سردار علی‌اصغر جعفری، مدیرعامل موزه انقلاب اسلامی و دفاع‌مقدس در گفت‌وگو با همشهری از برنامه‌ها و اقدامات آینده این موزه می‌گوید
نماد مقاومت وطن بر بلندای عباس‌آباد
زهرا کریمی- خبرنگار
حوالی باغ‌کتاب تهران، باغ هنر، پارک طالقانی، کتابخانه ملی ایران و فرهنگستان جمهوری اسلامی مجموعه وسیع باغ‌موزه انقلاب اسلامی و دفاع‌مقدس تهران واقع شده است. باغ‌موزه‌ای برای ارائه بخشی از رشادت‌های غیورانه ملت ایران در دوران پیش از انقلاب، دفاع‌مقدس و سال‌های اخیر. ساخت، توسعه و ارائه خدمات مختلف به‌صورت تخصصی در حوزه انقلاب اسلامی و دفاع‌مقدس سبب شد که این موزه امروزه یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری و پژوهشی تهران محسوب شود و روزانه میزبان شمار زیادی از گردشگران داخلی و خارجی و پژوهشگران باشد. البته که کرونا باعث شده تا برنامه‌های این مجموعه بزرگ تا حدودی تغییر کند. با وجود این، مدیران مجموعه نیز فرصتی به‌دست آورده‌اند تا دست به اقداماتی جدید بزنند و المان‌ها و امکانات ویژه‌ای را در موزه راه‌اندازی کنند. توجه مسئولان به راه‌اندازی بخش‌های کتابخانه تخصصی موزه انقلاب اسلامی و دفاع‌مقدس، موزه مقاومت و بین‌الملل و استقبال گردشگران و توریست‌ها موضوع گفت‌وگوی ما با سردار علی‌اصغر جعفری، مدیرعامل موزه انقلاب اسلامی و دفاع‌مقدس شد. او چند روز پیش به همشهری آمد و ضمن بیان توضیحاتی درباره فعالیت موزه انقلاب اسلامی و دفاع‌مقدس، خبرهایی را درباره این مجموعه اعلام کرد؛ مجموعه‌ای واقع شده در یکی از بهترین نقاط سبز و گردشگری تهران، بر بلندای تپه‌های عباس‌آباد. گفت‌وگوی همشهری با سردار جعفری را در ادامه می‌خوانید.
موزه دفاع‌مقدس هنگام افتتاح با رویکرد محض در حوزه دفاع‌مقدس فعالیتش را آغاز کرد و خبری از عنوان انقلاب اسلامی و همچنین توسعه آن در بخش‌های دیگر نبود. چه شد که رویکردی فراتر در برنامه‌های اجرایی آن اعمال شد؟
فعالیت موزه انقلاب اسلامی و دفاع‌مقدس از سال 1391با عنوان «باغ‌موزه دفاع‌مقدس و ترویج فرهنگ مقاومت» آغاز شد و تا اسفند سال1395 با همین عنوان و ماموریت، گام‌های ارزشمندی در جهت ارتقای فرهنگ ایثار و شهادت برداشت، اما با توجه به ضرورت‌ها در ماموریت‌های موزه، بازنگری شروع شد و با ایجاد تغییرات در اهداف، رسالت و ماموریت، اساسنامه جدید تحت عنوان موزه انقلاب اسلامی و دفاع‌مقدس به محضر مقام معظم رهبری تقدیم شد و در اول اسفند‌ماه 1395به تأیید معظم‌له رسید. بنابراین از اوایل سال 1396ماموریت ارتقای کیفی و توسعه محتوایی موزه‌داری در حوزه‌های انقلاب اسلامی، دفاع‌مقدس و مقاومت راهبرد اصلی موزه قرار گرفت و در همین راستا در گام نخست 5بخش جدید موزه‌ای پیش‌بینی شد و با بهره‌گیری از پژوهشگران و صاحب‌نظران هر یک از حوزه‌های پنج‌گانه، مبانی و چارچوب نظری، ظرفیت‌سنجی‌ها و مکان‌یابی‌های بخش‌های مذکور تا پایان سال98 به اتمام رسید. «موزه انقلاب اسلامی» با موضوع از مشروطه تا پیروزی انقلاب اسلامی، «موزه مقاومت» با موضوع مقاومت و پایان حکومت داعش، «موزه بانوان» با موضوع نقش بانوان در انقلاب اسلامی و دفاع‌مقدس، «موزه دفاع‌مقدس تهران» با موضوع نقش مردم استان تهران در دفاع‌مقدس و در نهایت موزه پنجم «موزه کودک و نوجوان» با رویکرد آشنایی کودکان و نوجوانان با حماسه‌های نقش‌آفرین در انقلاب اسلامی و دفاع‌مقدس با بهره‌گیری از روش‌های جذاب از جمله بازی، خاطره‌گویی، قصه و... در دست اقدام است.
آیا راه‌اندازی این بخش‌ها گویای همه ابعاد سال‌های مبارزه و دفاع از وطن توسط رزمندگان است یا بخش‌های دیگری در این‌باره تعریف شده است؟
در کنار این 5موزه، بخش‌های دیگری نیز در دست اقدام است. یکی از این بخش‌ها، بازنمایی نقش «سنگرسازان بی‌سنگر» است؛ جهادگرانی که در طول جنگ تحمیلی - قبل، حین و بعد از عملیات - به‌عنوان سربازان گمنام مشغول کار بوده‌اند و بخشی از توفیقات دفاع‌مقدس مدیون رزمندگان عزیز جهاد است که خوشبختانه با پیگیری‌های وزارت جهادکشاورزی بخشی از تجهیزات لجستیک و ماشین‌آلات جهاد که از دوران جنگ به جا مانده، آماده تحویل و مقدمات بازسازی و آماده‌سازی برای انتقال به موزه در حال انجام است و بدون شک مردم و به‌خصوص نسل جوان از تماشای آنها پی به زحمات، خلاقیت‌ها، نوآوری‌ها و حماسه‌های جهادگران عزیز خواهند برد. بخش جذاب دیگر مربوط به واگن‌های ایثار است؛ چراکه اغلب انتقال رزمندگان به جبهه‌ها توسط ناوگان ریلی انجام می‌گرفت. واگن‌های بهداری و بیمارستان ریلی، واگن اتاق‌های عمل و واگن خدمات اورژانس و سایر واگن‌ها متناسب با نوع فعالیت در آن زمان با کمک راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران در حال طراحی برای انتقال به موزه و در دست آماده‌سازی و تدارک هستند. امیدواریم با شبیه‌سازی آن دوران، مردم بخشی از تلاش‌ها، خدمات و مجاهدت‌ها را بیشتر لمس کنند و در جریان سختی‌های آن دوران قرار بگیرند؛ البته بخش‌های دیگری هم در حال انجام داریم و اقدامات لازم و زیرساخت‌ها به مرور انجام خواهد شد.
یکی از اقدامات خوب در این مجموعه راه‌اندازی فاز نخست موزه مقاومت در ابتدای سال 1399بود. این موزه چه کارکردی برای مجموعه خواهد داشت؟
خوشبختانه با انجام فعالیت گسترده قریب به یک سال، توفیق شد در سال 1399فاز نخست موزه مقاومت افتتاح شود. راه‌اندازی این موزه را مدیون شهید عزیزمان سپهبد حاج قاسم سلیمانی هستیم. سال 1397مکاتباتی با شهید حاج قاسم سلیمانی درباره موزه مقاومت انجام شد و با موافقت ایشان، تبیین، انتقال فرهنگ، زحمات و مجاهدت‌های جبهه مقاومت در دستور کار قرار گرفت و با کارشناسان ذیربط بالغ بر 80جلسه برگزار شد. اواخر سال 1397مجدد از ایشان درخواست کمک برای انتقال نمونه‌هایی از وسایل و تجهیزات داعش به مجموعه صورت گرفت و خوشبختانه با تدبیرهای لازم، تجهیزات غنیمتی داعش به ایران منتقل شد و امروز بهترین و بی‌نظیرترین کلکسیون موزه‌ای تجهیزات غنیمتی داعش در دنیا در تهران در موزه انقلاب اسلامی و دفاع‌مقدس است. این موزه قبل از شهادت سردار سلیمانی آماده شده و قرار بود با حضور خود ایشان افتتاح شود که متأسفانه شرایط مهیا نشد، اما بعد از شهادت غرفه‌ای برای زنده نگه داشتن یاد و خاطره آن مرد الهی و اسطوره ایثار و مقاومت در موزه ایجاد شد و خوشبختانه موزه و سراسرنمای مقاومت سپهبد حاج قاسم سلیمانی با حضور سردار سرلشکر پاسدار دکتر محمد باقری، رئیس محترم ستاد کل نیروهای مسلح و فرماندهان ارشد نیروهای مسلح و همرزمان شهید سلیمانی در 15مرداد 1399افتتاح و برای بازدید عموم مردم مهیا شد. امیدواریم با کاهش شیوع ویروس کرونا میزبان بازدیدکنندگان در این بخش از موزه باشیم.
آیا فعالیتی هم در حوزه‌های بین‌المللی و جذب گردشگران خارجی دارید؟
در حوزه بین‌الملل چند کار در حال انجام است و مهم‌ترین آنها، راه‌اندازی فاز نخست موزه مقاومت در بحث بین‌الملل بود که به انجام رسید. نکته قابل توجه این است که موزه مقاومت صرفا به حوزه مقاومت کشورهای اسلامی اختصاص ندارد و همه کشورهایی که در مقابل نظام سلطه ایستادگی و مقاومت کرده‌اند و در چارچوب فکری انقلاب اسلامی قرار دارند و بر این امر مصمم هستند، تاریخ، مجاهدت‌ها و تلاش‌هایشان در این موزه منعکس خواهد شد. غرفه‌هایی در این موزه مربوط به مجاهدت‌ها و فداکاری کشورهای عراق، افغانستان، فلسطین، سوریه، یمن، بوسنی و هرزگوین، آفریقا و بخش‌هایی در حوزه جغرافیایی شبه‌قاره آسیا اختصاص داده شده و امیدواریم در گام‌های بعدی غرفه‌هایی از سایر کشورها اضافه شود. گام دوم در حوزه بین‌الملل ایجاد اتحادیه بین‌المللی مقاومت است که اساسنامه آن تهیه و انجام شده و فرایندش در حال طی شدن است. امیدواریم تا پایان امسال یا سوم خرداد سال آینده نشست‌هایی با نمایندگان کشورهای حوزه مقاومت برگزار شود و اتحادیه به سرانجام مشخص برسد و درواقع با همکاری بین‌المللی و سازمانی غیردولتی گام‌هایی در راستای ایستادگی ملت‌ها در برابر نظام سلطه برداشته شود و همچنین در معرض نمایش قرار بگیرد. برنامه‌ریزی در ابعاد مختلف برای موزه به‌طور حتم نقش مؤثری در بازدید گردشگران خارجی خواهد داشت. لازم به یادآوری است که تا پیش از شیوع ویروس کرونا آمار بازدیدکنندگان و گردشگران خارجی از موزه حدود 80درصد رشد داشت که این قابل تامل است.
دلیل استقبال 80درصدی گردشگران خارجی از موزه چیست؟
یکی از موزه‌های مهم در همه کشورها، موزه جنگ است که به‌عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری محسوب می‌شود و سازمان جهانی ایکوم( شورای بین‌المللی موزه‌ها) موزه‌های جنگ را مدیریت می‌کند. موزه انقلاب اسلامی و دفاع‌مقدس نیز جزو ایکوم است که این توفیق خوبی برای کشور محسوب می‌شود. خوشبختانه موزه دفاع‌مقدس ایران که موزه جنگ‌ها به شمار می‌آید، جزو مدرن‌ترین و پیشگام‌ترین موزه‌های جنگ غرب آسیاست. اما نکته قابل تامل اینجاست که چون در فرهنگ‌مان، فرهنگ جنگ‌طلبی نداریم و مردم ما در کل تاریخ جنگ‌طلب نبوده‌اند و در حدود حداقل 300سال گذشته یک تیر از ناحیه ایران به سمت همسایگان شلیک نشده و ملت ما پیشگام در جنگ نبوده‌اند، بنابراین اسم این مجموعه به جای موزه جنگ، موزه دفاع‌مقدس نام گرفته است. همانطور که می‌دانید در جمهوری اسلامی ایران وزارت جنگ نداریم و در عوض وزارت دفاع داریم و این نشان‌دهنده منش مردم سرزمین ایران است. خوشبختانه بین همه موزه‌های جنگ این موزه از موزه‌های موفق بوده است. یکی از مشخصات بارز این موزه، برگزاری دوره‌های آموزشی مرتبط با کمک ایکوم جهانی است و امیدواریم در سال آینده ظرفیت بیشتری را ایجاد کنیم. نکته قابل تامل در پیش از شیوع کرونا حضور چشمگیر گردشگران خارجی در مجموعه بود؛ چون بازدید از موزه‌های جنگ برای گردشگران خارجی در اولویت قرار دارد.
با توجه به اینکه اخیرا داوری یادمان «سرباز وطن» در مجموعه عباس‌آباد برگزار شد، یادمان چه زمانی به موزه الحاق می‌شود؟
قرار است این نماد در موزه انقلاب اسلامی و دفاع‌مقدس نصب شود؛ یادمانی که از لحاظ طراحی و معماری بعد از برج آزادی و برج میلاد یکی از 3نماد زیبای تهران خواهد شد و در آینده‌ای نه چندان دور معرف ایثار و فداکاری ملی ایرانیان به شمار خواهد آمد. عنوان «سرباز وطن» از وصیتنامه شهید سردار سلیمانی گرفته شد؛ چون او در وصیتنامه‌اش تأکید داشت روی سنگ مزارش هیچ‌یک از القاب نوشته نشود به جز «سرباز». این درخواست به مقام سرباز، قداستی بخشید و بحث عزت این فداکاری را مضاعف کرد. شرکت توسعه گردشگری عباس‌آباد و شهرداری تهران به شورای اسلامی شهر تهران پیشنهاد ساخت نمادی برای سرباز وطن را ارائه دادند و طرح به تصویب شورای شهر تهران رسید؛ به همین منظور به‌دنبال آن فراخوان عمومی منتشر شد و با استقبال چشمگیر معماران و هنرمندان حدود 100اثر به مسابقه ارسال شد. شهدا از جان شیرینشان گذشته‌اند و این نماد نشان لیاقتی برای آنها به شمار می‌آید و براساس پیش‌بینی‌های صورت گرفته تا پایان امسال کار طراحی و معماری نماد انجام می‌شود و براساس گزارش مدیرعامل شرکت توسعه عباس‌آباد قرار است در هفته دفاع‌مقدس سال 1400رونمایی شود.
آیا مجموعه، تسهیلات و تخفیفاتی برای اخذ ورودی از اقشار مختلف بازدید‌کننده، به‌خصوص دانشجویان، دانش‌آموزان و پژوهشگران درنظر دارد؟
بله. دانش‌آموزان، دانشجویان، کارکنان شهرداری تهران، کارکنان نیروهای مسلح، پژوهشگران و اساتید دانشگاه با 70درصد تخفیف می‌توانند از مجموعه بازدید کنند. همچنین برای مناطق محروم و مدارسی که شرایط اقتصادی دانش‌آموزان پایین است و نیزخانواده ایثارگران، جانبازان، شهدا و وابستگانشان بازدید رایگان است. درواقع دریافت بلیت در ورودی‌ها از باب درآمد موردنظر نبوده است؛ چون درآمدی که حاصل می‌شود به 2درصد هزینه‌های موزه هم نخواهد رسید و این بیشتر از باب رعایت نظامات موزه‌ای است. هر شخصی که وارد موزه می‌شود، مبلغی به‌عنوان کنترل و برای شمارش ورودی‌ها پرداخت می‌کند.
موزه یک مجموعه بزرگ پژوهشی و علمی است که بزرگ‌ترین کتابخانه تخصصی حوزه انقلاب و دفاع‌مقدس را با بیش از 27هزار عنوان کتاب و اسناد دارد و پژوهشگران بسیاری برای استفاده از این ظرفیت به مجموعه مراجعه می‌کنند و به‌زودی تا پایان سال بیش از 10میلیون سند دفاع‌مقدس نیروهای مسلح به مجموعه اضافه خواهد شد. حمایت مالی نیز از رساله‌ها، پایان‌نامه‌های دکتری و ارشد در حوزه انقلاب اسلامی و دفاع‌مقدس در این مجموعه صورت می‌گیرد.
راه‌اندازی موزه‌های دفاع‌مقدس در کشور تا سال 1404
تا سال 1404در هر استانی یک موزه دفاع‌مقدس با هدف نمایش نقش‌آفرینی مردم آن سرزمین در عملیات‌ها راه‌اندازی خواهد شد. علی‌اصغر جعفری، مدیرعامل موزه انقلاب اسلامی و دفاع‌مقدس با بیان این خبر گفت: «موزه انقلاب اسلامی و دفاع‌مقدس در تهران موزه‌ای ملی با نقش محوری است و به‌زودی با همت بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع‌مقدس در هر استانی موزه دفاع‌مقدس ساخته خواهد شد.» او افزود: «تا امروز تقریبا بیش از 23موزه در کشور راه‌اندازی و افتتاح شده است و در هفته دفاع مقدس سال‌جاری با حضور ریاست مجلس 8موزه از موزه‌های انقلاب اسلامی و دفاع‌مقدس به‌صورت ویدئوکنفرانس افتتاح شد. سال 1396با حضور دکتر روحانی 10موزه نیز به‌صورت ویدئوکنفرانسی از محل موزه انقلاب و دفاع‌مقدس افتتاح شد و تا پایان سال1404 هر استانی حداقل یک موزه خواهد داشت.» مدیرعامل موزه انقلاب اسلامی و دفاع‌مقدس به نقش و کارکرد موزه‌ها اشاره کرد و در ادامه گفت: «هدف از راه‌اندازی موزه‌ها در هر استانی تبیین رشادت‌ها، واقعیت‌ها وحماسه‌آفرینی‌های قومیت آن استان در 8سال دفاع‌مقدس است.» جعفری در ادامه گفت: «دفاع‌مقدس بحثی ملی است. همه مردم ایران با هر گرایش سیاسی، با هر علاقه‌مندی سیاسی، با هر قومیت، با هر گرایش مذهبی و دینی در دوران دفاع‌مقدس حضور داشتند و امروزه در موزه انقلاب اسلامی و دفاع‌مقدس آثار شهدای همه اقوام، ادیان و مذاهب به نمایش گذاشته شده و هر کسی که ایرانی و به وطن علاقه‌مند بوده در این حماسه بزرگ حضور داشته است؛ بنابراین موزه انقلاب اسلامی و دفاع‌مقدس آیینه‌ای برای ملت ایران است و در تلاشیم تا این تابلو یک اثر زیبا برای ادیان و مذاهب باشد و خودشان را در آن تماشا کنند و این مربوط به همه جغرافیای کشور است.»
