کامیون‌های 3ساله، جایگزین یادگاران جنگ جهانی دوم می‌شوند

سیدمحمد فخار- خبر‌نگار

سازمان حفاظت محیط‌زیست سرانجام با درخواست مجوز واردات کامیون‌های دست دوم موافقت کرد. این تصمیم اگرچه روی کاغذ، اقدامی نامبارک در برنامه نوسازی کامیون‌های کشور محسوب می‌شود، اما وضع کامیون‌های کشور و بحران آلودگی هوا آنقدر بحرانی هست که در عمل بشود اقدام وزارت راه و چراغ سبز سازمان حفاظت محیط‌زیست برای واردات کامیون‌های دست دوم را مفید تلقی کرد. سال 97بود که برای نخستین‌ بار موضوع واردات وسایل حمل بار و مسافر از سوی برخی مقامات دولتی مطرح شد و دیروز پس از 30ماه این مجوز صادر شد. بدین‌ترتیب در پی درخواست سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای از سازمان حفاظت محیط‌زیست برای صدور مجوز ثبت سفارش واردات کامیون‌های اروپایی با عمر کمتر از ۳سال، این سازمان طی نامه‌ای به مسئول نوسازی ناوگان جاده‌ای سازمان راهداری، با واردات کامیون‌های اروپایی ۲۰۱۷ به بعد موافقت کرد. در نامه سازمان حفاظت محیط‌زیست با ثبت سفارش کامیون‌های مدل ۲۰۱۷ و به شرط پذیرش مسئولیت کامل این کامیون‌ها از سوی سازمان راهداری موافقت کرده است. براساس اعلام سازمان محیط‌زیست، خودروهای سنگین مذکور امکان ثبت سفارش واردات را دارند، اما باید قبل از ترخیص، گواهی تأییدیه مجدد از سازمان حفاظت محیط‌زیست دریافت کنند.

فرسودگی مطلق ناوگان
بررسی وضع موجود ناوگان باری کشور نشان می‌دهد که میانگین سنی کامیون‌ها روی عدد 36سال است. حتی در برخی شهرهای کوچک تر، کامیون‌هایی وجود دارند که حدود 70سال قدمت دارند و قدمت آنها به جنگ جهانی دوم بازمی‌گردد. این وسایل فوق فرسوده اگرچه نبض حمل بار در کشور را به‌عهده دارند، اما جز ایجاد خطرات جاده‌ای و آلودگی‌های زیست‌محیطی گسترده ناشی از عدم ‌احتراق گازوئیل، برای حمل این بار نیز تضمینی ندارند و احتمال واژگونی آنها در جاده‌ها بسیار بالاست. از نظر تعلیق، کنترل جهت و ترمز نیز کیفیت بسیار نازلی دارند و هیچ بیمه‌گذاری نیز آنها را مشمول بیمه نمی‌داند.
پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای به تازگی اعلام کرده است که هم‌اکنون یک میلیون و ۹۵۰هزار دستگاه انواع خودرو باری سنگین اعم از درون شهری و برون شهری در کشور فعال است که ۳۴۶هزار و ۲۴۳دستگاه از آن ناوگان باری برون شهری بوده و در جاده‌ها تحت نظارت سازمان راهداری یا وزارت نفت و سازمان برنامه و بودجه که شامل ناوگان حامل سوخت است، تردد دارند. از این تعداد، ۵۷۶هزار و ۵۵دستگاه معادل ۳۰ درصد از این ۲ میلیون دستگاه، ناوگان فرسوده هستند. از سویی تعداد کامیون‌های بالای ۲۲سال، ۱۲۴هزار و ۴۲۸ دستگاه و معادل ۳۱درصد کل ناوگان باری سنگین برون شهری است. همچنین تعداد کامیون‌های بالای ۴۰ سال در کشور ۵۲ هزار دستگاه است که بعضا یادگارهای جنگ جهانی هستند.

اهمیت اقتصادی اسقاط فرسوده‌ها
با اجرای طرح واردات کامیون‌های دست دوم اروپایی، علاوه بر آنکه مشکل کمبود کامیون نوساز و شبه نوساز در کشور تا حدودی برطرف می‌شود، مصرف سوخت نیز کاهش یافته و قیمت کامیون‌های فرسوده که هم‌اکنون به‌دلیل کمبود خودروی سنگین نجومی شده، به ‌شدت افت خواهد کرد. براساس اطلاعات مرکز پژوهش‌های مجلس، کامیون‌های فرسوده در کشور سالانه ۹۶۰ میلیون لیتر سوخت مازاد مصرف می‌کنند. بدین‌ترتیب تعویض آنها با کامیون‌های 3ساله، یک میلیارد و ۲۲۰ میلیون لیتری صرفه‌جویی مصرف گازوئیل را در یک دوره ۷ ساله به‌دنبال خواهد داشت. طبق برنامه زمانبندی دولت، در مرحله نخست اجرای طرح نوسازی کامیون‌های فرسوده، خودروهای باری سنگین بالای ۵۰سال نوسازی می‌شوند و هر کامیون‌داری که خودرو خود را اسقاط کند، برای تحویل کامیون نوساز به سازمان راهداری معرفی می‌شود تا در اولویت تحویل کامیون نوساز قرار گیرد.

اثر محیط‌زیستی طرح
کامیون‌های فرسوده اگرچه تردد اندکی در شهرها دارند اما اثر وخیمی بر کاهش کیفیت محیط‌زیست انسانی دارند. پژوهش‌های دانشگاه صنعتی شریف نشان می‌دهد که این وسایل عامل تولید و انتشار 15درصد از ذرات معلق سمی موجود در کلانشهرها هستند. اگرچه از سال 96در کلانشهرها و حومه آن فقط گازوئیل نزدیک به یورو4 توزیع شده اما موتور فرسوده کامیون‌ها آنقدر شرایط وخیمی دارند که حتی اگر گازوئیل یورو6 به آن تزریق شود، باز احتراق ناقص خواهند داشت. بررسی‌ها نشان داده مهم‌ترین آلاینده‌ای که احتراق ناقص گازوئیل در هوا باقی می‌گذارد، کربن سیاه است که ماده‌ای بسیار سمی است و مردم آن را با عنوان «دوده» می‌شناسند. این ماده سرطان‌زا بر اثر تردد شبانه کامیون‌ها در شهرها پراکنده می‌شود و هوای تنفس 45میلیون شهروند ساکن کلانشهرها را آلوده می‌کند. بدین‌ترتیب با اسقاط ناوگان فرسوده و جایگزینی آن با کامیون‌های 3ساله می‌توان امیدوار بود که دست‌کم 10درصد آلودگی هوای منتشره از سوی این منابع حذف شود.