یادداشت/ 170سال پس از اصلاحات «وقایع اتفاقیه»

سیدکریم محمدی- فعال فرهنگی و اجتماعی

3سال از پادشاهی ناصرالدین‌شاه می‌گذشت که امیرکبیر دستور داد روزنامه‌ای راه بیندازند؛ روزنامه‌ای که گفتمان عدالتخواهی مطلوب امیر را تقویت کند. از این‌رو بود که دقیقا 170سال پیش، در چنین روزی نخستین شماره روزنامه «وقایع اتفاقیه» به کوشش امیرکبیر از چاپخانه سنگی بیرون آمد و در تهران دست‌به‌دست شد. پیش از «وقایع اتفاقیه» چشم ایرانیان به نخستین نشریه فارسی‌زبان که «کاغذ اخبار» نام داشت و روزنامه‌ای دیگر که به زبان آشوری منتشر می‌شد، روشن شده بود و حالا، روزنامه امیر، سومین نشریه ایران بود. طراحی گرافیک «وقایع اتفاقیه»، تازگی داشت به‌ویژه اینکه خوشنویسی خط نستعلیق که هنوز هم در عنوان برخی روزنامه‌ها از آن استفاده می‌شود، از همین‌جا پا گرفت.
اما امیرکبیر چه هدفی را از انتشار «وقایع اتفاقیه» دنبال می‌کرد؟ او برای اصلاحاتش، به خبرنامه‌ای احتیاج داشت. میرزامحمدتقی‌خان، طی ۳سال، درحالی‌که قلبش مملو از حس میهن‌پرستی و ایران‌دوستی بود و از سوی دیگر با انواع دشمنی‌ها روبه‌رو می‌شد، هر آنچه که برای تضعیف قدرت مطلقه حاکم لازم بود، صورت داده بود؛ حقوق ماهانه شاه و دیگر درباریان را به‌شدت کاهش داده بود، دربرابر رشوه‌خواران و رانت‌خواران و درباریان مفت‌خور و بی‌مصرف ایستاده بود، دارالفنون و وقایع اتفاقیه را تاسیس کرده بود، در برابر دولت‌های خارجی سلطه‌گر ازجمله روس و انگلیس و سفرای خودکامه آنها استقامت ورزیده بود و از عزت و شرف مردم و باورهای فرهنگی و مذهبی و اجتماعی آنان صیانت کرده بود. افسوس که زور و زر و تزویر بر صداقت و خدمت و شفافیت در اغلب دوران‌ها غالب بوده و سلاطین و منسوبان آنها با پوشش «ظل‌الله» و «ظل‌السلطان» سعی در فریب مردم و توسعه قدرت و انباشت اموال و دارایی خود و تاراج این ملت مظلوم و بی‌پناه داشته‌اند و همواره خائنین به ملت را بر خادمین واقعی مانند امیرکبیرها غالب کرده‌اند. اقدامات امیر که به مفهوم واقعی کلمه، مرد اصلاحات واقعی بود، تحمل نمی‌شد و او که در هزاوه اراک به دنیا آمده بود در حمام فین کاشان به قتل رسید. اما روزنامه‌اش چه شد؟ «وقایع‌اتفاقیه» که در راستای تقویت گفتمان اصلاحات امیرکبیر و در مسیر پیشرفت کشور منتشر می‌شد، به‌دست فرزند قاتل او افتاد. قرار بود علاوه بر رسم، اسمی هم از امیر و اصلاحاتش به‌جا نماند؛ ازاین‌رو روزنامه «ایران» جایگزین و ۵۷سال منتشر شد تا تنها نقطه نورانی حکومت سلاطین نالایق ۱۵۰ساله قاجار در میدان رسانه نیز رنگ ببازد.