گزارش
صادرات جاسوسی اسرائیل
فروش نرم‌افزارهای جاسوسی رژیم صهیونیستی، امنیت و حریم شخصی میلیون‌ها کاربر تلفن همراه در سطح جهان را در معرض خطر قرار داده است
سیاوش فلاح‌پور- روزنامه‌نگار
شبکه الجزیره روز گذشته گزارشی را منتشر کرد که نشان می‌دهد سازمان اطلاعات ارتش بنگلادش برای جاسوسی از تلفن‌های همراه مخالفان و فعالان حقوق بشر در این کشور از یک نرم‌افزار پیشرفته اسرائیلی استفاده می‌کند. براساس این گزارش، رژیم صهیونیستی علاوه بر فروش نرم‌افزار جاسوسی، دوره‌های آموزشی را هم برای نیروهای ارتش بنگلادش به‌منظور انتقال کامل فناوری و نحوه استفاده از آن برگزار کرده است. این دوره‌های آموزشی به‌مدت کمتر از یک هفته در حاشیه شهر بوداپست در مجارستان تشکیل شده است. طراح و فروشنده این نرم‌افزار جاسوسی، شرکت پیکسیکس (Picsix) معرفی شده که یکی از شاخه‌های تجارت و تکنولوژی موساد به‌حساب می‌آید. در گزارش شبکه الجزیره آمده است: «این نرم‌افزار جاسوسی همانند یک برج مخابرات کار می‌کند؛ به‌گونه‌ای که قادر است محتوای مکالمات و اطلاعات 300تلفن همراه را به‌طور همزمان رصد و ضبط کند.» پیش از این در سال2018، رسانه‌های آمریکایی اطلاعات ویژه‌ای را از انتشار نرم‌افزارهای جاسوسی غیرقانونی اسرائیل در سطح کشورهای مختلف جهان منتشر کرده بودند. این اطلاعات نشان می‌داد بسیاری از شخصیت‌ها یا حتی سازمان‌های بین‌المللی بدون آنکه اطلاع داشته باشند مدت‌ها قربانی استفاده از این نرم‌افزارها بوده‌اند. حتی در برخی موارد، استفاده از این نرم‌افزارها بدون موافقت نهادهای قانونی در کشورهای مختلف صورت گرفته است. مجموعه این تحولات، حساسیت گسترده‌ای را درباره تجارت خصوصی سازمان موساد برای فروش نرم‌افزارهای جاسوسی به طرف‌های غیردولتی ایجاد کرد.
ردپای جاسوسی «پگاسوس» در 45کشور
روزنامه نیویورکتایمز در سال2018 اسنادی را از تحقیقات محرمانه شرکت امنیت تلفن‌های همراه به‌نام «لوک اوت» منتشر کرد که نشان می‌داد محتوای صدها تلفن همراه در سراسر جهان توسط یک نرم‌افزار جاسوسی اسرائیلی رصد و رمزشکافی شده است. این نرم‌افزار پگاسوس نام داشت و یکی از جدیدترین محصولات شرکت «اس‌ان‌او»، متخصص در تولید محصولات جنگ دیجیتال به شمار می‌رفت. در بخشی از متن گزارش «لوک اوت» برای توصیف پگاسوس آمده بود: «این نرم‌افزار پیشرفته‌ترین و خطرناک‌ترین ابزار برای تجاوز به حریم شخصی شهروندان به شمار می‌آید که تا‌کنون تولید شده است.» براساس این گزارش، خدمات پگاسوس برای مشتریان از سال2016 آغاز شده و مجموعا بیش از 170تلفن همراه، متعلق به فعالان سیاسی، امنیتی یا اقتصادی را رصد کرده بود.
اگرچه ردپای خدمات پگاسوس در 45کشور کشف شده، اما این لزوما به‌معنای استفاده سازمان‌های دولتی یا اطلاعاتی این کشورها از نرم‌افزار جاسوسی اسرائیل نیست. به نوشته نیویورکتایمز، پگاسوس تنها «36کاربر» داشته که برخی از آنها اصولا سازمان‌های خصوصی بوده‌اند. اسرائیل پس از تشدید جنجال‌ها درباره این نرم‌افزار جاسوسی مدعی شد فروش پگاسوس بدون مجوز وزارت دفاع این رژیم غیرقانونی بوده است. این در حالی است که در میان مشتریان پگاسوس نام چند کشور عربی دیده می‌شود؛ کشورهایی که در آن زمان هنوز روابط خود با رژیم صهیونیستی را عادی‌سازی نکرده بودند.
پایگاه‌های جاسوسی در خاورمیانه
براساس اطلاعات منتشر شده در نیویورکتایمز، پگاسوس در سطح خاورمیانه 12کاربر به‌نام‌های مختلف داشته که مشخصا در امارات، عربستان سعودی، بحرین و سرزمین‌های اشغالی مستقر بوده‌اند. بخش جالب‌تر گزارش اما این است که 12کاربر مذکور، صدها تلفن همراه را در دامنه نفوذی بسیار گسترده، از ترکیه گرفته تا فلسطین، اردن، عراق، تمامی کشورهای عربی خلیج‌فارس، مصر، تونس، لیبی و حتی الجزایر و مراکش رصد کرده‌اند. در این میان، میزان استخدام پگاسوس برای دسترسی به محتوای محرمانه تلفن‌های همراه شهروندان بین کاربران سعودی و اماراتی بیش از سایر کاربران بوده است. شبکه الجزیره با گذشت زمان مدعی شد تمرکز دستگاه‌های اطلاعاتی عربستان سعودی در استفاده از نرم‌افزار پگاسوس برای جاسوسی از مخالفان این کشور بوده؛ درحالی‌که امارات، به جاسوسی از مقامات سیاسی و دیپلمات‌های سایر کشورها اولویت داده است.
اگرچه عربستان سعودی به‌طور رسمی هرگونه خریداری یا استفاده از نرم‌افزارهای جاسوسی اسرائیلی را تکذیب کرد، اما تحقیقات بین‌المللی در سال2019 نشان داد سازمان اطلاعات این کشور با استفاده از نرم‌افزار پگاسوس موفق به نفوذ در تلفن همراه جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد سعودی و در نهایت قتل وی در ترکیه شده است. از نرم‌افزار پگاسوس، علاوه بر کشورهای خاورمیانه در آمریکا، کانادا، استرالیا و برخی کشورهای اروپایی نظیر فرانسه نیز استفاده شده است.
مهم‌ترین قربانیان
در گزارش سال2018 روزنامه نیویورکتایمز، نام چند تن از شخصیت‌های ارشد در منطقه خاورمیانه به‌عنوان مهم‌ترین قربانیان نرم‌افزار جاسوسی پگاسوس اسرائیل ذکر شده است. عملیات جاسوسی از تلفن‌های همراه این شخصیت‌ها از عربستان سعودی و امارات مدیریت شده است:
1-متعب بن‌عبدالله (فرزند ملک عبدالله و فرمانده سابق گارد ملی عربستان): شاهزاده متعب مهم‌ترین رقیب محمد بن‌سلمان در مسیر پادشاهی آینده سعودی بود. او از سال2017 پس از بازداشت یکساله عملا از صحنه قدرت کنار گذاشته شد. مخالفان سعودی مدعی هستند جاسوسی از اطلاعات شخصی متعب نقش مهمی در حذف او از قدرت داشته است.
2-عمر عبدالعزیز (شاهزاده سعودی و یکی از مخالفان مشهور ولیعهد سعودی): عمر پس از شروع فرایند سرکوب مخالفان داخلی محمد بن‌سلمان در سال2017 به کانادا پناهنده شد. او مدعی است سازمان اطلاعات سعودی برنامه‌ای مشابه ترور خاشقجی را در سال2018 برای او تدارک دیده بود.
3-شیخ تمیم بن‌حمد آل ثانی (امیر قطر): به نوشته نیویورکتایمز، تلاش‌ها برای نفوذ به تلفن همراه امیر قطر از اواخر سال2015 و پیش از شروع بحران خلیج‌فارس صورت گرفته است. این روزنامه مدعی است عملیات مذکور مستقیما زیرنظر شیخ خالد بن زاید، فرزند ولیعهد ابوظبی انجام شده است.
4-سعد حریری (نخست‌وزیر سابق لبنان): بررسی اسناد نشان می‌دهد آغاز فرایند جاسوسی دیجیتال از نخست‌وزیر لبنان، تقریبا با تشدید تنش‌ها بین او و عربستان سعودی همزمان بوده است. او در سال2017 پس از دعوت به ریاض، به‌مدت 4روز در این کشور گروگان گرفته شد.
نرم‌افزارهای جاسوسی چگونه کار می‌کنند؟
تحقیقات نیویورکتایمز نشان می‌دهد بخش عمده این جاسوسی‌ها با ارسال یک پیام برای قربانی آغاز می‌شود؛ پیام‌هایی جذاب که معمولا حاوی اطلاعات، اخبار یا تصاویر ویژه‌ای هستند و مخاطب می‌تواند با زدن روی لینک به محتوای کامل ارائه شده دسترسی داشته باشد؛ لینکی که البته دروازه ورود بدافزار جاسوسی به تلفن همراه سوژه است. به محض زدن روی لینک، فرایند نفوذ پگاسوس به مجموعه‌ای از حفره‌های ناشناخته سیستم امنیتی تلفن همراه آغاز می‌شود و درواقع فرد قربانی بدون آنکه خبر داشته باشد، دست به دانلود یک برنامه جاسوسی می‌زند!
پس از دانلود پگاسوس، ارتباط این نرم‌افزار با کاربر اصلی (برای مثال در عربستان یا امارات) برقرار شده و فرایند سرقت اطلاعات محرمانه کلید می‌خورد؛ از رمزها گرفته تا لیست مکالمات، تماس‌ها، فایل‌های صوتی و... . کاربران پگاسوس حتی می‌توانند با استفاده از دوربین یا میکروفون تلفن همراه قربانی، از او به‌طور دائم جاسوسی کنند. در گزارش مفصل شبکه الجزیره از عملکرد پگاسوس آمده است: این نرم‌افزار جاسوسی به‌طور مشخص از 3حفره امنیتی ناشناخته در سیستم عامل آی‌او‌اس در تلفن‌های اپل استفاده کرده است. در مقابل مسیر پگاسوس برای نفوذ به سیستم عامل اندروید به‌مراتب آسان‌تر بوده است. براساس این گزارش، هویت کاربران پگاسوس هرگز مشخص نمی‌شود.