حضور اقتصاد زیرصدای معترضان روسیه

الکساندر دوبرالسکی، یکی از هزاران نفری است که در روزهای اخیر به خیابان‌های روسیه ریخته‌اند تا به دستگیری الکسی ناوالنی، رهبر سرشناس اوپوزیسیون روسیه اعتراض کنند، اما دستگیری ناوالنی، تنها یکی از دلایلی است که دوبرالسکی را به خیابان کشانده است. دوبرالکسی که وکیل است درباره شرایط بد اقتصادی روسیه به شبکه تلویزیونی الجزیره گفته است: «عین این است که یک نفر روی پنجه پای شما ایستاده و می‌گوید که فقط کافی است مدت کوتاهی تحمل کنید. چطور می‌شود همینطور ماند و هیچ کاری نکرد؟» نظرسنجی‌های عمومی چند سالی است که دوری مردم را از حس وطن‌پرستی در روسیه ثبت می‌کنند؛ این حسن وطن دوستانه که بعد از انضمام کریمه به خاک روسیه توسط دولت ولادیمیر پوتین ایجاد شد و حامی این اقدام بود، «وفاق کریمه» خوانده می‌شد، اما حالا، مردم به جای کریمه، بیشتر به دستمزدهای نزولی و اجاره‌های صعودی خودشان توجه نشان می‌دهند. در روسیه، رقابت بین حس وطن‌دوستانه‌ای که دولت پوتین در سیاست خارجی ایجاد کرده و خشم از اقتصاد بد این کشور را معمولا «مبارزه بین تلویزیون و یخچال» می‌خوانند: سؤال این است که آیا روس‌ها بیشتر به اخبار وطن‌دوستانه‌ای که از تلویزیون پخش می‌شود توجه می‌کنند یا یخچال خودشان؟
اکاترینا شولمان، محقق روسیه و اوراسیا در مؤسسه تحقیقاتی چتهم هاوس در انگلیس، درباره این تقابل گفته است: «اجماع دور پرچم دیگر پادزهر اعتراض‌ها نیست.» اشاره شولمان به تحقیقاتی است که اخیرا انجام شده و نشان می‌دهد که روس‌ها، وقتی آمار اقتصادی ناامیدکننده و کاهش ارزش روبل به آنها نشان داده شود، سیاست خارجی محتاطانه‌تری را ترجیح می‌دهند. در مقابل، ‌آنهایی که از این داده‌های اقتصادی خبر ندارند، رویکرد هجومی‌تر را مطالبه می‌کنند.
عوامل زیادی بوده‌اند که وفاق کریمه را کم جان کرده‌اند. سالی که پوتین کریمه را منضم کرد، یعنی سال2014، نرخ محبوبیت او در روسیه، با وجود تحریم‌هایی که اتحادیه اروپا و آمریکا وضع کردند و اقتصاد این کشور را هدف گرفتند، اوج گرفت. اما رکود مالی که تحریم‌ها به همراه داشته‌اند، کاهش سرمایه‌گذاری خارجی به‌خاطر تنش روسیه با غرب و همینطور پایین آمدن قیمت نفت، کرملین را مجبور کرده تا سیاست‌های نه چندان مورد اقبالی را در پیش بگیرد. برای نمونه، یکی از این سیاست‌ها، بالا بردن سن بازنشستگی است؛ با این هدف که دولت فعلا از پرداخت حقوق و پاداش بازنشستگی فارغ باشد. از زمان بحران اوکراین، میانگین دستمزد در روسیه، کمتر شده است و گفته می‌شود نسبت به 7 سال پیش، 10درصد آب رفته است. پیامد این بحران اقتصادی، کاهش سطح حمایت از دولت پوتین است. طیف گسترده‌ای از گروه‌های مخالف به خیابان‌ها ریخته‌اند؛ از کمونیست‌ها گرفته تا ملی‌گراهای راست افراطی. دوبرالسکی درباره شرایط مردم گفته است: «اگر جایی در سیستم نداشته باشید یعنی اینکه اوضاعتان بسیار بد است.» کارشناسان و تحلیل‌گران سیاسی گفته‌اند به همین‌خاطر است که اعتراض‌ها به‌معنای واقعی کلمه، سراسر روسیه را در بر گرفته است؛ از شهرهای ثروتمندی مانند مسکو و سن‌پترزبورگ گرفته تا استان‌های دور دست روسیه در منطقه سیبری، جایی که مردم بیش از دیگران معنای فشار اقتصادی را درک می‌کنند. در بیشتر از 100شهر بزرگ و کوچک، از ولادیووستوک در کرانه اقیانوس آرام گرفته تا کالینینگراد، غربی‌ترین شهر روسیه اعتراض‌ها به راه است. چنین شهرهای دورافتاده‌ای روزگاری پایگاه حمایت از پوتین بوده‌اند، اما بعد از اعتراض‌هایی که در سال‌های2011و 2012 در مسکو به رهبری ناوالنی روی داد، دولت پول‌های هنگفتی را در پروژه‌های نوسازی شهری وارد کرد تا صدای مخالفان را خاموش کند؛ طرح‌هایی مانند بهسازی معابر و رسیدگی به پارک‌ها. در همین حال، کرملین، ناخواسته، تصویری را که از روسیه به‌عنوان قلعه‌ای در محاصره غرب متخاصم ساخته بود، با میزبانی جام جهانی2018 به هم زد. روسیه میزبان هزاران هوادار فوتبال شد؛ درحالی‌که پیش‌تر دستگاه پروپاگاندای دولتی، تصویری ترسناک از خارجی‌ها ارائه کرده بود. در کالینینگراد، شهری که دوبرالسکی در آن متولد و بزرگ شده و بین لهستان و لیتوانی قرار دارد، پروپاگاندای دولتی درباره خطر خارجی به سختی مورد قبول مردم واقع می‌شد.
البته جرقه اعتراض‌های اخیر را دستگیری الکسی ناوالنی زد. معترضان از اینکه ناوالنی بلافاصله بعد از بازگشت از آلمان دستگیر شد، به‌شدت خشمگین هستند. او چند‌ماه پیش وقتی که به سیبری سفر می‌کرد، با گاز اعصاب مسموم شد و تا آستانه مرگ پیش رفت. ناوالنی برای مداوا به آلمان رفت، اما به محض اینکه سرپا شد، به وعده‌اش عمل کرد و به روسیه برگشت. ناوالنی ویدئویی منتشر کرده که در آن پوتین را به فساد مالی و همینطور ساختن یک قصر مجلل برای خودش متهم کرده است. او همچنین کرملین را مسئول ترور خود خوانده است.

سرکوب شدید معترضان
برخورد نیروهای امنیتی با معترضان در روزهای گذشته، در سال‌های اخیر بی‌سابقه بوده است. هزاران نفر از مردم در روزهای اخیر دستگیر شده‌اند. در 2 هفته اعتراض، بیش از 7هزار نفر در 85شهر دستگیر شده‌اند که از سال2011 به بعد، یک رکورد در میزان دستگیری معترضان در روسیه به شمار می‌رود. مقامات در مسکو، برای مقابله با معترضان، ‌دست به اقدامات بی‌سابقه‌ای زده‌اند و یکشنبه، 7 ایستگاه مترو در اطراف مقر سازمان امنیت ملی روسیه را تعطیل کرده اند. این سازمان، یکی از اهداف معترضان در اعتراض‌های اخیر بوده است چون آنها معتقدند این سازمان که با نام اف‌اس‌بی شناخته می‌شود پشت ماجرای مسموم کردن ناوالنی است. یکی از شعارهای معترضان در یکشنه، «روسیه بدون پوتین» بوده است.