بنیاد سوئیسی به جای ایران منجی طاق کسری شد

محمدباریکانی- خبر‌نگار

بازی بوروکراسی برای نجات طاق کسری با این اعلام معاون میراث‌فرهنگی کشور که گفته بود «عراق از ایران دعوت کند، به نجات طاق کسری می‌رویم.» چنان زمانبر شد که سرانجام بنیاد بین‌المللی «الیف» در سوئیس در تفاهم با دولت عراق کار حفاظت از ایوان مدائن را برعهده گرفت.
طاق کسری با قدمت 1800سال، تنها بنای ساسانی باشکوه برجای‌مانده از دوره ساسانی در خارج از مرزهای امروزی ایران است که در دوران خسروانوشیروان ساسانی در شهر باستانی تیسفون و در حوزه نفوذ ایران ساسانی احداث شد و اکنون در جنوب بغداد قرار دارد. طاق کسری بزرگ‌ترین طاق خشتی جهان است که بخش‌هایی از آن در آستانه سال2021 میلادی برای دومین‌بار طی یک‌سال فروریخت. به‌گزارش همشهری، همزمان با فروریختن بخش‌هایی از طاق کسری و ایوان مدائن، کارزارهای مردمی در ایران به راه افتاد و مردم ایران در یک کارزار از وزیر میراث‌فرهنگی خواستند نجات طاق کسری را در اولویت قرار دهد. در کارزاری دیگر که امضای هنرمندان بنام نیز در آن مشاهده شد، از دو دولت ایران و عراق خواسته شد همکاری برای مرمت طاق کسری در دستور کار دو دولت باشد. 11تن از باستان‌شناسان و معماران و مرمتگران ایرانی در داخل و خارج از کشور نیز در نامه‌ای به وزارت میراث فرهنگی، اعلام کردند حاضر به کمک مالی و فنی در مرمت طاق کسری هستند. رسانه‌های عراقی دولت این کشور را به بی‌توجهی به وضعیت طاق کسری و ایوان مدائن متهم و از آن دولت خواستند حفاظت از طاق کسری را در اولویت قرار دهد.
علی‌اصغر مونسان، وزیر میراث‌فرهنگی اما در واکنش به درخواست‌های مردمی برای مرمت طاق کسری خبر داد که موضوع را با محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه مطرح کرده و او قول تخصیص اعتبار برای مرمت طاق کسری داده است. مونسان همچنین از نیاز به 600 هزار دلار برای آغاز کار خبر داد. چند روز بعد، سیدهادی احمدی، مدیرکل دفتر حفظ و احیای بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی به صدای میراث گفت، کارشناسان وزارت میراث‌فرهنگی در انتظار اعلام موافقت وزارت خارجه برای سفر به عراق و در انتظار دریافت ویزای عراق هستند. محمدحسن طالبیان، معاون میراث‌فرهنگی کشور اما یک‌روز پس از این اظهارات، در گفت‌وگو با ایسنا آب پاکی را روی دست کارزارهای مردمی ریخت و گفت: «اگر عراق از ایران دعوت کند، کارشناسان و مرمتگران برای نجات طاق کسری اعزام می‌شوند.»  البته 3سال قبل، مذاکرات همکاری مشترک ایران و عراق برای نجات آثار تاریخی مشترک ازجمله طاق کسری و آرامگاه تاریخی دارالسلام و نجات آثار حاشیه فرات در تهران انجام و تفاهمنامه همکاری مشترک 2کشور به امضای وزیر گردشگری و آثار تاریخی عراق و رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی کشور رسیده بود. وزیر فرهنگ عراق نیز به رسانه‌ها گفته بود از آنجا که طاق کسری یک بنای ایرانی است، علاقه‌مند به حضور ایرانی‌ها برای مرمت و حفاظت از این اثر در عراق است.
پایبندی وزارت میراث فرهنگی به بوروکراسی اداری در ماجرای نجات طاق کسری نه‌تنها فرصت حضور ایران در عراق برای مرمت و حفاظت از مهم‌ترین اثر ساسانی موجود در خارج از مرزهای ایران را سوزاند که حتی زمینه‌ساز حضور مؤسسه بین‌المللی الیف (گروه بین‌المللی حفاظت از آثار تاریخی در کشورهای دارای منازعات) سوئیس در جنوب بغداد برای نجات طاق کسری شد. وزارت فرهنگ عراق اعلام کرد: مؤسسه بین‌المللی حفاظت از میراث‌فرهنگی در مناطق درگیری (الیف) و وزارت فرهنگ، جهانگردی و آثار باستانی عراق برای حفظ طاق کسری همکاری می‌کنند و اقدامات فوری برای حفاظت از ایوان مدائن را که بخش‌هایی از آن دچار ریزش شده و نیاز فوری به حفاظت و مرمت دارد، آغاز می‌کنند. دولت عراق پیش‌تر در سال2020 از بنیاد الیف سوئیس خواسته بود آن کشور را در حفاظت و مرمت طاق کسری یاری کند. پس از این درخواست بود که بنیاد الیف با همکاری دانشگاه پنسیلوانیا بررسی میدانی طاق کسری را برای انجام اقدامات ضروری انجام داد. در فاز بعدی اقدامات، این بنیاد اقدام به اسکن طاق کسری کرد و تصاویر سه‌بعدی با وضوح بالا از این اثر تهیه کرد. حالا همین سه روز قبل بنیاد الیف سوئیس اعلام کرده است که 700هزار دلار یعنی 100هزار دلار بیشتر از آن‌چیزی که وزیر میراث فرهنگی ایران برای انجام اقدامات اولیه برای حفاظت و مرمت طاق کسری اعلام کرد، به دانشگاه پنسیلوانیا و یک شرکت مشاور پرداخت کرده تا روند کلی حفاظت از طاق کسری و جلوگیری از ریزش بیشتر این طاق آغاز شود.
قرار است در این مرحله، مؤسسه بین‌المللی الیف با همکاری دانشگاه پنسیلوانیا و دولت عراق داربست‌های مخصوص حفاظت از طاق کسری را در این بنا نصب کند تا از فشار حجم بار طاق بکاهد. همچنین با نصب سنسورهای خاص میزان انبساط و انقباض طاق به‌دلیل تغییر دما رصد می‌شود تا پس از دریافت اطلاعات حسگرها، برنامه نگهداری طاق کسری آغاز شود. لیث مجید حسین، رئیس اداره آثار باستانی و میراث‌فرهنگی عراق در نشست تفاهم با بنیاد سوئیسی برای نجات طاق کسری اعلام کرد: «هدف از این برنامه حفاظت از میراث‌فرهنگی مهم جهانی با کمک دوستان عراق است.» والری فری‌لند، مدیر اجرایی بنیاد بین‌المللی الیف سوئیس نیز در این نشست اعلام کرد، پروژه نجات طاق کسری با هدف حفظ یکی از برجسته‌ترین بناهای تاریخی خاورمیانه انجام می‌شود و این بنیاد برای نجات طاق کسری دست در دست دولت عراق و دانشگاه پنسیلوانیا فعالیت می‌کند.