قصه شهر/ اولویت کاهش خطر ساختمان‌های ناایمن شهر

داوود پنهانی- روزنامه‌نگار

تهران به روایت آمار و تحلیل کارشناسان، ساختمان‌های ناایمنی دارد که درصورت رخداد حوادثی چون حادثه پلاسکو در سال95، احتمال بروز فاجعه در آنها بالاست. حادثه دردناک پلاسکو، هشداری جدی در این زمینه بود که با گذشت زمان و فاصله گرفتن از آن فاجعه، موضوع ایمنی ساختمان‌ها و لزوم جدی گرفتن وضعیت آنها نیز اندک اندک در حال فراموشی دوباره است. این بی‌توجهی نشانه چیست؟ چرا هر چه جهان به سمت پیشرفت بیشتر حرکت می‌کند، همچنان نگاهمان به سوانح و میزان مقاومت‌ در برابر آن یا کاهش پیدا می‌کند، یا به فراموشی سپرده می‌شود. نگاهی به تاریخچه جهانی تصمیم‌گیری برای مقابله با سوانح نشان می‌دهد که این بی‌توجهی جمعی و نیز آسیب‌های ناشی از سوانح در بسیاری از نقاط جهان، کشورهای مختلف را بر آن داشته تا ضمن بررسی مخاطرات احتمالی در زندگی امروز، نحوه مقابله با این سوانح متعدد طبیعی و انسانی را مورد بررسی قرار داده و در تلاش برای رفع یا کاهش ریسک آنها تلاش کنند. تدوین مقررات جهانی زیرنظر سازمان ملل و نیز اجرای ضوابط مهندسی برای ساخت‌وساز در مناطق مختلف بخشی از این تلاش‌هاست.
 نگاهی به برخی از آمارهای منتشر شده نشان می‌دهد که تنها از نظر اقتصادی خسارات مستقیم ناشی از وقوع بلایای طبیعی بین سال‌های ۱۹۹۸ تا ۲۰۱۷ میلادی ۱۵۱‌درصد افزایش داشته است. به‌طور مثال در طول این سال‌ها، کشور هند ۷۹.۵میلیارد دلار به‌دلیل بلایای طبیعی خسارت دیده است. در چنین وضعیتی چگونه می‌توان نسبت به آینده و مقاومت بشر در برابر حوادث طبیعی امیدوار بود؟ چه آنکه چهره جهان، اقلیم و سرزمین‌ها، بعد از هر بار رخداد چنین حوادثی تا سال‌های سال آسیب‌پذیر و درمانده نشان می‌دهد.آسیب‌پذیری یادشده محدود به سرزمین خاصی نیست و تمامی کشورها نیز با نسبت‌های متفاوت در معرض آن قرار دارند. در چنین وضعیتی سهم کشور ما و نیز کلانشهری چون تهران که در معرض آسیب‌های طبیعی فراوان قرار دارد، چگونه است؟ راهکاری‌های ما برای برون‌رفت از وضعیت موجود و رسیدن به مرحله‌ای که بتوان کشور و کلانشهری چون تهران را در برابر این حوادث تاب‌آور کرد، چیست؟ آخرین سند جهانی برای مقابله با اثرات ویرانگر سوانح و حوادث در زندگی بشر، سند سندای نام دارد.
چارچوب سندای برای کاهش خطرپذیری سوانح (2030- 2015)، در سومین کنفرانس جهانی سازمان ملل متحد در شهر سندای کشور ژاپن، در 18مارس سال2015 بـه تصویب رسید. بررسی این چارچوب که از‌ماه مارس سـال2012 آغاز شد، حاصل مشورت دست اندرکاران ذی‌نفع این حوزه و مذاکرات بین کشورها از ژوئیه 2014 تا مارس 2015 است. چارچوب سندای ابزاری است که جانشین چارچوب کاری هیوگو (2015- 2005) با عنوان برگشت‌پذیر ساختن ملت‌ها و جوامع در برابر سوانح شد.
بسیاری از صاحب‌نظران، مهم‌ترین تغییرات ایجاد شده در این سند را تأکید بر مدیریت ریسک سوانح بـه جای مدیریت سوانح، تعیین اهداف هفت‌گانه زیرهدف جهانی، کاهش خطرپذیری سوانح به‌عنوان نتیجه مورد انتظار، تمرکز بر پیشگیری از ریسک جدید، کاهش ریسک‌های موجود، تقویت برگشت‌پذیری و همچنین مجموعه‌ای از اصول راهنمای اولیه دولت‌ها برای پیشگیری و کاهش خطرپذیری سوانح و تعامل کل جامعه و تمامی نهادهای دولتی دانسته‌اند.
از سوی دیگر آگاهی بیشتر در سطح جهان نسبت به سند چارچوب سندای و اهداف کلیدی آن، تمرکز بیشتر بر سرمایه‌گذاری ریسک‌محور (با اطلاعات کافی از ریسک و مخاطرات) در بخش مسکن و بهبود شرایط نواحی پرجمعیت، توجه بیشتر به موضوع پیشگیری و تمرکز بیشتر بر معیشت و محل‌های کسب‌وکار در مناطق پرخطر و سانحه‌خیز بخشی از محورهای کلیدی است که باید در برنامه‌ریزی‌های مربوط به مدیریت بحران مورد توجه و تأکید قرار گیرد.
برای اجرای درست برنامه‌ها در این مسیر اولویت‌بندی سیاست‌ها، تأکید بر برنامه‌ریزی یکپارچه، بهره‌گیری از تجربیات حوادث گذشته و اجرای برنامه جامع کاهش خطرپذیری نیز حائز اهمیت است که باید به آنها توجه کرد.
سخن گفتن از توسعه پایدار و بی‌توجهی به موضوع مدیریت بحران یعنی بی‌اعتنایی به هسته مرکزی توسعه. این یعنی درک موضوع مخاطرات و مدیریت آن. اگر این توجه وجود نداشته باشد توسعه نیز کامل نیست و در نتیجه احتمال وقوع حوادثی چون حادثه دردناک ساختمان پلاسکو همچنان در ساختمان‌های ناایمن این شهر، وجود دارد.