آخرین رئیس ستاد

 مرتضی برکتی همدانی 

بسیاری از سلطنت‌طلبان او را خائن می‌نامند؛ کسی که با اعلام بی‌طرفی ارتش باعث تسهیل انقلاب اسلامی در 22بهمن شد اما او در خاطراتش می‌گوید که بختیار به او دروغ گفت و وقتی دید که همه‌‌چیز از دست رفته، بی‌طرفی ارتش را اعلام کرد. ارتشبد عباس قره‌باغی آخرین رئیس ستاد ارتش شاهنشاهی ایران در سال 1379در پاریس فوت کرد. او از افسرانی بود که مراتب رسیدن به بالاترین درجه نظامی بعد از شاه را از دانشکده افسری آغاز کرد، راه به سیاست برد و در نهایت آخرین حلقه دودمان پادشاهی در ایران را با بی‌طرفی ارتش از هم گسست. تا سال 1350عباس قره‌باغی افسر مهمی در میان نظامیان عالی‌رتبه ارتش شاه نبود و حتی در زمان جانشینی نیروی زمینی با غلامعلی اویسی به مشکل خورد و کارش به دادگاه نظامی هم کشید که با کمک حسین فردوست دوباره به‌کار بازگشت و در سال 53به‌عنوان فرمانده ژاندارمری کل کشور منصوب شد. در بازی‌های آسیایی تهران به‌دلیل عملکرد امنیتی خوبی که از خود نشان داد مورد‌توجه شاه قرار‌گرفت و ارتشبد شد. در همان سال‌های شدت‌گرفتن مبارزات مردم علیه رژیم پهلوی در سال 1356، قره‎‌‎باغی در سمت فرماندهی ژاندارمری جهت سرکوب و کنترل اغتشاشات دست به اقداماتی زد. نخست با تهیه و اجرای طرح تأمین شهرهایی که در آن اعتراضات علیه رژیم بارزتر بود به سرکوب مخالفین پرداخت و دستورالعمل‌های متعددی بدین‌منظور به یگان‌های مختلف ابلاغ کرد. همچنین با فعال کردن نیروی پایداری مقاومت، از نهادهای قدیمی برای تشکیلات حامی شاه، آنها را به کمک یگان‌های امنیتی فرستاد. در سال57 به فرمان شاه برای مقابله با گروهی از دانشجویان که در روزهای تعطیل به ارتفاعات شمال تهران می‎‌‎رفتند و در این مکان‌ها به خواندن سرودهای انقلابی و تمرین ورزش‎‌‎های رزمی می‎‌‎پرداختند، نیروهای ژاندارمری را مأمور شناسایی و سرکوب آنان کرد. نام این عملیات در اسناد با عنوان «فرهاد» شناخته می‌شود. بر این اساس نیروهای ژاندارمری به فرماندهی قره‌باغی، افراد ورزیده تیپ نیروهای هوابرد و افراد منتخب و ورزیده یگان تکاور گارد تحت‌نظر ژاندارمری با 2فروند هلی‌کوپتر شنوک کار شناسایی و دستگیری دانشجویان را انجام می‌دادند. در شهریور57 با عنوان وزیر کشور کابینه شریف‌امامی معرفی شد و همان زمان، حادثه 17شهریور در میدان ژاله رخ‌داد. با سقوط شریف‌امامی و دولت نظامی ازهاری او علاوه بر وزارت کشور، سرپرست وزارت دارایی نیز شد اما دولت نظامیان مستعجل بود و با کنار رفتن ازهاری، شاپور بختیار نخست‌وزیر شد و قره‌باغی رئیس ستاد ارتش. این دو، روی یک موضوع از ابتدا با هم به توافق رسیدند؛ اینکه اجازه ندهند امام‌خمینی از پاریس وارد تهران شود. قره‌باغی به بختیار گفته بود که اگر امام به ایران بیاید، استعفا می‌کند‌ و به همین دلیل بختیار فرودگاه را بست؛ اما پس از فشار بسیار زیاد مردم، بالاخره فرودگاه باز شد و امام‌خمینی در تاریخ 12بهمن57 وارد کشور شد. در آن روز عملا قره‌باغی در جایگاه ریاست ستاد ارتش ابتکاری نداشت تا اینکه در 22بهمن در بیانیه‌ای، بی‌طرفی ارتش را اعلام کرد. در متن بیانیه آمده بود: «ارتش ایران وظیفه دفاع از استقلال و تمامیت کشور عزیز ایران را داشته و تاکنون در آشوب‎‌‎های داخلی سعی نموده‎‌‎است با پشتیبانی از دولت‎‌‎های قانونی این وظیفه را به نحو احسن انجام‎‌‎دهد. با توجه به تحولات اخیر کشور، شورای‌عالی ارتش در ساعت 10:30روز 22بهمن 1357تشکیل و به‎‌‎اتفاق تصمیم گرفته شد که برای جلوگیری از هرج و مرج و خون‎‌‎ریزی بیشتر، بی‎‌‎طرفی خود را در مناقشات سیاسی فعلی اعلام و به یگان‎‌‎های نظامی دستور داده شد که به پادگان‎‌‎های خود مراجعت نمایند. ارتش ایران همیشه پشتیبان ملت شریف و نجیب و میهن‎‌‎پرست ایران بوده و خواهد بود و از خواسته‎‌‎های ملت شریف ایران با تمام قدرت پشتیبانی می‎‌‎نماید.» قره‌باغی در روز 23بهمن 1357در منزل یکی از دوستانش مخفی شد و پس از 14‌ماه اختفا و تغییر مداوم محل اختفای خود، در نهایت از فرودگاه مهرآباد با گذرنامه جعلی خارج شد. وی در 22مهر 1379در پی ابتلا به بیماری سرطان، در سن 81سالگی در بیمارستانی در پاریس درگذشت.