تیلاپیا علیه قزل‌آلا
پرورش ماهی و آبزیان خوراکی که تا چند سال پیش یک کسب‌وکار موفق بود، حالا دیگر آن رونق سابق را ندارد
محمد تقی حاجی موسی/ روزنامه‌نگار
تا همین دو، سه سال پیش، بخش‌های خبری تلویزیون هر از گاهی گزارشی نشان می‌دادند از پرورش ماهی و آبزیان دیگر در نقاط مختلف کشور. بیشتر این مزارع پرورش آبزیان هم توسط جوانان راه انداخته شده بود و با وجود مشکلات فراوان سود خوبی داشت و اشتغال قابل توجهی ایجاد می‌کرد. از نیمه‌های سال گذشته اما اخبار نه چندان خوبی از این حوزه به گوش می‌رسد. بعضی‌ها از تعطیلی 60درصد مزارع خبر داده و عده‌ای هم کمبود بارش‌ها و کم آبی را تهدیدی برای ادامه کار پرورش دهندگان می‌دانند. پایین آمدن قیمت فروش و حضور دلال‌ها هم مزید بر علت شده و اوضاع مزارع پرورش ماهی را خراب کرده است. غیراز این واردات ماهی به‌ویژه تیلاپیا باعث شده در شرایطی که خود ما در تولید ماهی از جمله قزل‌آلا خودکفا هستیم و حتی صادرات هم داریم، مشکلات زیادی برای تولیدکنندگان ایجاد شود و بازار ماهی فروشان داخلی رونق چندانی نداشته باشد. حالاحسن آقازاده، مدیرعامل اتحادیه ماهیان گرمابی کشور به سؤالاتی که درباره بازار تولید و فروش ماهی وجود دارد، پاسخ می‌دهد.
اوضاع بازار پرورش و مصرف ماهی چطور است؟
متأسفانه شرایط بازار نسبت به سال‌های قبل خوب نیست. در سال گذشته ما کاهش صادرات داشتیم که به‌خاطر ناامنی عراق بود چون صادرات ما بیشتر به این کشور بود. معیشت مردم هم در یکی، دو سال گذشته مشکل داشته و نمی‌توانسته‌اند ماهی مصرف کنند. از آن طرف، تولید ما هر سال به تبع پیشرفت مسائل فنی افزایش داشته و همه اینها باعث شده عرضه بیشتر از تقاضا باشد و قیمت نهایی خیلی پایین بیاید و تولید برای تولیدکننده صرفه اقتصادی نداشته باشد. اما اینکه بعضی مزارع خودشان را تعطیل می‌کنند تنها بابت بحث قیمت نیست؛ بحث کمبود آب و خشکسالی هم هست. بحث بالا رفتن آب بها توسط وزارت نیرو هم مطرح است؛ مشکلات اساسی از این جهت است. الان ما در خوزستان مزارعی داریم که از آنها بالای 120میلیون تومان آب بها گرفته شده است. مگر ما چقدر فروش داریم که اینقدر پول آب بدهیم؟ این مشکل ماست. ما کاهش تقاضای بازار را تحمل کرده‌ایم ولی این افزایش هزینه‌ها را نمی‌شود تحمل کرد. مزرعه دار هنوز محصولش را نفروخته، وزارت نیرو می‌گوید 5درصد برای من، بیمه می‌گوید 25درصد برای من، 25درصد بهره بانکی است و چندین چند عامل دیگر. در این شرایط ما چه کار کنیم؟
وقتی انباشت تولید داریم ، پس چرا واردات داریم؟
این سؤالی است که ما هم داریم. واردکننده می‌گوید باید سلیقه و ذائقه مردم را درنظر بگیریم. واردات در جایی که کمبود است توجیه دارد ولی وقتی واردات به تولید داخل ضربه می‌زند توجیه ندارد. شیلات ایران وارد این مسئله شد و واردات و ثبت سفارش تیلاپیا را ممنوع کرد. خیلی هم تا امروز تلاش کرده است. وزارت جهاد کشاورزی اما هنوز زیر بار نرفته و شرکت‌های واردکننده مشغول هستند. حالا کاری نداریم که تیلاپیا از نظر سلامتی مشکل دارد یا نه. اگر مشکلی ندارد و تیلاپیا خوب است خب چرا خودمان تولید نکنیم؟ تولید داخل شود و خودمان سودش را ببریم. منتهی چون واردات برای واردکننده سود بیشتر و زحمت کمتری دارد این اتفاق نمی‌افتد و خب، مردم هم مصرف می‌کنند.
چرا در جایی که توجیه اقتصادی ندارد باید ماهی پرورش داد؟
تفکر ما این است که در هر نقطه که می‌شود، باید ماهی پرورش داد. برای مثال در شمال کشور، آب‌بندان‌هایی برای کشاورزی وجود دارد که قبل از فصل زراعی در آن ماهی پرورش می‌دهند. اما در سال‌های گذشته اجاره یک آب‌بندان با امروز قابل مقایسه نیست. متأسفانه زمینداران در یک رقابت معیوب افتاده‌اند. آب بندانی که با 5میلیون تومان اجاره می‌شد یکدفعه شد 50میلیون تومان. سال بعد که پرورش‌دهنده ضرر کرد و رفت، باز هم قیمت بالاتر رفت و با این قیمت دیگر پرورش ماهی صرف نمی‌کند. در عین حال نباید فراموش کنیم که آب بندان برای شالی و کشاورزی است و به این منظور احداث شده است. پرورش ماهی اولویت دوم بوده و مزارع اولویت دارند.
وقتی تقاضا نیست و صرفه اقتصادی هم ندارد، چرا پروانه جدید می‌دهید؟
شاید عجیب باشد اما پروانه تولید ماهی‌های گرمابی را نظام مهندسی کشاورزی می‌دهد. من مسئول صنف هستم. من باید بگویم اینجا تولید شود یا نه. من ظرفیت بازار را می‌دانم. من می‌دانم نوع تغذیه ماهی باید چطور باشد. اما من به‌عنوان مسئول صنف چنین ابزاری در دست ندارم. وزارت جهاد کشاورزی این اختیار رابه نظام مهندسی داده است. هر کس برود بگوید می‌خواهم پرورش بدهم می‌گوید اینقدر پول بده، مجوز بگیر. تولیدکنندگان مجوز را از نظام مهندسی می‌گیرند و بعد در بازار به مشکل می‌خورند و می‌آیند پیش ما که مشکل داریم. مگر ما مجوز داده ایم؟
در چنین شرایطی تولید بیشتر ماهی در ایران نباید متوقف شود؟
نه، همین الان ما حدود 210هزار تن ماهی گرمابی تولید می‌کنیم. اگر این میزان 5برابر شود باز هم در داخل و صادرات کشش دارد اما شرط دارد. الان دیگر زمان آن نیست که ماهی را با لجن و گل و لای از استخر بگیریم، با بیل بریزیم پشت وانت و همینطوری بدهیم دست مردم. مردم حوصله ندارند چنین محصولی را مصرف کنند. ماهی باید تمیز، بسته‌بندی و تازه‌سازی شود و بعد آماده طبخ شود تا اگر یک خانم کارمند خواست ماهی درست کند فقط آن را از یخچال بیرون بیاورد و درون قابلمه بیندازد.نکته دیگر قیمت تمام‌شده ودلال‌هاست. الان قیمت یک کیلو ماهی از سر مزرعه تا سر سفره حدود 3 تا 4هزار تومان فرق دارد. من پرورش‌دهنده بعد از یک سال زحمت، در هر کیلو نهایتا 500 تا 1000تومان سود دارم اما دلال طی نیم ساعت، 4هزار تومان در هر کیلو سود می‌برد. وقتی به وزیر جهاد کشاورزی می‌گوییم، می‌گوید بازار به ما مربوط نیست. شیلات هم همین را می‌گوید. به وزارت جهاد کشاورزی می‌گوییم دست دلال را قطع کنید، می‌گویند نمی‌شود و دلال‌ها گردن‌کلفت شده‌اند.
در همینه زمینه :
