گزارش ویژه
انجمن گرافیک؛ شروع یک راه تازه
انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران تاسیس شد
بیش از دودهه تلاش باید به ثمر مینشست. طراحان گرافیک ایران از نیمقرن پیش، در تکاپو برای ایجاد یک تشکل صنفی بودند. از تلاشهای سالهای1353 و 1355 و سندیکای گرافیستهای تهران گرفته تا نشستهای سال1363 در رستوران سورن و انتشار نخستین تعرفهبهای کارهای طراحی گرافیک، خبر از آیندهای روشن میداد.
با شروع بازسازیهای فرهنگی و اقتصادی کشور در آستانه دهه1370، توسعه مراکز آموزشی و از همه مهمتر ورود تجهیزات مدرن چاپ و نشر، طراحی گرافیک بسیار جدیتر شد. برای مشخص کردن و شناساندن بستری که گرافیک ایران بعد از دهه1370 در آن قرار گرفت، باید به رشد کمّی هنرجویان و دانشجویان رشته گرافیک و توجه نسل جدید به جریانهای هنری خارج از ایران و تأثیرپذیری از این رویدادها و روآوردن این نسل به رسانههای جدید و تمایل به همگامی با آنها اشاره کرد. بارزترین مشخصه توسعه گرافیک در این دهه را میتوان ورود کامپیوتر به این حرفه دانست؛ عاملی که موجب تحولی مهم در سرعت و فرایند طراحی آثار گرافیکی شد. تا قبل از آن، کارها اغلب با صرف زمان زیاد و استفاده از روشهای دستی طراحی میشد.
تأسیس «انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران» مهمترین اتفاق این دهه برای فعالان این رشته بود. پیش از تأسیس انجمن (تعاونی تهیه و تامین ملزومات حرفهای طراحان گرافیک ایران) رسمیت یافته بود. پس از طی کردن مراحل قانونی و تلاشهای بسیار، انجمن سرانجام در مهرماه 1376 تأسیس شد.
مرتضی ممیز در نخستین شماره از جهت اطلاع (خبرنامه انجمن) در فروردینماه 1377 چنین نوشته بود: «3سال پیش همکار پرانرژی ما آقای مهرداد احمدی شیخانی»، با عشق فراوان تصمیم خود را برای ایجاد مرکز همبستگی در امور حرفهای با ما در میان گذاشت. قرار بینابینی با او گذاشتیم. گفتیم: انرژی از تو، مشورت و جمعبندی از ما. الحق تلاش کرد و جمع کثیری از همکاران پیر و جوان را گردآورد.
مرتضی ممیز، قباد شیوا، محمد احصایی، ابراهیم حقیقی، امرالله فرهادی، مسعود سپهر، ایرج میرزاعلیخانی و فتحالله مرزبان، نخستین هیأت مدیره انجمن را تشکیل میدادند.
مهرداد احمدی شیخانی که ایده ایجاد انجمن از او بود، در همان شماره از جهت اطلاع ماجرا را چنین روایت کرده است: «معمولا پدیدههای اجتماعی زمانی اتفاق میافتند که آمادگی ذهنی لازم در محیط وجود داشته باشد. و پاییز1373 نیز از این لحاظ زمانی بود برای ایجاد تشکلی در میان طراحان گرافیک ایران. در مهرماه آن سال همزمان با برپایی چهارمین دوسالانه گرافیک، در یک گفتوگوی دوستانه با آقایان کورش پارسانژاد، کورش شبگرد و حمیدرضا رحمانی، این پیشنهاد مطرح شد که بد نیست با تعداد دیگری از طراحان گرافیک جوان نمایشگاه مشترکی از آثار گرافیک برگزار کنیم. پیگیری این موضوع برعهده من نهاده شد. پس از گفتوگوهای بعدی فکرمان را بهصورت طرح راهاندازی مجمعی از طراحان گرافیک جوان کتباً به معاونت اجتماعی شهرداری منطقه6 تهران، آقای محمود طیبانی، ارائه کردیم که در آن طرح مکانی جهت خانه گرافیک با امکانات شهرداری پیشبینی شده بود. در اسفند 1373 باخبر شدم که طرح مشابه دیگری نیز از طرف شرکت گسترش فضاهای فرهنگی پیشنهاد شده است. از اینرو با ارائهکنندگان این طرح ملاقاتی ترتیب دادیم که درنهایت با همکاری معاونت وقت شهرداری منطقه6، به تشکیل جلساتی پانزده‌نفره در نگارخانه لاله انجامید. خانم صالحی، آقایان خسروجردی، پارسانژاد، خورشیدپور، عابدینی، شبگرد، رحمانی، مهرزاده، وزیریان، صیفوری، میرفتاح، محجوب و افراد دیگری که متأسفانه نامشان را فراموش کردهام، هسته اولیه این جلسات بودند و در نتیجه این گفتوگوها قرار شد تا دعوتی عمومی از همه طراحان گرافیک برای ابراز نظراتشان به عمل بیاوریم. با حمایت استاد ممیز در بعدازظهر یکم تیرماه1374 در یک اتفاق باورنکردنی بیش از 180نفر در نگارخانه لاله جمع شدند. از پیشکسوتان و جوانان هرکس که میتوانست آمده بود. نگاهها اول با شک همراه بود. جلسهای که میزبان نداشت! هیچکس دعوت‌کننده را نمیشناخت و آخر دعوتکنندهای هم نبود. آنچیزی که این 180نفر را دور هم جمع کرد همان نیاز مشترک بود. داشتن یک تشکل مستقل و مال خود! جلسه ادارهکننده نداشت، از بین حاضرین قرار شد آقایان سپهر، اخوان و من اداره جلسه را بهعهده بگیریم. همهچیز بدون هیچ هماهنگی از قبل پیش رفت، با دعوت از پیشکسوتان، آنان از تجربه و تلاشهای قبلی‌شان برای راهاندازی یک تشکل صنفی پیش از انقلاب گفتند، استاد ممیز از سختیهای پیش‌رو و استاد شیوا از آنچه آخر راهِ تشکل قبلی بود شمهای را بیان کردند. 2هفته بعد در همان مکان جلسه دیگری با حضور نزدیک به 80نفر برگزار شد که از بین خود، چند نفر را بهعنوان گروه کار برگزیدند تا راهکارهای رسیدن به یک تشکل قانونی را بررسی کنند. این گروه شامل خانمها شاهینمقدم و شاهسوند و آقایان حقیقی، سپهر، سوادکوهی، کلهرنیا، احتشامی، علیخانی، مرزبان و شیخانی بود. گروه پس از بررسیهای متعدد در شهریور 1374 در سالن مبنا، گزارش خود را ارائه کرد و با تصویب حاضرین قرار شد که کار خود را تا تشکیل تعاونی طراحان گرافیک ادامه دهد و یک سال بعد در تاریخ 1375/6/26 تعاونی طراحان گرافیک بعد از 2سال پیگیری مداوم، بهعنوان نخستین تشکل طراحان گرافیک ایران بعد از انقلاب اسلامی به ثبت رسید. بهدنبال آن یک سال بعد و با پیگیریهای مستمر آقای ایرج میرزاعلیخانی و حمایت وزارت کار و امور اجتماعی، تشکیل انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران میسر شد».
انجمن گرافیک ایران در 23سال گذشته با 8هیأت مدیره مختلف، فراز و نشیبهای بسیاری را پشت سر گذاشته است. بهدلیل گستردگی ابعاد انجمن بهعنوان بالاترین و قدرتمندترین نهاد رسمی حوزه طراحی گرافیک در ایران، بررسی تأثیرها، نقاط قوت و ضعف و دیگر موارد مرتبط با آن، خود نیازمند یک جلد کتاب جامع با پژوهشی مفصل است؛کار مهمی که تا به امروز حاصل نشده است.
در همینه زمینه :
