بازگشت صدری‌ها به خیابان‌های عراق

سیاوش فلاح‌پور- روزنامه‌نگار

نام جریان صدر و بدنه مردمی آن از سال2016 به اعتراضات خیابانی گره خورده است؛ اعتراضاتی که در تاریخ عراق بعد از صدام بی‌سابقه بود و برای نخستین‌بار، علیه کلیت احزاب حاکم بر این کشور قدرت‌نمایی می‌کرد. جالب آنکه جریان صدر در میدانداری این اعتراضات از همسویی با هیچ گروهی ابا نداشت؛ تا جایی که به‌عنوان جریانی شیعی و مذهبی با برخی احزاب کمونیستی عراق برای مبارزه با فساد اقتصادی به ائتلاف رسید. دامنه این اعتراضات با نقش پررنگ صدری‌ها از سال2018 و پیروزی چشمگیر جریان صدر در انتخابات پارلمانی گسترده‌تر شد. میادین شهرهای بزرگی نظیر بغداد، بصره، نجف و ناصریه به پایگاهی برای حامیان مقتدی صدر و البته دیگر جوانانی که او را گزینه مطلوبی برای رهبری اعتراضات اقتصادی می‌دانستند تبدیل شده بود. به گزارش شبکه الجزیره، عامل اصلی میدانداری جریان صدر در اعتراضات خیابانی این بود که صدری‌ها، برخلاف سایر جریانات شیعی طی 2دهه گذشته سهم قابل توجهی از قدرت نداشتند.
اما این معادله طی ماه‌های اخیر در حال تغییر است، چراکه حالا فرصت جریان صدر برای دستیابی به قدرت از هر زمان دیگری بیشتر شده و بر این اساس، صدری‌ها دیگر تنها تماشاچی بازی قدرت نیستند. منابع رسانه‌ای و تحلیلگران مختلف از حدود 6‌ماه قبل گزارش‌های متعددی را درباره «خروج جریان صدر از خیابان و جدایی آنها از معترضان» منتشر کرده بودند. اما حالا این جدایی شکل تقابل نیز به ‌خود گرفته است؛ تقابلی با رنگ و بوی خشونت.
از هفته گذشته محل اجتماع شهروندان معترض عراقی در برخی نقاط این کشور، مخصوصا شهر ناصریه در استان ذی‌قار به‌طور گسترده مورد هجوم و حمله قرار گرفته است. در نگاه اول شاید به‌نظر برسد عامل این حملات نیروهای امنیتی و یا حتی مخالفان سنتی اینگونه اعتراضات خیابانی در عراق باشند، اما در حقیقت عامل این حملات همان متحد قدیمی معترضان در سال‌های 2016 تا 2019 است؛ جریان صدر. به نوشته روزنامه العربی الجدید، تنها در جریان حملات 3روز گذشته گروه‌های منتسب به جریان صدر علیه معترضان، 7نفر کشته و بیش از 150نفر مجروح شده‌اند. این گروه‌ها در قالب دسته‌های 20 تا 30نفری با سلاح گرم و سرد به سوی معترضان حمله کرده و ضمن به آتش کشیدن خیمه‌ها، مخالفان خود را مورد ضرب و شتم قرار می‌دهند. اگرچه برخی منابع رسانه‌ای و سیاسی اصرار داشتند «گروه‌های خودسر» را عامل حملات معرفی کرده و از انتساب آنان به جریان صدر جلوگیری کنند اما انتشار توییت‌های معنادار مقتدی صدر، واقعیت‌های صحنه را برای همه روشن کرد. او پس از درگیری‌های شبانه در ناصریه، در صفحه توییتر خود نوشت: عزیزان من، شما امروز ثابت کردید که عراق، عراق مرجعیت و عراق صدری‌هاست؛ عراقی که در آن از فرامین خدا اطاعت می‌شود.

سکوت الکاظمی در مقابل صدر
مجاهد الطائی، ازجمله تحلیلگران حامی مصطفی الکاظمی در عراق با اشاره به این تحولات می‌نویسد: آنچه تعجب و حیرت ما را بیشتر می‌کند سکوت و انفعال دستگاه‌های امنیتی در مقابل سرکوب غیرقانونی معترضان است. الکاظمی پیش از این با توجیهات مختلفی از پیگیری پرونده ترور هشام الهاشمی، ترورهای زنجیره‌ای در بصره و حتی ضبط تسلیحات غیرقانونی در جنوب عراق خودداری کرده است. اما انفعال در مقابل یکه‌تازی صدری‌ها در ناصریه و بغداد هرگز قابل‌قبول نیست؛ دولت الکاظمی و اعتبار مردمی او در مقابل آزمونی تعیین‌کننده قرار دارد. اگرچه الکاظمی تا‌کنون نسبت به هیچ‌یک از این اعتراضات واکنشی از خود نشان نداده، اما ورود یک هیأت امنیتی عالی‌رتبه از صبح روز گذشته به ناصریه را می‌توان دست‌کم پیامی از جانب وی به‌شمار آورد. به نوشته خبرگزاری دولتی عراق، این هیأت به ریاست قاسم الاعرجی، مشاور امنیت ملی نخست‌وزیر و عبدالغنی الاسدی، رئیس سازمان اطلاعات با هدف رسیدگی دقیق به تحولات رخ‌داده طی روزهای گذشته و جلوگیری از وقوع درگیری‌های مجدد در خیابان‌ها وارد ناصریه شده است. جالب اینجاست که برنامه این هیأت نه بر تامین امنیت معترضان، بلکه بر ممانعت از اجتماعات خیابانی متمرکز است؛ امری که نشان می‌دهد در دولت عراق اراده و یا شاید قدرتی برای رویارویی با جریان صدر در استان ذی‌قار وجود ندارد.

چرا صدری‌ها مخالف ازسر‌گیری اعتراضات خیابانی هستند؟
بدون شک پاسخ این سؤال را باید در معادلات انتخاباتی عراق جست‌وجو کرد؛ انتخاباتی که به دولت موقت مصطفی الکاظمی پایان داده و مسیر پیش روی عراق در سال‌های آینده را روشن می‌کند. اگرچه جریان صدر موفق شده با رهبری اعتراضات مردمی در سال‌های گذشته اعتبار سیاسی قابل توجهی برای خود تهیه کند، اما حالا دیگر اعتراضات را مانعی بر سر دستیابی خود به نخست‌وزیری می‌داند؛ به‌ویژه که در اعتراضات ماه‌های اخیر، نام مقتدی صدر به‌عنوان یکی از رهبران حاضر در رقابت‌های سیاسی نیز به لیست شعارهای منفی و تند معترضان اضافه شده بود. با این حال نباید فراموش کرد چنین چرخش‌های پرسرعتی در عراق، علاوه بر منافع سیاسی می‌تواند هزینه‌های سنگینی را هم بر پایگاه رأی جریان صدر تحمیل کند.