ترامپ خودش را عفو می‌کند؟

جواد نصرتی_روزنامه نگار

دونالد ترامپ، با نشان دادن چراغ سبز به شروع فرایند انتقال قدرت در آمریکا، عملا پیروزی جو بایدن را پذیرفته و از حالا باید منتظر تحویل دادن کاخ سفید به رئیس‌جمهور منتخب دمکرات باشیم. اتفاق دیگری که باید منتظرش باشیم، سیلی از عفوهای رئیس‌جمهوری است که به‌نظر می‌رسد نه‌تنها بسیار گسترده خواهد بود، ‌که احتمالا شخص رئیس‌جمهور را هم شامل خواهد شد. به‌گزارش سی‌ان‌ان، صدور فرمان عفو، سنتی است که در انتهای دوره روسای جمهوری به‌شدت رایج است و این دوره هم قطعا ترامپ به‌صورت گسترده‌ای از این امکان دفتر ریاست‌جمهوری آمریکا استفاده خواهد کرد. زمزمه‌ها درباره افرادی که از عفو ریاست‌جمهوری بهره خواهند برد در واشنگتن شروع شده و رسانه‌های آمریکایی گزارش داده‌اند که ترامپ درنظر دارد مایکل فلین، مشاور امنیت ملی پیشین خود را عفو کند. اما چیزی که به‌صورت ویژه جشن عفو ترامپ را برجسته کرده، امکان عفو خودش، ‌توسط خودش است. او بارها از دستیاران و مشاورانش درباره اینکه آیا می‌تواند خودش و اعضای خانواده‌اش را عفو کند سؤال پرسیده است.

چرا عفو؟
اینکه اصلا ترامپ چرا باید خود را عفو کند مسئله‌ای نظری و آکادمیک است چون هم‌اکنون هیچ‌گونه تحقیقات کیفری‌ علیه او در جریان نیست. بیل بار، دادستان کل هم بارها صراحتا گفته که به سنت دادستانی کل آمریکا پایبند خواهد بود و جلوی اتهام‌زنی رسمی به یک رئیس‌جمهور مستقر را خواهد گرفت. مشکلات احتمالی البته بعد از دوران حضور ترامپ در کاخ سفید به سراغ ترامپ خواهند رفت. مایکل کوهن، وکیل شخصی سابق رئیس‌جمهور آمریکا به‌خاطر نقض قوانین مالی انتخاباتی برای پرداخت حق‌السکوت به زنی که گفته بود با ترامپ رابطه داشته به زندان رفته است. صدای ضبط‌شده‌ای هم در دست است که نشان می‌دهد ترامپ در حال بحث درباره پرداخت این پول است. بنابراین یک گزینه می‌تواند این باشد که ترامپ خود را در پرونده شکستن قوانین انتخاباتی عفو کند. این پرداخت پول بخشی از یک تحقیق گسترده‌تر درباره سوابق مالیاتی ترامپ در حوزه قضایی منهتن در نیویورک است. این تحقیقات، واقعا برای ترامپ می‌تواند ترسناک باشد چون عفو‌های ریاست‌جمهوری در جرایمی که در این ایالات روی داده‌اند موضوعیت و مشروعیت ندارند. این یعنی اگر ترامپ در یک دادگاه در نیویورک محکوم شود، حتی حکم عفوی که برای خودش صادر کرد هم نخواهد توانست او را نجات دهد. ترامپ اگر بخواهد خیلی محتاط عمل کند و نگاهی پیش‌دستانه داشته باشد، باید به فکر پرونده احتمالی فرار مالیاتی‌اش هم باشد که به‌نظر می‌رسد در آینده برایش دردسرساز خواهد شد. گزارشی که نیویورک تایمز اخیرا درباره فرار مالیاتی ترامپ منتشر کرده قطعا از یاد دادستان‌ها نخواهد رفت. نیویورک تایمز در این گزارش تکان‌دهنده فاش کرده بود که ترامپ در سالی که وارد کاخ سفید شده بود و همینطور سال بعد آن تنها 750دلار مالیات داده است.

تفسیر ترامپ
اینکه آیا یک رئیس‌جمهور می‌تواند خود را عفو کند یا نه مسئله حقوقی پیچیده‌ای است اما از نظر ترامپ، که بدون تکلف هر چیزی را به نفع خود تفسیر می‌کند، این مسئله شدنی است. او در سال2018، زمانی که نتیجه تحقیقات پرونده دخالت روسیه در انتخابات اعلام شد، ‌مدعی شد که قدرت عفو خودش را دارد و البته به خطرات سیاسی این کار هم اشاره کرد؛ «همانطور که اساتید حقوق بارها گفته‌اند، من حق مسلم عفو خودم را دارم، اما چرا باید چنین کاری کنم وقتی که کار اشتباهی انجام نداده‌ام؟»
اما اگر رئیس‌جمهور خودش را عفو کند، ‌این پیش فرض مطرح می‌شود که او قطعا کار نادرستی انجام داده است. الیوت ویلیامز، تحلیلگر حقوقی سی‌ان‌ان دراین‌باره گفته است: «عفو به این معناست که یک جرم قابل پیگیری قضایی روی داده است. بنابراین او (درصورت عفو خودش) نه‌تنها خودش را گناهکار نشان خواهد داد، که این پیش‌فرض را تأیید خواهد کرد که قانون را نقض کرده است.» مسئله عفو یک رئیس‌جمهور توسط خودش چندان مطرح نیست چون هیچ رئیس‌جمهور دیگری به فکر استفاده از آن نبوده است. قانون اساسی آمریکا مشخصا آن را منع نمی‌کند، هرچند به این مورد اشاره می‌کند که روسای جمهوری در مواردی که استیضاح می‌شوند نمی‌توانند خود را عفو کنند. اما این اشاره به این معنا نیست که ترامپ می‌تواند خودش را عفو کند. در سال1974، چند روز پیش از استعفای ریچارد نیکسون، تنها رئیس‌جمهور مستعفی تاریخ آمریکا، دفتر مشاوره حقوقی وزارت دادگستری در تفسیری حقوقی اینطور نتیجه‌گیری کرد که رئیس‌جمهور مستقر نمی‌تواند خودش را عفو کند. چیزی که این دفتر اعلام کرد البته قانون نبود بلکه نظر و استدلال بود. ترامپ، درصورتی که واقعا نگران باشد می‌تواند گزینه‌های دیگر را امتحان کند؛ یکی اینکه در روزهای آخر، مثل نیکسون استعفا دهد، قدرت را به معاونش بدهد و معاونش او را عفو کند. یا اینکه براساس متمم 25 قانون اساسی قدرت را موقتا به مایک پنس بدهد و او به‌عنوان رئیس‌جمهور موقت، ترامپ را عفو کند. البته خود این توافق می‌تواند اتهام‌های ارتشا را برای رئیس‌جمهور موقت به‌همراه داشته باشد.