هنر برای انقلاب

 حافظ روحانی

 با بالا گرفتن جنبش‎‌‎های خیابانی در تابستان سال1357 گالری‎‌‎های هنری یا به شکل داوطلبانه یا به اجبار تعطیل شدند. اهالی تالار قندریز این تعطیلی را همراهی با جنبش‎‌‎های مردمی و اعتصابات سراسری علیه رژیم پهلوی تعبیر کردند ولی فارغ از هر نوع تعریفی خرید و فروش آثار هنری در آن شرایط ناممکن بود. به‎‌‎خصوص که بخشی از خریداران آثار هنری ایرانی را خارجی‎‌‎هایی تشکیل می‎‌‎دادند که در شرایط انقلابی ایران را ترک کردند. اما جدا از این بسیاری از هنرمندان تحت‎‌‎تأثیر شرایط کشور به سوی هنری با سمت و سوی سیاسی گرایش پیدا کرده بودند و بخشی از این گرایش به معنی ضدیت با هنر قابل خرید و فروش بود که احتمالاً بورژوایی خوانده می‎‌‎شد. از نخستین چهره‎‌‎های فعال می‎‌‎توان به بهزاد و کورش شیشه‎‌‎گران اشاره کرد. این دو برادر در پاییز سال1357 چند پوستر طراحی کردند؛ «جمعه سیاه» یکی از مشهورترین این پوسترهاست. کورش شیشه‎‌‎گران بعدتر در گفت‎‌‎وگویی توضیح داد که این پوسترها را شخصاً در شهر تهران به دیوار می‎‌‎چسبانده. 
گروهی از دانشجویان دانشگاه تهران نیز در اواخر دی‎‌‎ماه سال1357 و چند روز مانده به پیروزی انقلاب نمایشگاهی از پوسترهای انقلابی را در دانشگاه تهران برپا کردند. این گروه بعداً به گروه57 مشهور شدند. نمایشگاه بزرگ حسینیه ارشاد در اسفند‎‌‎ماه سال1357 یکی از بزرگ‎‌‎ترین گردهمایی‎‌‎هایی هنری در سال انقلاب بود. جمعی از نقاشان و برگزارکنندگان این رخداد به نهادی پیوستند که بعدتر حوزه هنری خوانده ‎‌‎شد. در سال انقلاب هنر نمی‎‌‎توانست متعهد و برای مردم نباشد، پس هنر از انقلاب می‎‌‎گفت و در خیابان به نمایش درمی‎‌‎آمد.