حروف را آماده کن آزادی از راه می‌رسد*

  محمدناصر احدی 

در سال1357، مطبوعات 2بار اعتصاب کردند. بار اول، از 19تا 23مهر به‎‌‎مدت 4روز در دولت جعفر شریف‎‌‎امامی دست به اعتصاب زدند. علت اعتصاب هم حضور مأموران سانسور فرمانداری نظامی تهران در تحریریه روزنامه‎‌‎های کیهان و اطلاعات به‎‌‎منظور بررسی مطالب این روزنامه‎‌‎ها پیش از انتشار بود. اعضای تحریریه و کارکنان قسمت‎‌‎های فنی و اداری هر دو روزنامه- که دیگر تحمل «قیچی سانسور» و «شمشیر داموکلس» را نداشتند- دست از کار کشیدند و روزنامه آیندگان نیز به نشانه همدردی به اعتصاب روزنامه‎های اطلاعات و کیهان پیوست. حول‎‌‎وحوش ساعت 2بعدازظهر روز چهارشنبه 19مهر، نمایندگان روزنامه‎‌‎های اطلاعات و آیندگان به روزنامه کیهان می‎‌‎روند و هم‎‌‎قطارانشان در روزنامه کیهان با تشویق ممتد از آنها استقبال می‎‌‎کنند. حاصل جلسه ‎مشترک نمایندگان اعضای تحریریه، کارکنان اداری و کارگران فنی این 3روزنامه، قطعنامه‎‌‎ای است که 4خواسته اصلی دارد: 1- اعلام لغو کامل سانسور مطبوعات 2- عدم‎‌‎دخالت و اعمال نفوذ مستقیم و یا غیرمستقیم قوه مجریه و تمامی دستگاه‎‌‎ها در کار روزنامه 3- تضمین امنیت و مصونیت سیاسی و شغلی جامعه مطبوعات و... 4- تعهد رسمی از سوی دولت و انتشار این تعهدنامه در روزنامه‎‌‎ها و اعلام آن در رادیو و تلویزیون. چهره‎‌‎ها و گروه‎‌‎های مختلف ازجمله آیت‎‌‎الله شیرازی، دکتر علی‎‌‎اصغر حاج سیدجوادی، داریوش فروهر، شمس آل‎‌‎احمد، سیمین دانشور، سیاوش کسرایی، روزنامه توقیف‎‌‎شده «توفیق»، بازاریان، کانون نویسندگان، دانشجویان، تعدادی از استادان دانشگاه و هیأت علمی دانشگاه آریامهر از این اعتصاب حمایت کردند. سرانجام پس از 3روز چانه‎‌‎زنی گروه نمایندگان روزنامه‎‌‎ها با دولت، مطبوعات حرفشان را به کرسی ‎‌‎نشاندند و از روز یکشنبه 23مهر انتشارشان را از سر گرفتند. روزنامه کیهان این موفقیت را با این تیتر و زیرتیتر جشن گرفت: «پایان یک قرن سانسور؛ مطبوعات آزادی خود را پس گرفت». اطلاعات تیتر زد: «اعتصاب مطبوعات به پیروزی کامل رسید». و تیترِ یک آیندگان چنین بود: «اعتصاب مطبوعات با تضمین آزادی پایان یافت». این اقدام روزنامه‎‌‎های کیهان، اطلاعات و آیندگان نمونه‎‌‎ای درخشان از کار صنفی و تن‌ندادن به سانسور برای به‎‌‎دست‌آوردن آزادی و استقلال مطبوعات بود. اعتصاب دوم، از 15آبان تا 16دی همین سال، پس از سقوط دولت شریف‎‌‎امامی و با روی کارآمدن دولت نظامی غلامرضا ازهاری رقم خورد. تعهد‎‌‎نامه کتبی دولت قبل برای دولت نظامی هیچ ارزشی نداشت و ازهاری می‎‌‎خواست گربه را دم حجله بکشد و به همین دلیل از نشان‌دادن چنگ و دندان به روزنامه‎‌‎نگاران ابایی نداشت. حضور نیروهای نظامی در تحریریه 3روزنامه اطلاعات، کیهان و آیندگان و همچنین تحت تعقیب قراردادن تعدادی از روزنامه‎‌‎نگاران، سرآغاز اعتصابی بود که 2‎‌‎ماه به درازا کشید. بر سر اعتصاب دوم، میان اهالی مطبوعات اختلاف‌نظر وجود داشت؛ برخی بر این عقیده بودند در شرایط بحرانی کشور تعطیل‌کردن روزنامه‎‌‎ها کار درستی نیست و عده‎‌‎ای دیگر استدلال می‎‌‎کردند در وضعیتی که امکان آزادانه کار‌کردن مهیا نیست، اعتصاب تنها راه موجود برای اعتراض به سانسور است. مهم‎‌‎ترین نتایج اعتصاب دوماهه مطبوعات از دست‌رفتن اقتدار گروه‎‌‎های قدیمی گردانندگان مطبوعات و کاهش نفوذ روزنامه‎‌‎نگاران حکومتی و دیگری به‌قدرت‌رسیدن توده مطبوعاتی‌ها بود.
 * تکه‎‌‎ای از شعر سیاوش کسرایی که به مناسبت پیروزی مطبوعات در اعتصاب اول سروده بود.