انتخابات آمریکا بر بازارهای جهانی چه تأثیری می‌گذارد؟
جنگ تجاری در وضعیت آتش‌بس
جهان بعد از انتخاب جو بایدن به‌عنوان رئیس‌جمهور آماده است تا نقش آمریکا را به این کشور تا حدودی بازپس دهد
شبنم مجیدی ـ روزنامه‌نگار
در روزهای شمارش آرای انتخابات آمریکا، تنها چیزی که ایرانیان در مورد آن صحبت می‌کردند، نتیجه این انتخابات بود. چیزهایی می‌گفتند شبیه «آرای الکترال پنسیلوانیا بایدن را به پیروزی می‌رساند.» یا اینکه «رای‌های پستی، ترامپ را نابود خواهد کرد.» کامنت‌ها و پست‌های شبکه‌های اجتماعی و اخبار همه رسانه‌های نوشتاری و مجازی به پوشش انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا می‌پرداخت و حتی بعضی‌ها تا صبح شمارش آرای اولیه، نخوابیدند و در انتظار نتیجه در شبکه‌های اجتماعی به شوخی و طنز و گاهی تحلیل‌های جدی، انتخابات را دنبال کردند. حتی در یکی از خبرها گفته شد که تهران میان شهرهای دنیا رتبه سوم بیشترین جست و جو درباره انتخابات آمریکا را در موتور جست‌وجوی گوگل داشته است. این انتخابات و نتیجه آن برای بسیاری از ایرانیان مهم و حیاتی بود. بایدن یا ترامپ. انتخابات بسیار نزدیک‌تر از آنچه انتظار بود، پیش رفت اما در نهایت جو بایدن، نماینده حزب دمکرات به‌عنوان رئیس‌جمهور منتخب آمریکا معرفی شد و امیدها را برای بسیاری از افراد روشن کرد.
پیامد این انتخاب برای بازار ایران روشن بود؛ کاهش یکباره قیمت ارز. این اتفاق درست از فردای روزی که تقریباً پیروزی جو بایدن در ایالت‌های کلیدی آمریکا مسجل شد، رخ داد و در این روزها خیل زیاد مردم بودند که برای فروش ارزهای خود به صرافی‌ها مراجعه کردند و البته دو سه روزی بیشتر دوام نداشت و دوباره قیمت ارز سر جای قبلی خود در دوران قبل از شروع انتخابات آمریکا بازگشت. البته امیدها به این است که درصورتی که بایدن روز 20ژانویه کاخ سفید و دفتر ریاست‌جمهوری را تحویل بگیرد، نرخ ارز در ایران دوباره کاهش یابد و در ادامه با بازگشت او به برجام، دوباره بازارهای اقتصادی ایران تغییراتی مثبت را مثل 5سال قبل تجربه کنند. به‌رغم اظهارات دلگرم‌کننده هم از طرف اردوگاه بایدن و هم از طرف مقامات دولت روحانی، در مورد چشم‌انداز ورود مجدد آمریکا به برجام بدبینی قابل توجهی وجود دارد. چرا که آنطور که به‌نظر می‌رسد آمریکا یک کاخ سفید دمکراتیک در کنار مجلس سنای جمهوریخواه خواهد داشت و به گفته کارشناسان این موضوع باعث خواهد شد بایدن به‌عنوان رئیس‌جمهور نتواند آن تغییرات چشمگیری که می‌خواهد را انجام دهد.
انتخاب بایدن بر آمریکا چه اثری دارد؟
بازارهای سهام آمریکا بعد از انتخاب بایدن به‌عنوان رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا به‌شدت متلاطم شد و با خبرهای امیدوارکننده از واکسن مؤثر ویروس کرونا حتی این موج شدت بیشتری نیز گرفت و قیمت جهانی نفت نیز صعود چشمگیری کرد.
هم‌اکنون پیش‌بینی می‌شود که مجلس نمایندگان در اختیار حزب دمکرات باشد. اما وضعیت مجلس سنا هنوز مشخص نشده است و انتخابات دور دوم برای دو کرسی در ایالت جورجیا در‌ماه ژانویه برگزار می‌شود. شبکه CNBC آمریکا پیش‌بینی می‌کند که یک آمریکای دو قطبی برای بازارهای سهام اتفاق بدی نیست. دیوید هنری، مدیر یک مؤسسه سرمایه‌گذاری در انگلستان در این‌باره گفته است که تاریخ نشان می‌دهد این نتیجه به‌دست آمده از انتخابات آمریکا «بهترین حالت» برای سرمایه‌گذاران سهام است. او می‌گوید: تجزیه و تحلیل همه سناریوهای سیاسی احتمالی که به سال 1945برمی‌گردد، نشان می‌دهد که یک رئیس‌جمهور دمکرات در کنار یک کنگره دوقطبی، بهترین نتیجه سالانه را برای بازار سهام آمریکا با 14درصد رشد دلاری ایجاد می‌کند.
سیاست‌های اقتصادی او برای داخل آمریکا تا حد زیادی نتوانست انتظارات را برآورده کند. این کشور هرگز به رشد 4درصدی سالانه که ترامپ در جریان مبارزات انتخاباتی ریاست‌جمهوری در سال 2016قول داده بود، نرسید. در طول 3سال اول دولت او، رشد اقتصادی به‌طور میانگین 2.5درصد بود.
بازگشت به میزان تورم ثابت که در ابتدا بازارهای مالی روی آن شرط‌بندی کرده بودند، اتفاق نیفتاد. کسری تجاری آمریکا نیز بهبود پیدا نکرد. تفاوت بین آنچه آمریکا به خارج می‌فروشد با آنچه خریداری می‌کند در‌ماه آگوست به 67میلیارد دلار یعنی بالاترین حد خود در طول 14سال رسید.
بعد جهانی انتخابات آمریکا و تأثیر آن بر اقتصاد
اما از بعد جهانی نیز مهم‌ترین رویداد سیاسی دنیا در سال 2020انتخابات آمریکا بود که تأثیرات آن بر همه حوزه‌ها به‌خصوص حوزه اقتصاد، توجه‌های زیادی را جلب می‌کند و می‌تواند پیامدهای مختلفی داشته باشد.
انتخاب جو بایدن به‌عنوان رئیس‌جمهور آمریکا در سراسر جهان باعث شد خیال خیلی‌ها کمی آسوده شود. نه فقط به این دلیل که انتظار می‌رود کاخ سفید تحت فرمان او مزیتی برای اقتصاد بین‌الملل ایجاد کند. بلکه به این خاطر که رفتار متغیر دونالد ترامپ در زمینه تجارت و ارز، بار سنگینی برای شرکت‌ها و دولت‌های خارجی ایجاد کرد. در عین حال او برای تحقق اهداف داخلی اقتصادی آمریکا نیز کارهای کمی انجام داد. البته با بروز بحران اخیر کووید-19دشوار است که بگوییم دقیقا چقدر از برنامه‌های اقتصادی رئیس‌جمهور آمریکا آسیب دید. با این حال کارهای او باعث عدم‌اطمینان کافی نهادهای کلیدی جهانی و تضعیف روابط آنها با آمریکا شده است. یکی از چالش‌های اساسی برای جو بایدن ایجاد یک چارچوب چندجانبه همراه با تعمیرات اساسی است. ترامپ جنگ‌های تجاری را با چین و اتحادیه اروپا آغاز کرد و درباره توافق تجارت آزاد با آمریکای شمالی مجدداً مذاکره کرد و باعث شد سازمان تجارت جهانی تضعیف شود. او به‌رغم توافق طولانی مدت بین سیاستگذاران جهان برای جلوگیری از شروع «جنگ‌های ارزی» تلاش کرد بارها و بارها قیمت دلار را پایین بکشد. دولت وی همچنین سعی کرد تلاش‌های صندوق بین‌المللی پول برای کمک به بازارهای نوظهور طی همه‌گیری کرونا را متوقف کند.
بلومبرگ می‌نویسد برنامه رئیس‌جمهور آمریکا برای بخش خصوصی نیز آثار منفی داشت. مدیران ارشد مجبور بودند با ترس و نگرانی توئیت‌های او را دنبال کنند چرا که ممکن بود با یک توئیت باعث پایین آمدن ارزش سهام آنها شود. اسکات بیکر، نیکولاس بلوم و استیون دیویس، 3اقتصاددانی هستند که در مقاله خود نشان دادند در سال‌های 2018و 2019میزان عدم‌اطمینان در سیاست‌های تجاری آمریکا به بالاترین حد خود از اواسط دهه 90میلادی رسیده است. این سه نفر دریافتند که بیش از یک‌سوم تغییر مسیرهای بزرگ در بازار سهام آمریکا طی این سال‌ها به‌دلیل دستورالعمل‌های تجاری دولت بوده است.
در سطح جهانی، موضوع شیوع کرونا سنجش تأثیر سیاست‌های اقتصادی ترامپ را دشوارتر می‌کند. با این حال سال گذشته صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی کرد که جنگ تجاری آمریکا و چین به تنهایی برای اقتصاد جهانی تا سال 2020حدود 0.8درصد هزینه دارد که رقمی معادل یک تریلیون دلار است.
نقشه دقیق برنامه‌های اقتصادی بایدن هنوز نامشخص است. توانایی تصویب محرک‌های مالی معنادار و کاهش فشار بر بانک فدرال برای بهبودی اقتصادی در دوران بعد از پاندمی، بسیار مهم است. اما دولت جدید آمریکا همچنین باید به‌دنبال بازگرداندن هماهنگی بین‌المللی در زمینه سیاستگذاری‌های اقتصادی باشد. جنگ‌های تجاری و ارزی، باعث عدم‌اطمینان اقتصادی و کاهش سرمایه‌گذاری‌ها می‌شود. معکوس کردن این مسئله با توجه به تأثیرات شیوع کرونا بر اشتغال و تولید بسیار مهم است.
نخستین قدم، رسیدن به راه‌حلی صلح آمیز در زمینه اختلافات تجاری است. همانطور که نوآ اسمیت، خبرنگار بلومبرگ استدلال می‌کند، این امر در مورد کشورهایی مثل اتحادیه اروپا که سطح دستمزد، استانداردهای کار و قوانین حفاظت از محیط‌زیستی مشابه با آمریکا را دارند، ساده است.
دولت جدید بایدن باید پس از آنکه ترامپ، سیستم حل اختلافات خود را جمع کرد، عملکرد سازمان تجارت جهانی را دوباره بازبینی کند. رئیس‌جمهور منتخب باید برای قابل رقابت کردن کالاهای آمریکایی، از پایین آوردن ارزش دلار جلوگیری کند. ترامپ این کار را برای افزایش صادرات به کشورهای دیگر انجام می‌داد اما این تجربه نشان داد این کار هیچ کمکی برای بهبود تراز تجاری آمریکا نکرده است و فقط آمریکا را تضعیف می‌کند.
ممکن است آمریکا با شروع سیستم مالیات جهانی بخواهد در زمینه‌های دیگر نیز پیشگام باشد. سازمان همکاری اقتصادی توسعه پیشتاز تلاش برای کاهش عدم‌پرداخت مالیات به‌ویژه از سوی شرکت‌های چند ملیتی است. اما اینها با مخالفت آمریکا تضعیف شده است. همانطور که موریس آبستفلد، اقتصاددان ارشد صندوق بین‌المللی پول می‌گوید: آمریکا باید از تکمیل و تصویب فرایندهای سازمان همکاری و توسعه اقتصادی حمایت کند که این امر به بازگشت باور به جهانی‌سازی کمک می‌کند.
در آخر اینکه آمریکا به تعامل سازنده‌تری با صندوق بین‌المللی پول نیاز دارد. بسیاری از کشورهای با درآمد کم و متوسط به کمک‌های صندوق بین‌المللی چشم دوخته‌اند. کاخ سفید برای افزایش وام‌ها و افزایش قدرت صندوق بین‌المللی پول باید با این صندوق همکاری کند تا رویه‌های پرداخت به کشورهایی که در خطر ورشکستگی قرار دارند، تسهیل شود.
جنگ تجاری کمتر، مذاکرات تجاری بیشتر
انتخابات سال 2020در ادامه 4سال دشوار در روابط بین‌الملل در دوره ریاست‌جمهوری فعلی دونالد ترامپ، اتفاق افتاد. او کسی بود که جنگ تجاری با چین و اختلافات متعدد با اروپا را شروع و پیگیری کرد. لوئیز دادلی مدیر شرکت سهامی جهانی سرمایه‌گذاری «فدریتد هرمس» در این‌باره گفته است که ریاست‌جمهوری بایدن می‌تواند رویکردی نرم‌تر در تجارت ایجاد و همکاری‌های جهانی را قطعاً بیشتر کند. او می‌گوید: این به‌معنای نوسانات کمتر در بازار سهام است که در چند سال گذشته با ترامپ دیده شد و همچنین شاید جنگ‌های تجاری کمتر و مذاکرات تجاری بیشتری را شاهد باشیم. این موضوع باعث ایجاد فضای کسب و کار بهتر برای شرکت‌ها و افزایش ضریب اطمینان آنها برای سرمایه‌گذاری می‌شود. دادلی می‌گوید به‌عنوان مثال می‌توان به شورای تجارت بین‌المللی آمریکا که مدیران ارشدی از شرکت‌های معروف مانند مایکروسافت و فایرز را در اختیار دارد، اشاره کرد. او می‌گوید حتی مناطق و کشورهایی که نسبت به رشد اقتصاد جهانی حساسیت‌های بیشتری دارند از این تغییر و حضور بایدن سود خواهند برد.
