قریه باصفای دوشان تپه

مژگان مهرابی

دوشان تپه، نامی است‌که هنوز اهالی شرق تهران آن را زیاد به زبان می‌آورند. محدوده ای در خیابان پیروزی که در حال‌حاضر اثری از آن دیده نمی‌شود اما اهالی همچنان به عنوان یک محله آن را می‌شناسند.
اما شکل‌گیری دوشان تپه، خود داستانی شنیدنی دارد. در زبان ترکی «دوشان» به معنی خرگوش است. قاجاریان ترک زبان هم به همین دلیل به ارتفاعات شرق تهران که پر از خرگوش‌های وحشی بود «دوشان تپه» می‌گفتند. از قرار معلوم در سال‌های دور یعنی در عهد ناصری، دوشان تپه قریه‌ای باصفا و زیبا بوده که جزو حومه تهران به شمار می‌آمده است. به عبارتی دوشان تپه یکی از دروازه‌های قدیمی‌پایتخت محسوب می‌شد.
آنطورکه در کتاب تاریخ طهران روایت شده است، این قریه خوش آب و هوا از محدوده ارک شاهی فاصله زیادی داشته  است و علاوه بر آن  که حد و حصر تهران را مشخص می‌کرده است، شکارگاه ناصرالدین شاه هم بوده‌است. در واقع بخشی از شهرت این دروازه به همین دلیل است. اما نحوه ایجاد دوشان تپه، سال 1269 قمری، ناصرالدین شاه، «حاجب الدوله» پدر «اعتماد السلطنه» را مامور می‌کند تا عمارت دوشان تپه را بسازد.
در سال 1275 هم دستور ساخت قنات در دوشان تپه را که آن زمان صحرایی وسیع و بی‌آب بوده  است ،می‌دهد. در سال 1279 هم دریاچه بزرگی در برابر عمارت دوشان تپه ایجاد می‌شود که آب قنات به داخل آن می‌ریزد. طبق آنچه در کتاب‌های تاریخ آمده است، عمارت اصلی دوشان تپه، ساختمان هشت گوشی بود که بالای تپه ساخته شده است و آن را به تالار کشتی تشبیه کرده‌اند.
روی این تالار یک کلاه فرنگی قرار داشته که از آنجا منظره تهران قابل دیدن بوده‌است. هر زمان خلق ناصرالدین شاه تنگ می‌شده است، ملازمان و چاکران برای دلشاد کردنش او را به روستای دوشان تپه مهمان می‌کردند. برای رفتن به این روستا که سرحدات آن حالا یک جایی حوالی خیابان پیروزی و پادگان چکش است، اردوی شاهی از زمان چاشت قطار می‌شده است.