ماجراهای مالی و معنوی یک میراث ادبی

  ندا زندی   

 در سال 1350، با اینکه از مرگ صادق هدایت 20سال می‌گذشت، اما چاپ کتاب‌های او ـ که روزبه‌روز بر تعداد مخاطبانشان افزوده شده بود ـ سر و سامان درستی نداشت تا سرانجام در این سال وکالت تمامی امور صادق هدایت به جهانگیر هدایت، برادرزاده او، سپرده می‌شود. مرگ ناگهانی خالق «بوف کور» در سال 1330، واکنش‌های بسیاری در میان اهل فرهنگ برانگیخت. عده‌ای که در زمان حیات او مخالفش بودند یکباره به رفیق گرمابه و گلستانش تبدیل شدند و بازار افسانه‌پردازی درباره هدایت داغ شد. در چنین فضایی، بسیاری از ناشران به چاپ آثار هدایت علاقه‌مند شدند تا اینکه «سگ ولگرد» توسط کانون معرفت به چاپ رسید، اما کیفیت پایین چاپ کتاب موجب ناراحتی دوستان هدایت و انتقاد از خانواده او شد. براساس کتاب «در جست‌وجوی صبح»، در این وضعیت، عبدالرحیم جعفری که از مدت‎‌ها پیش مایل به چاپ آثار هدایت بود، توسط دکتر پرویز ناتل خانلری به اعتضادالملک (پدر هدایت) معرفی می‌شود و پیشنهاد بسیار خوبی برای حق‌التالیف به او می‌دهد که جای چون‌وچرا باقی نمی‌گذارد و حق انتشار برخی آثار هدایت به امیرکبیر می‌رسد. پس از فوت اعتضادالملک، حق‌التالیف آثار هدایت به برادر بزرگش، سرلشکر عیسی‌خان، می‌رسد و بعد از مدتی نیز طی قراردادی میان عبدالرحیم جعفری و محمود هدایت، دیگر برادر صادق، (به وکالت از طرف تمامی ورثه) حق نشر تمامی آثار هدایت به امیرکبیر واگذار می‌شود. پس از 15سال میان وراث اختلاف درمی گیرد و چون با ناشر دیگری قرارداد بسته می‌شود کار به شکایت و دادگستری می‌کشد. در سال 1350، جهانگیر هدایت (فرزند عیسی) عهده‌دار امور مربوط به کتاب‌های عمویش می‌شود. وی در گفت‌وگویی که با مجله «صدا» داشته، ‌ارائه نشدن اطلاعات دقیق فروش و مبهم بودن وضعیت چاپ کتاب‌ها را علت نارضایتی وراث از انتتشارات امیرکبیر می‌داند. به هر روی چاپ کتاب‌های هدایت با نامه‌نگاری‌ها و پیگیری‌های بسیار به‌دست انتشارات جاویدان می‌افتد و تا سال 1357 که چاپ کتاب به کلی ممنوع می‌شود، این روند ادامه می‌یابد.