«فجر» سر قرار می‌آید

مسعود میر_روزنامه نگار

سال میلادی که تمام شود و برود پی‌ کارش تا بیست‌بیست با آن نمره شکننده‌اش در روزگار کرونا، بدل به سال کهنه و خاطره پر‌ درد و رنج شود ، تازه سال سینمایی ایران برای نو شدن خودش را گرم می‌کند. جشنواره زمستانی فیلم فجر سال‌هاست که در بهمن‌ماه چونان ویترین جذاب و پرکشش سینمای کشور خودش را به رخ می‌کشد و تماشاگران اصیل سینما هم برای شرکت در این رویداد همیشه مشتاق بوده‌اند. امسال اما احوالات جشنواره‌ها و مشتاقانش دگرگون بود. سال میلادی نو شده ‌بود و جشنواره فیلم فجر حواشی‌اش را رتق‌و‌فتق می‌کرد که خبر رسید واقعی‌ترین فیلم ترسناک قرن در تمام دنیا به نمایش عمومی درآمده‌است. حریم زندگی‌ها با یک ویروس آلوده شد و نه فقط تماشاگران سینما که همه مردم دنیا مجبور شدند یکی از تلخ‌ترین مرگ‌و‌میرهای سراسری قرن را از نزدیک به تماشا بنشینند. واقعی‌ترین فیلم تلخ و ضدبشر بعد از جنگ‌های جهانی، خیلی دراماتیک و البته هولناک به اوج خود رسید ولی پایان نیافت. سینمای وحشت شد عین زندگی روزمره همه ما و اینگونه بود که جشنواره‌های سینمایی یک‌به‌یک قید برگزاری را زدند. روزها و ماه‌های سخت از پی هم گذشتند و در افق هم چیزی جز ابتلا به سختی روزها و ماه‌های آینده متصور نیستیم اما مگر نه اینکه سینما خود زندگی است؟ پس زنده‌باد زندگی و زنده‌باد سینما...

قایق رویاها در ساحل آرامش    
امسال شهریور ونیز از همیشه خواستنی‌تر بود. 6‌ماه بعد از لغو همه رویدادهای مهم سینمایی دنیا این مدیران ونیزی بودند که تصمیم گرفتند هفتادوهفتمین دوره جشنواره‌شان را در روزهای کرونایی، بی‌واهمه اما با ملاحظه برگزارکنند. ونیز نخستین جشنواره ممتاز سینمایی سال بود که با تمهیدات دقیق و کنترل‌های خاص توانست جشنواره‌ای حضوری به سیاق همه جشنواره‌ها در دوران قبل از کرونا برگزار کند. کنترل دقیق پروتکل‌های بهداشتی و تلاش برای حضورهای حداقلی آنهم با بیشترین رعایت فاصله اجتماعی از یک سو و محدود‌کردن تعداد مهمانان و خبرنگاران دعوت شده از سوی دیگر باعث شد تا جشنواره ونیز بدون دردسر و ابتلا و سرایت به‌کار خود پایان دهد تا الگویی باشد برای همه جشنواره‌های سینمایی که باید بین برگزار نشدن یا همزیستی مسالمت‌آمیز و بی‌خطر با ایام کرونا، یکی را انتخاب کنند.

فجر مجازی؟ بی‌خیال 
از همان اردیبهشتی که بخش جهانی جشنواره فیلم فجر به خاطر همه‌گیری کرونا برگزار نشد زمزمه‌ها درباره برگزار نشدن جشنواره ملی فجر هم زیاد شد. هراس از برگزاری جشنواره به سیاق هر سال با انبوهی مهمان اعم از فیلمساز و اهالی رسانه و عوامل اجرایی موضوعی نبود که به سادگی بتوان از کنارش عبور کرد. به اینها اضافه کنید ماجرای نمایش فیلم در سینماهای مردمی و همچنین نشست‌های خبری بعد از نمایش فیلم‌ها را تا بیشتر متوجه تراکم جمعیت در آن دهه از‌ ماه بهمن بشوید. از سوی دیگر برگزار نشدن جشنواره به‌معنای نواختن یک سیلی محکم به جسم بی‌رمق سینمای ایران است که امسال روزهای تلخی را به لحاظ اکران و فروش سپری کرده و می‌کند. فارغ از اینها جشنواره فیلم فجر در واقع ویترین سینمای ایران است و وقتی این ویترین به چشم نیاید شاید بتوان گفت که این سینما به‌طور کلی به چشم نمی‌آید. با این پیش‌فرض‌ها بود که موضوع برگزار‌نشدن جشنواره فیلم فجر در میان مسئولان سینمایی کشور منتفی شد و اتاق فکر برای یافتن چگونگی برگزاری جشنواره فیلم فجر در سال کرونا به‌طور غیررسمی آغاز به‌کار کرد. در همان روزهای ابتدایی آغاز رایزنی‌ها و برنامه‌ریزی‌ها برای برگزاری جشنواره، موضوع آنلاین برگزار‌شدن این جشنواره به‌دلیل اهمیت حفظ امنیت فیلم‌های سینمایی از گزند کپی غیرمجاز و قاچاق منتفی شد. باید تعارف را کنار بگذاریم و بپذیریم هنوز در کشور ما زیرساخت‌ها و البته قوانین آنقدر کارآمد نیستند تا مانع قاچاق فیلم‌ها در فضای مجازی شوند و با این تفاسیر، تصور اینکه فیلم‌های جشنواره فیلم فجر اندکی بعد از نمایش جشنواره‌ای سر از سایت‌ها و کانال‌های مجازی دربیاورند هر فیلمساز و تهیه‌کننده‌ای را دچار آشوب ذهنی می‌کند. پس برگزاری جشنواره مجازی فجر خیلی زود منتفی شد...
 
الگوی ونیزی، جشنواره ایرانی
بنا بر اخباری که در اختیار همشهری قرار گرفته است سی و نهمین جشنواره فیلم فجر امسال در همان موعد همیشگی دهه فجر برگزار خواهد شد. برگزاری جشنواره البته تغییراتی از جنس همزیستی با سال کرونا خواهد داشت. به‌عنوان مثال ، بناست نمایش فیلم‌ها برای تعداد محدودتری از اهالی رسانه تدارک دیده‌شود. این نمایش‌ها البته نه در یک پردیس سینمایی که به‌صورت تفکیکی و محدودتر در 2 یا 3 پردیس سینمایی برگزار خواهد‌شد. البته ناگفته نماند پیشنهادهایی مبنی بر در اختیار‌ قرار‌دادن کد ‌اختصاصی آنلاین برای هر خبرنگار و اجازه تماشای فیلم با همان کد در زمان مشخص هم مطرح شد(مانند جشنواره تورنتو و لندن) اما باز همان موضوع مشکلات زیرساختی یقه مسئولان را گرفت و پیشنهادهایی از این دست به نتیجه‌ای نرسید. الگوی ونیزی تا‌کنون بهترین گزینه برای مسئولان برگزاری جشنواره فیلم فجر است. کنترل جمعیت متقاضی حضور در جشنواره، درنظر گرفتن سالن‌ها و سئانس‌های بیشتر با جمعیت کمتر برای نمایش آثار و البته قوانین سفت‌و‌سخت برای رعایت پروتکل‌های بهداشتی می‌تواند خیال‌ها برای کرونا نگرفتن جشنواره فجر را راحت کند.