بار میوه‌ها روی شانه درختان ماند

سید مرتضی احمدپور
تبریز- خبرنگار

همه مشکلات و هزینه‌های غیرقابل جبرانی که باغداران و گلخانه‌داران را در طول سال برای فروش محصولاتشان به چالش می‌کشد یکطرف، شیوع شش‌ماهه کرونا و تحمیل هزینه‌ رعایت پروتکل‌های بهداشتی هم یک طرف. بنابر آمار مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، حداقل خسارت کرونا به کشاورزی کشور در اسفند 98حدود ۳۲۵۰ میلیارد تومان در بخش مصرف و ۷۰۰ میلیارد تومان در بخش صادرات تخمین زده شده و به این مبلغ باید هزینه‌های تحمیلی به کشاورزان برای مقابله با کرونا را هم افزود. این خسارت‌ها در استان‌هایی ازجمله آذربایجان‌های شرقی و غربی که به‌ترتیب رتبه چهارم‌ و پنجم تولید محصولات باغی کشور را دارند، چشمگیرتر است. به‌ویژه آنکه دو محصول مهم این مناطق یعنی «سیب» و «انگور» در فصل برداشت قرار دارند و علاوه بر محدودیت‌های صادراتی، کمبود صنایع تبدیلی، گرانی اقلام و نقش دلالان در کاهش خرید اولیه محصول، باغداران چشم نگرانی‌شان به موج جدیدی از زیان اقتصادی ناشی از کرونا هم دوخته شده است. به تأیید وزارت جهادکشاورزی، خسارت کرونا طی ماه‌های اسفند 98و فروردین 99در آذربایجان شرقی 2700 میلیارد تومان و این رقم در آذربایجان غربی 870میلیارد تومان اعلام شده است. برآورد خسارت‌های دو محصول استراتژیک کشاورزی این منطقه هم پس از پایان فصل برداشت اعلام خواهد شد.

گلایه باغداران 
اسد پیشخوانی، باغدار اهل خوی با اشاره به اینکه کشاورزان امسال ناچار به برداشت پیش از موعد محصول هستند، قیمت یک کیلوگرم سیب را کمتر از 4هزار تومان می‌داند و می‌گوید: دلالان قیمت‌ پایین‌تری پیشنهاد داده‌اند. سال گذشته سیب را تا کیلویی هزار تومان هم فروختیم و برخی باغداران حتی توان خرید جعبه سیب را نداشتند و مجبور شدند محصول را کنار جاده رها کنند. امسال مدیران اعلام کردند کسی حق دپوی میوه کنار جاده را ندارد. انگار با این تصمیم قصد پاک کردن صورت مسئله را دارند. به گفته وی، سال گذشته جعبه‌های پلاستیکی میوه 3هزار تومان بود، اما امسال تا 5هزار تومان هم فروخته می‌شود و با وجود این، همچنان میوه با همان قیمت پایین‌تر از سوی واسطه‌ها خریداری می‌شود.
یک باغدار اهل نقده هم از کمبود کارگر و افزایش دستمزد کارگران فصلی گله و عنوان می‌کند: هر سال تعدادی کارگر از مناطق مرزی غرب کشور برای چیدن میوه می‌آمدند، اما امسال به‌دلیل کرونا تعداد کارگران کاهش یافته است و کارگران محلی هم روزانه بین 150تا 200هزار تومان دستمزد طلب می‌کنند.
حمیدرضا شکوری معتقد است کارگران محلی مهارتی در چیدن میوه ندارند که همین موضوع موجب هدررفت محصول می‌شود. او استفاده از دستکش و ماسک به‌دلیل شیوع کرونا در زمان برداشت محصول را هزینه دیگری عنوان می‌کند که به باغداران تحمیل شده است.
علی دیباپور باغدار اهل مرند هم که این روزها برداشت میوه انگور را آغاز کرده است، نظر هم‌صنفان خود را تأیید می‌کند و توضیح می‌دهد: قیمت 6هزار تومان و پایین‌تر هر کیلوگرم انگور برای باغداری که سم را لیتری 80هزار تومان می‌خرد، مقرون به صرفه نیست. کرایه حمل بار هم در هفته‌های اخیر 30درصد افزایش یافته است.

افزایش صنایع تبدیلی 
برنامه‌ریزی برای افزایش صادرات میوه در آذربایجان شرقی در حالی از سوی اداره جهادکشاورزی این استان تا 420میلیون دلار پیش‌بینی شده بود که به گفته رئیس این اداره، این منطقه با شیوع کرونا در محقق شدن این مسئله هم چالش‌هایی وجود خواهد داشت.
 اکبر فتحی می‌گوید: در 2 سال گذشته صادرات میوه و محصولات کشاورزی روند رو‌به‌‌رشدی داشت به‌طوری که از رقم صادرات 290میلیون دلاری سال 97به رقم صادرات 417میلیون دلاری سال 98رسیدیم. برای امسال هم صادرات 420میلیون دلاری را برنامه‌ریزی کرده‌ بودیم و اگر شیوع کرونا نبود، صادرات پیش‌بینی شده می‌توانست برای رقم‌های بالاتری برنامه‌ریزی شود. فتحی درباره گلایه کشاورزان و باغداران از کمبود صنایع تبدیلی عنوان می‌کند: تعداد واحدهای صنایع تبدیلی انگور در آذربایجان‌شرقی به 51واحد رسیده و این تعداد افزایش خواهد یافت تا از خام‌فروشی محصولات‌مان به‌ویژه در ایام کرونا جلوگیری کنیم.
مدیر صنایع تبدیلی و غذایی جهادکشاورزی آذربایجان‌غربی هم افزایش صنایع تبدیلی را راهکار جبران خسارت در دوران کرونا می‌داند. پرویز تومرائی با بیان اینکه تعداد واحدهای صنایع تبدیلی انگور در این استان به بیش از 70مورد رسیده است، عنوان می‌کند: سالانه حدود 5میلیون تن انواع محصولات زراعی و باغی در این استان تولید می‌شود که بازار داخلی فقط توان جذب ۳۰ درصد این محصول را دارد و بقیه آن باید به خارج از کشور صادر شود.

تلاش برای اقتصادی کردن محصول انگور 
رئیس اتحادیه تخصصی باغداران آذربایجان غربی با بیان اینکه امسال با وجود افزایش قیمت مواداولیه و دستمزدها، قیمت انگور تغییر محسوسی نداشته است، به همشهری می‌گوید: هر کیلوگرم انگور بین 3تا 6هزار تومان به فروش می‌رود درحالی‌که قیمت انگور در خرده فروشی 10تا 15هزار تومان است. علی اصغر رودی درباره هزینه‌های انجام شده برای تولید محصول انگور توضیح می‌دهد: دستمزد روزانه کارگر بین 150تا 200هزار تومان است درحالی‌که سال گذشته 70هزار تومان بود. قیمت یک لیتر سم دفع آفات از 25هزار تومان به 60هزار تومان رسیده است. یک باغ در طول سال به چندبار سمپاشی نیاز دارد. این فعال کشاورزی، صنایع تبدیلی را راهکار خوبی برای افزایش درآمد باغداران می‌‌داند و می‌گوید: می‌توان با ایجاد چند کارخانه صنایع تبدیلی انگور 3هزار تومانی را به آبمیوه 20هزار تومانی تبدیل کرد. همچنین هر لیتر آبغوره تا دوبرابر بیشتر از انگور سودآوری دارد. این مسئول معتقد است دولت می‌تواند سازوکار حمایتی را به‌صورت بنیادین با تامین بازارهای فروش تعاونی، تامین کود و سم انجام دهد تا باغداران به جای ضرر به سود بیشتری برسند.
       
کشاورزان و باغداران آذربایجان‌های غربی و شرقی با مشکلات متعددی ازجمله نبود صنایع تبدیلی، کاهش صادرات و پایین بودن قیمت فروش روبه‌رو هستند و حالا شیوع کرونا اوضاع آنها را آشفته‌تر از سال‌های قبل کرده است. در این شرایط افزایش تعداد واحدهای صنایع تبدیلی و حمایت‌های دولت می‌تواند بخشی از مشکلات این صنف را حل کند.

راه نجات باغداری منطقه آذربایجان
باغداران و کارشناسان، راه‌حل مشکلات‌ را ایجاد صنایع تبدیلی و افزایش صادرات می‌دانند تا بتوان قدرت حضور و رقابت در بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی را افزایش ‌داد.
 بنابر اعلام مسئولان جهادکشاورزی، فقط 30درصد محصولات باغی به‌صورت تازه‌خوری در محل تولید و شهرهای همجوار مصرف می‌شود و بقیه باید به سردخانه منتقل یا به صنایع تبدیلی سپرده شود. صمد قویدل، کارشناس کشاورزی و عضو انجمن باغداران هریس می‌گوید: در برخی کشورها، کرونا فرصتی برای باغداری و تولید میوه بود و به‌عنوان نمونه ترکیه فقط در مدت 2ماه، 6میلیارد دلار از محل فروش میوه خشک درآمد داشت اما در ایران و در استان ما کمبود صنایع تبدیلی موجب شده باغداران به‌صورت سنتی به فراوری محصول و خشک کردن میوه‌ها اقدام کنند.