دور تازه جنگ در افغانستان

محمدامین خرمی ـ خبرنگار

روند خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان به آرامی و بی‌سر‌و‌صدا در حال انجام است اما با وجود آنکه سران طالبان به پایان جنگ رضایت داده و پای یک توافق صلح را امضا کرده‌اند، حملات نیروهای وابسته به این گروه در نقاط مختلف افغانستان شدت گرفته است.
تلویزیون طلوع افغانستان دیروز آماری را منتشر کرد که به خوبی از افزایش شمار حملات طالبان طی ماه‌های بعد از امضای توافق صلح میان آمریکا و طالبان حکایت دارد؛ توافقی که قرار بود مقدمه‌ای برای پایان درگیری‌ها در افغانستان باشد و زمینه را برای آغاز مذاکرات فراگیر صلح در این کشور فراهم کند. طبق این آمار که از طریق نهادهای امنیتی در اختیار تلویزیون طلوع قرار گرفته، طالبان طی 5‌ماه گذشته، یعنی یک‌ماه قبل و 4‌ماه بعد از امضای توافق با آمریکا، حدود 6 هزار حمله کوچک و بزرگ در خاک افغانستان انجام داده است.
براساس این آمار، حدود 900حمله طالبان مربوط به یک‌ماه قبل از توافق است و باقی حملات بعد از امضای توافق تاریخی طالبان با آمریکا انجام شده است. یک محاسبه ساده نشان می‌دهد طالبان طی 4ماهی که از توافق می‌گذرد، ماهانه به‌طور متوسط حدود هزار و 275حمله انجام داده و این به‌معنای افزایش 40درصدی حملات این گروه بعد از توافق است. خشونت‌بارترین روز هم دهم فروردین سال‌جاری بوده که نیروهای طالبان با انجام 97حمله در یک روز، رکورد تازه‌ای به جا گذاشتند.
یکی از حملات طالبان روز دوشنبه اتفاق افتاد که در جریان آن 2نفر از نیروهای این گروه اداره امنیت ملی سمنگان در شمال افغانستان را هدف قرار دادند و 10نفر را کشته و بیش از 60 نفر دیگر را زخمی کردند. طبق اعلام مسئولان بیمارستانی افغانستان، در میان زخمی‌شده‌ها 3 کودک و 8 زن هم وجود دارند. 2عامل حمله پس از چند ساعت درگیری‌ با نیروهای امنیتی از پا درآمدند اما وقوع چنین حمله‌ای در ولایت نسبتا امن سمنگان، سایه ناامنی و وحشت را بر این منطقه نیز گستراند.
حمله سمنگان در کنار دیگر حملات طالبان طی روزهای اخیر در نقاط مختلف افغانستان ازجمله غزنی، قندوز، بغلان، بدخشان و پروان قرار می‌گیرد؛ حملاتی که همزمان با ادامه روند آزادی زندانیان طالبان و تلاش‌ها در کابل برای فراهم کردن زمینه مذاکرات بین‌الافغانی اتفاق می‌افتند. روند آزادی زندانیان طالبان و نیروهای دولتی در بند این گروه، قرار بود طی 10روز انجام شود اما با وجود اختلافات عمیق میان دوطرف این روند بسیار طولانی‌ شده است. تاکنون دولت 4هزار و 200زندانی طالبان را رها کرده و طالبان نیز حدود 700زندانی دولت را آزاد کرده است.
طالبان حملات خود را واکنش به حملات نیروهای دولتی می‌داند. طی 5‌ماه اخیر، نیروهای دولتی هزار و 600حمله علیه مواضع طالبان ترتیب داده‌اند که حدود هزار حمله از این تعداد، مربوط به 4‌ماه بعد از توافق است. با این حال، افزایش چشمگیر حملات طالبان، از آغاز دور تازه‌ای از جنگ از سوی نیروهای وابسته به طالبان مستقل از خواست رهبران این گروه خبر می‌دهد.
از تعهدات موجود در توافقنامه آمریکا و طالبان در قطر، تنها بندی که مربوط به کاهش نیروهای آمریکایی است طبق زمانبندی تعیین شده انجام شده است. شمار نیروهای آمریکایی اکنون از 12هزار نفر به 8 هزار و600نفر رسیده اما 3تعهد دیگر یعنی کاهش خشونت‌ها، قطع رابطه طالبان با گروه‌های تروریستی و آغاز مذاکرات بین‌الافغانی عملی نشده است.

بدنه سرکش طالبان
توافقنامه امضا شده میان آمریکا و طالبان در قطر نتیجه 2سال مذاکره رسمی میان نمایندگان دوطرف بوده است. حضور ملابرادر، معاون سیاسی طالبان، در راس هیأت مذاکره‌کنندگان از طرف این گروه نشان می‌دهد که سران طالبان هم به این نتیجه رسیده‌اند که زمان پایان دادن به 2دهه جنگ بی‌امان در افغانستان فرارسیده است. خارج از قطر در افغانستان اما به‌نظر می‌رسد گروه‌های زیرمجموعه طالبان خواسته دیگری دارند. آنها خواستار ادامه جنگ تا شکست کامل آمریکا و دولت مرکزی کابل هستند. توافقنامه صلح آمریکا و طالبان به‌معنای پذیرش شراکت این گروه در قدرت است اما به‌نظر می‌رسد فرماندهان میدانی طالبان، همه قدرت را می‌خواهند و به همین دلیل به ادامه درگیری‌ها و حتی افزایش حملات خود اصرار دارند.
عدم‌تبعیت نیروهای طالبان از سران این گروه که یا در پاکستان مستقر هستند یا در قطر، در گزارشی که به تازگی از سوی روزنامه واشنگتن پست منتشر شده نمایان است. خبرنگار این روزنامه با سفر به منطقه «منوره» در نزدیکی مرز پاکستان، با شماری از اعضای طالبان و فرماندهان آنها به گفت‌وگو نشسته است. این منطقه حدود 9سال است که تحت کنترل طالبان قرار دارد و ساکنانش به‌دلیل امنیتی که در آن برقرار شده، اکنون دیگر حکومت طالبان را به حکمرانی دولت مرکزی ترجیح می‌دهد.
خبرنگار واشنگتن‌پست به نقل از «یاسر»، یکی از نیروهای طالبان که 26سال دارد، نوشته است: «فقط به‌دست آوردن همه قدرت است که ما را راضی می‌کند.» او همچون فرماندهانش توافقنامه صلحی که امضا شده را زمینه‌ای برای شکست کامل «کفار» می‌داند و معتقد است که این طالبان است که در نهایت افغانستان را تحت کنترل خود خواهد گرفت.« امان‌الله»، یکی از فرماندهان طالبان در منطقه نیز به واشنگتن پست گفته که اگر سران طالبان به‌دنبال معامله با آمریکا و کنار آمدن با دولت مرکزی باشند، او و نیروهایش با جدایی از طالبان، مستقلا علیه دولت وارد جنگ می‌شوند. همان 4‌ماه قبل، زمانی که امضای توافق با تأخیر چند هفته‌ای انجام شد، مشخص بود که سران طالبان برای راضی کردن فرماندهان میدانی راه دشواری در پیش دارند. ملابرادر، با این هدف به پاکستان سفر و در جلسات متعدد تلاش کرد چهره‌های کلیدی طالبان را با خود همراه کند. وقایع میدانی ماه‌های اخیر اما نشان می‌دهد او چندان در همراه کردن بدنه طالبان موفق عمل نکرده‌است.