آمارهای عجیب از دخل‌وخرج ایرانی‌ها

اگر ملاک وضعیت اقتصادی، مسکن و معیشت جامعه، اطلاعات تازه ارائه‌شده از سوی مرکز آمار ایران باشد، اوضاع درآمد و هزینه خانوارهای کشور کاملاً روبه‌راه است و علاوه بر اینکه با کاهش ضریب جینی، عدالت در توزیع درآمد و ثروت افزایش یافته، تعداد خانوارهای مستأجر هم کم شده و به‌طور میانگین یک‌ششم درآمد خانوارها پس‌انداز شده است.

به گزارش همشهری، بعد از اختلاف آماری مرکز آمار ایران و بانک مرکزی در ماجرای انتشار آمار رشد اقتصادی، بار دیگر اطلاعاتی از سوی مرکز آمار ایران منتشر شده که در مقایسه با وضعیت موجود اقتصاد خانوارها جای تأمل دارد. مرکز آمار ایران در طرح آمارگیری هزینه و درآمد خانوار، متوسط هزینه و درآمد خانوارهای شهری و روستایی را با بررسی ۱۹هزار و ۸۹۸خانوار نمونه در نقاط شهری و ۱۸هزار و ۴۳۰خانوار نمونه در نقاط روستایی برآورد و منتشر کرده است که نتایج آن از وضعیت مساعد میانگین وضعیت اقتصادی خانوارها حکایت دارد. به‌نظر می‌رسد نتایج نسبتاً عجیب‌وغریب طرح مرکز آمار، مربوط به وضعیت خانوارهایی باشد که مورد پرسشگری واقع شده‌اند.

سبقت رشد درآمدها از رشد هزینه
بررسی آمارهای منتشرشده از دخل‌وخرج خانوارهای ایرانی در سال98 نشان می‌دهد میانگین درآمد سالانه اظهارشده توسط یک خانوار شهری ۵۴میلیون و ۱۰۰هزار تومان بوده که نسبت به سال97 حدود 24.4درصد افزایش دارد. این در حالی است که در این آمارها، هزینه کل خالص سالانه یک خانوار شهری در سال گذشته ۴۷میلیون و ۴۳۷هزار تومان بوده که نسبت به سال97 فقط 20.6درصد افزایش داشته است. به‌عبارت‌دیگر، نتیجه بررسی‌های مرکز آمار ایران این است که در سال گذشته با درنظر گرفتن تورم 34.4درصدی برای خانوارهای شهری در سال98، هزینه آنها فقط 20.6درصد رشد داشته و در مقابل روند رشد درآمدهای آنها بهبود یافته؛ به‌گونه‌ای که میزان رشد درآمدها 3.8درصد از رشد هزینه‌ها بیشتر بوده است. به گزارش مرکز آمار ایران، بررسی وضعیت منابع درآمد خانوارهای شهری در سال گذشته نشان می‌دهد که هزینه خانوارها ۳۲.۵درصد درآمد از مشاغل مزد و حقوق‌بگیری، ۱۶.۱درصد از مشاغل آزاد کشاورزی و غیرکشاورزی و ۵۱.۴درصد از محل درآمدهای متفرقه تأمین شده است.

متوسط هزینه خانوار شهری 4میلیون شد
بررسی اطلاعات منتشره نشان می‌دهد در سال گذشته، میانگین ماهانه هزینه خالص خانوارهای شهری ایران 3میلیون و 953هزار تومان بوده که از این میزان ۲۴.۸درصد به هزینه‌های خوراکی، آشامیدنی و دخانی اختصاص داشته و ۷۵.۲درصد از آن مربوط به هزینه‌های غیرخوراکی بوده است. ضمناً در بین هزینه‌های خوراکی و دخانی، بیشترین سهم با ۲۲درصد به هزینه گوشت و در بین هزینه‌های غیرخوراکی بیشترین سهم با ۴۸درصد مربوط به هزینه مسکن، سوخت و روشنایی اختصاص داشته است. به‌عبارت‌دیگر، در سال گذشته به‌طور میانگین هر خانوار شهری 2میلیون و 585هزار تومان برای خرید گوشت صرف کرده و 17میلیون و 128هزار تومان از هزینه خانوار نیز به مسکن و انرژی استفاده‌شده در مسکن اختصاص داشته است.

رشد درآمد در روستاها
اوضاع دخل‌وخرج در خانوار روستایی نیز براساس گزارش مرکز آمار ایران روبه‌راه و مساعد به‌نظر می‌رسد؛ به‌گونه‌ای که خانوارهای روستایی کشور، در شرایطی که سال98 را با نرخ تورم 37.3درصدی پشت سر گذاشته‌اند، هزینه‌های آنها فقط 21.7درصد افزایش داشته که در مقایسه با نرخ تورم چندان بالا نیست ضمن اینکه میانگین خالص درآمدهای آنها در سال98 نیز با رشد 27.4درصدی مواجه شده که 5.7درصد بالاتر از رشد هزینه‌هاست.
طبق اعلام مرکز آمار ایران، در سال گذشته متوسط هزینه کل خالص سالانه یک خانوار روستایی ۲۶میلیون و ۱۰۰هزار تومان بوده که ۱۰میلیون و ۲۶۶هزار تومان با سهم ۳۹.۳درصد مربوط به هزینه‌های خوراکی و دخانی و ۱۵میلیون و ۸۳۴هزار تومان با سهم ۶۰.۷درصد مربوط به هزینه‌های غیرخوراکی بوده است. براساس این گزارش، در میان هزینه‌های خوراکی و دخانی، بیشترین سهم معادل 22درصد، مربوط به هزینه آرد، رشته، غلات، نان و گوشت، و در بین هزینه‌های غیرخوراکی، بیشترین سهم معادل ۳۰درصد مربوط به مسکن، سوخت و روشنایی بوده است.
از سوی دیگر متوسط درآمد سالانه اظهارشده توسط خانوارهای روستایی موردبررسی در سال گذشته، ۲۹میلیون و ۷۰۲هزار تومان بوده که نسبت به سال قبل ۲۷.۴درصد افزایش داشته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد درآمد خانوارهای روستایی در سال گذشته ۳۰.۷درصد از مشاغل مزد و حقوق‌بگیری، ۳۳.۵درصد از مشاغل آزاد کشاورزی و غیرکشاورزی و ۳۵.۸درصد از محل درآمدهای متفرقه خانوار تأمین شده است.

استان تهران؛ پیشتاز درآمد و هزینه
جریان هزینه و درآمد خانوارها در سال98 به تفکیک استان‌ها به این صورت بوده که خانوارهای شهری استان تهران با میانگین هزینه ۷۲میلیون و ۷۱۷هزار تومانی در صدر فهرست پرخرج‌ترین خانوارهای کشور قرار گرفته‌اند و در مقابل خانوارهای استان کرمان با میانگین هزینه سالانه ۲۶میلیون و ۳۲۰هزار تومانی، کم‌هزینه‌ترین خانوارهای کشور بوده‌اند.
در طرف درآمدها، میانگین درآمدهای خانوارهای استان تهران در سال گذشته 81میلیون و 317هزار تومان برآورد شده که بالاترین رقم در کشور محسوب می‌شود و در مقابل خانوارهای استان کرمان با میانگین درآمد ۳۴میلیون تومانی، کمترین متوسط درآمد سالانه را داشته‌اند.

    کاهش شکاف طبقاتی در سال بحران

از دیگر نکات جالب در اطلاعات منتشرشده از سوی مرکز آمار ایران این است که ضریب جینی (وضعیت شکاف طبقاتی در جامعه) در سال۹۸ نسبت به سال۹۷ کاهش یافته و از ۴۰درصد در سال۱۳۹۷ به ۳۹.۹درصد در سال۹۸ رسیده است. براساس این آمارها، شاخص ضریب جینی خانوارهای شهری در سال۹۷ برابر با ۳۹.۴درصد بوده که در سال۹۸ تا ۳۸.۲درصد کاهش پیدا کرده و برای خانوارهای روستایی ۳۵.۹درصد در سال۹۷ به ۳۵.۳درصد رسیده است.