تهامه مهدوی ـ خبر‌نگار
کمبود برخی داروها کیفیت زندگی و فرایند درمان شماری از بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی را تحت‌الشعاع خود قرار داده است. بیمارانی که درمان و مصرف دارو برای بسیاری از آنها تا پایان عمرشان ادامه دارد و حالا مدت‌هاست با نایاب شدن یکی از داروهای پرمصرف به نام تیوتکسین مواجه شدهاند.
تحریم‌ها از یک سو و مشکلات ناشی از بحران فراگیر کرونا از سوی دیگر دسترسی به انواع داروها به‌ویژه داروهای خارجی را در ایران برای تعدادی از بیماران دشوار کرده است. یکی از این داروهای نایاب مربوط به بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی است. اسکیزوفرنی یک اختلال پیچیده و مزمن مغزی است و مبتلایان به این بیماری معمولا نیاز به خدمات مستمر درمانی دارند. یکی از داروهای پرمصرف در درمان و کنترل این اختلال، تیوتیکسین است. مصرف‌کنندگان این دارو حدود یک سال است که برای پیدا کردن آن با مشکلات زیادی مواجه شدهاند و دارویی که یک بسته آن پیش از این 25هزارتومان بوده حالا در بازار سیاه اگر پیدا شود تا 150هزارتومان به فروش می‌رسد.
پیگیری‌های همشهری از مرکز اطلاعات دارویی هم تأیید می‌کند که این قرص هم‌اکنون در بازار موجودی ندارد. مراجعه به داروخانه‌ها هم پاسخ مشابهی دارد و بیشتر داروسازان می‌گویند که ماه‌هاست این دارو تأمین نشده و به همین دلیل هم به بیماران توصیه می‌کنند که با نظر پزشکان از داروهای جایگزین ایرانی استفاده کنند و به داروهای بازار سیاه اعتماد نکنند چون ممکن است این داروها تاریخ مصرف گذشته باشد.
جایگزین کردن دارو برای بیماران البته به این سادگی نیست؛ آقای توکلی، پدر یکی از بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی است که با مشکلات زیادی در این زمینه مواجه شده به« همشهری» می‌گوید:«کپسول تیوتیکسین 5میلی‌گرم از مهم‌ترین و رایج‌ترین داروهایی است که بیماران اسکیزوفرنی آن را مصرف می‌کنند و حالا داروی نایابی است. یک سال است که رازک، شرکت تولید‌کننده این دارو نتوانسته آن را تولید کند. با کارخانه هم تماس گرفتم و گفتند نتوانسته‌اند مواد این قرص را وارد کنند. ما مشکلات بسیار زیادی پیدا کرده‌ایم. هیچ دارویی برای درمان بیماری پسر من به جای تیوتیکسین کارساز نیست و من که یک بازنشسته هستم در 80سالگی باید در به در داروخانه‌ها را برای پیدا کردن این قرص بگردم.» به گفته او عوض کردن دارو و مصرف داروی جدید مشکلات و عوارض زیادی برای بیماران دارد:« معمولا بین 4تا 5ماه زمان می‌برد تا بدن بیمار به داروی جدید عادت کند، تازه اگر نسبت به اثرات داروی جدید واکنش نشان ندهد که ما برای درمان پسرمان از داروهای دیگر استفاده کردیم اما نتیجه نگرفتیم.»
فعلا در دسترس نیست
امیرحسین جلالی‌ندوشن، روانپزشک با اشاره به عوارض در دسترس نبودن دارو در این بیماران می‌گوید:«داروی تیوتیکسین یکی از داروهای پرمصرفی است که برای مبتلایان به اسکیزوفرنی تجویز می‌شود و داروی نسبتا پرمصرفی در بازار دارویی ایران است که در عین اثرات مطلوبی که در روند درمان بیماری دارد عوارض نسبتا کمی دارد.»
او در این‌باره به همشهری گفت:« تا قبل از کمیاب شدن این دارو، تیوتیکسین با قیمت مناسبی در اختیار بیماران قرار می‌گرفت، اما با مشکلاتی که بر سر راه تولید و واردات مواد اولیه آن به‌وجود آمد موجودی این دارو در داروخانه‌ها با افزایش قیمت روبه‌رو شد و بسیاری از خانواده‌ها به‌دلیل همین گران شدن بیش از حد، توانایی تهیه این دارو را ندارند.» اگرچه مدت زیادی است که داروی تیوتیکسین نایاب شده اما آنطور که جلالی‌ندوشن می‌گوید: «کمبود این دارو نباید باعث اضطراب و استرس در بیماران و خانواده‌ها شود. کمبود داروها منهای اثراتی که روی بدن فرد بیمار می‌دارد تنش و اضطراب بیمار و خانواده‌اش را نیز به پزشک منتقل می‌کند و ممکن است اثرات زیان‌آوری را روی روان بیمار و یا در روند درمان وی ایجاد کند.»
جلالی‌ندوشن تأکید می‌کند:«حالا که داروی تیوتیکسین در بازار دارویی کشور کمیاب شده می‌توان با نظر پزشک معالج از داروهای هم خانواده یا نسل جدیدتر داروها استفاده کرد.»
او در عین حال تأکید می‌کند: «تجویز دارو در بیماران اعصاب و روان معمولا با درصدی از آزمون و خطا به نتیجه می‌رسد. درخصوص بیماری اسکیزوفرنی به این دلیل که مارکرهای شیمیایی برای انتخاب داروی مناسب و یا تأثیر آن وجود ندارد به همین دلیل دارو توسط پزشک با توجه به شرح حالی‌که از بیمار گرفته می‌شود تجویز شده و تأثیر و عوارض آن بر روی بیمار سنجیده می‌شود و در نهایت تصمیم به ادامه یا جایگزینی داروی دیگر گرفته می‌شود.»
به گفته جلالی‌ندوشن، گران شدن و در دسترس نبودن این داروها احتمال عود و کاهش کیفیت زندگی در این بیماران را به‌دنبال خواهد داشت چرا که با تجویز داروی جدید هم چندین‌ماه زمان لازم است تا اثرات آن روی بیمار مشخص شود.
مدیریت می‌شود، درمان نه
یک درصد از جمعیت هر کشوری به بیماری اسکیزوفرنی مبتلا می‌شود و کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نیست، در تهران نیز براساس آمار سازمان بهزیستی 3هزار و 342بیمار اسکیزوفرنی تحت پوشش بهزیستی استان قرار دارند که 921تن از آنها مجهول‌الهویه هستند. آمار کشوری مبتلایان به این بیماری نیز رقمی حدود 800هزار نفر است.
جلالی‌ندوشن درخصوص درمان این بیماری می‌گوید: این بیماری قابل مدیریت کردن است اما معالجه قطعی ندارد و تا پایان عمر همراه بیمار باقی می‌ماند و بیمار باید تا پایان عمر دارو مصرف کند. اما استفاده از خدمات توانبخشی، مشاوره، تئاتردرمانی و حمایت خانواده و افراد جامعه از فرد بیمار می‌تواند تأثیر مهمی روی کنترل این بیماری داشته باشد.
این روانپزشک تأکید می‌کند: کمبود دارویی مثل تیوتیکسین نمی‌تواند باعث افزایش شمار بیماران بستری در بیمارستان روانی شود. چرا که این دارو جایگزین دارد و کمبود آن خیلی هم نگران‌کننده نیست. اما این نکته را نباید فراموش کنیم زمانی که حال بیمار با دارویی بهتر می‌شود کمبود آن می‌تواند تأثیرات نامطلوبی بر وی و خانواده‌اش داشته باشد و نمی‌توان منکر این تأثیرات شد.
گزارش«همشهری» از نایاب‌شدن یکی از داروهای پرمصرف بیماران اعصاب و روان
روزهای دشوار بیماران اسکیزوفرنی
در همینه زمینه :