مشکلات شهرها روی موج دوم کرونا

موج دوم کرونا در کشور آغاز شده و صحبت‌های ضد ‌و نقیضی در این رابطه به گوش می‌رسد. یکی می‌گوید: روشی که ایران اتخاذ کرده، می‌تواند الگوی بسیاری از کشورهای دیگر هم باشد؛ چراکه با سوار شدن بر موج کوتاه ابتلا و با نگاه به ظرفیت‌های درمانی و بیمارستانی ایران، باید به مبارزه با شیوع یک‌ ویروس نوظهور رفت. آنهایی که چنین دیدگاهی دارند، معتقدند، اگر جمعیت کمتری در چند نوبت به کرونا مبتلا شده و روانه بیمارستان شوند، بسیار بهتر از روشی خواهد بود که نفرات بالایی از جامعه درگیر ویروس در یک‌بازه زمانی کوتاه شوند. البته آنها این شیوه را برای کشورهایی با ظرفیت محدود بیمارستانی مناسب می‌دانند. طیف دیگری اما اعتقاد دارند، باید هر طور شده نگذاشت که زمان شیوع کرونا طولانی شود؛ زیرا این‌گونه خسارت‌های جانی و مالی شدیدی یکباره وارد می‌شود. با همه اینها اما کرونا چند روزی است که در ایران، روی موج بلند تازه‌ای می‌تازد و مدیریت این قضیه از نگاه کارشناسان بخش بحران اهمیت فراوانی دارد. از این میان، باید به تهران با نظر به اینکه جمعیت ساکنی نزدیک به 9میلیون نفر را در خود جای داده و هر روز میزبان 5میلیون نفر از شهرهای اقماری و حاشیه‌ای است، ویژه‌تر نگاه شود. مدیریت بحران کرونا در پایتخت کشور از یکسو و توجه به نیازهای آن از ابعاد گوناگون شهرسازی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی از سوی دیگر، مسئله‌ای مهم به شمار می‌رود. به همین‌خاطر در یک ‌نشست تخصصی مجازی با حضور مجید فراهانی، عضو شورای شهر تهران، رضا کرمی محمدی، رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران و زهره آزاد فلاح، استاد برنامه‌ریزی شهری و مشاور بنیاد مسکن انقلاب اسلامی موضوع مدیریت بحران شهرها را در روزگار فعلی بررسی کردیم. گفتنی است که نظرات کرمی محمدی را در تماس تصویری جداگانه‌ای جویا شده‌ایم.

آقای فراهانی به‌عنوان نماینده مردم در شورای شهر وضعیت کشور و به‌ویژه تهران را از نظر مدیریت بحران به‌خصوص مدیریت بحران کرونا چگونه ارزیابی می‌کنید؟

ببینید منظور از مدیریت بحران علم تجزیه و تحلیل بحران‌های گذشته با کمک فناوری است که در جست‌وجوی راه‌حل بوده تا بتوانیم از وقوع بحران‌های مشابه پیشگیری کنیم و بتوان خسارات را کاهش داد. متأسفانه کشور ایران هم‌اکنون دارای سیستم غیرمدون است و کلیه اقدامات سیستم کنونی تنها به مرحله حین یا بعد از بحران تمرکز یافته، درصورتی که برنامه‌ریزی باید 3زمان قبل، حین و بعد از وقوع بحران را پوشش دهد. پس تمرکز بر مدیریت بر بحران یا به نوعی قبل از بحران ضروری به‌نظر می‌رسد. به‌نظر می‌رسد بحران اصلی که ما در کشور ایران با آن روبه‌رو هستیم عدم‌ استفاده از نیروی متخصص و نخبگان در سازمان‌ها و ادارات است.بحران‌ها در همه جای دنیا بر هم زننده نظم بوده و دارای پیچیدگی است و اغلب به‌صورت ناگهانی حادث می‌شوند.
بحران‌ها معمولا به 2 دسته تقسیم می‌شوند که شامل طبیعی و غیرطبیعی است. بحران‌های طبیعی مانند سیل و زلزله و بحران‌های غیرطبیعی مانند جنگ و.. است. خاصیت همه آنها این است که به‌صورت وسیع تخریب می‌کند و خسارهات زیادی به بار می‌آورد که منافع ملی، شهر و سازمان را به خطر می‌اندازد و غالبا خارج از کنترل و ناگهانی است. در ایران برای نخستین بار در سال 1348به مدیریت بحران پرداخته شده است که این امر به قانون پیشگیری از خطرات سیل بازمی‌گردد. بدین‌ترتیب تا سال 1386سند جامع مدیریت بحران شکل گرفت و پس از آن ستاد مدیریت بحران کشور تشکیل شد.
مدیریت بحران دارای 4مرحله است. این مراحل شامل مدیریت قبل از بحران و مدیریت آغاز بحران، مدیریت حین بحران و مدیریت پسا بحران است.نه تنها در کشور ما، بلکه در سایر کشورها به مسئله اقدامات قبل بحران توجه نمی‌شود. بسیاری از بحران‌ها را می‌توان در مرحله اول پیش‌بینی کرد و می‌توان مدیریت ریسک داشت.هریک دلاری که در مدیریت بحران ریسک خرج شود از هزینه هزار دلار در زمان بحران جلوگیری می‌کند.

 خانم آزاد فلاح نظر شما چیست؟ آیا توانسته‌ایم در مدیریت بحران کرونا موفق عمل کنیم؟
درخصوص ویروس کرونا باید گفت که نقطه ضعف ما در کشور این است که می‌دانستیم ممکن است کشور ما هم آلوده به ویروس کرونا شود. همه پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که کشور ما درگیر خواهد شد اما اقدامات قبل از ورود ویروس چه بود؟ آیا تیم مدیریت بحران تشکیل شد؟ آیا اقدامات مؤثر برای پیشگیری صورت گرفت؟
پیش‌بینی‌های لازم و مانورها باید برای مقابله با کرونا پیش از ورود ویروس صورت می‌گرفت و مردم آموزش لازم را می‌دیدند. همچنین پیش‌بینی برای اقلام بهداشتی هم باید در دستور کار قرار می‌گرفت که متأسفانه مورد توجه قرار نگرفت.

 یعنی به‌خاطر پیش‌بینی نادرست، اقدامات لازم در شهرها دیرتر آغاز شد؟
مهم‌ترین رکن مدیریت بحران اطلاع‌رسانی است. افراد باید در رابطه با وضعیت کنونی جامعه و بحران موجود اطلاعات لازم را داشته باشند تا درگیر شایعات نشوند. در این روزها مدیریت شایعات از اهمیت زیادی برخوردار بود تا بدین‌ترتیب افکار عمومی درجریان اخبار درست قرار بگیرند. پس می‌توان گفت آموزش عمومی و آگاهی‌رسانی دقیق به عموم درخصوص بحران‌های مختلف ازجمله سیل، زلزله، کرونا و..... از ضروریات است و باید در دستور کار جدی قرار بگیرد. نشانه‌های اولیه بحران را درشهرها باید شناسایی کرد و براساس آن اقدامات لازم صورت پذیرد. مدیریت بحران جز وظایف اصلی هر ارگان و سازمانی است. مسئله مدیریت بحران آنقدر اهمیت دارد که نفر اول سازمان مسئولیت مدیریت بحران را بر عهده دارد و نباید انتظارات تنها از شهرداری‌ها مطالبه و سازمان مدیریت بحران مطالبه شود.
مسئله دوم شروع بحران است. نباید میان شروع بحران و مدیریت حین بحران فاصله گذاشته شود و ساعات اول که بحران ایجاد می‌شود باید به سرعت وارد عمل شد. باید تمرکز بر پیاده‌سازی‌ شاخص‌های حکمرانی خوب شهری و مشارکت شهروندان در تمامی امور داشته باشید. مدیریت ارتباطات و اطلاعات در ساعات آغازین بحران به ‌شدت اهمیت دارد. مثلا درخصوص بحران ویروس کرونا در کشور باید از روزهای اول اسفند اقدامات لازم برای مقابله با کرونا انجام می‌شد. 

 آقای فراهانی شیوه تهران در برابر مقابله با کرونا را چطور ارزیابی می‌کنید؟
درخصوص کرونا باید گفت در کشور زمان طلایی را درخصوص بحران کرونا از دست دادیم. اگرچه در ابتدای امر استان‌های موفقی مانند بوشهر خودشان را قرنطینه کردند و اجازه ورود به کسی ندادند. با این حال ابتدا لازم است که بگویم استقرار نظم اهمیت زیادی در روزهای بحران دارد و باید ساختار تشکیلاتی برای مقابله مشخص شود. از سوی دیگر بحث قوانین شهرسازی ما، نیاز به بازنگری و اصلاح دارد و باید در دستور کار جدی قرار بگیرد. اما در مورد تهران برای جلوگیری از شیوع بیماری کرونا، نظر شورای شهر تهران تعطیلی مترو و اتوبوس بود، اما ستاد ملی کرونا این پیشنهاد را نپذیرفتند. پس می‌توان ادعا کرد که متأسفانه بین ارگان‌های مسئول اجرایی هیچ‌گونه هماهنگی و انسجام و اقدام واحدی به چشم نمی‌خورد و هرکدام به‌صورت مجزا برنامه‌ریزی و اقداماتی انجام می‌دهند. انسجام و هماهنگی بین سازمان‌های اجرایی از ضروریات است.

 خانم آزاد فلاح انسجام مدنظر آقای فراهانی چگونه شکل می‌گیرد؟

در کشور ایران وجود یک طرح جامع و ساختاری نو و مدرن درخصوص مدیریت بحران از نیازهای اساسی کشور به شمار می‌آید تا به انسجام لازم برسیم. با توجه به اینکه از افراد متخصص در مقطع دکتری و نخبگان به درستی استفاده نمی‌شود، پس باید مسئولین و مدیریت شهری نگاه ویژه‌‌ای به متخصصان داشته باشند و تشکیل اتاق فکر و ایده در شوراها، شهرداری‌ها ، سازمان‌ها و ارگان‌های دولتی و از استفاده از ظرفیت نخبگان و متخصصان از ضروریات است.

آیا پایگاه‌های مدیریت بحران برای موج دوم کرونا آماده هستند؟

رضا کرمی محمدی، رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران: ما از ابتدایی که بحث شیوع کرونا در کشور مطرح شد به سمت استفاده از ظرفیت‌های موجود رفتیم و هنوز نیز آمادگی لازم را برای کمک داریم. به همین منظور پیش از نیمه اسفند سال گذشته 8سوله مدیریت بحران در هماهنگی با ستاد مقابله با کرونا برای پذیرش بیماران مبتلا به کرونا در دوران نقاهت آماده شد    و پس از تجهیز، در اختیار وزارت بهداشت قرار گرفت. و این سوله‌ها در 8 نقطه از شهر و در اماکنی انتخاب شدند که دور از نقاط پرتجمع شهری قرار داشتند. نکته اینجاست که هم‌اکنون با گذشت حدود 3ماه، تنها 4نفر در 3سوله پذیرش شده و خیلی زود هم ترخیص شدند. با وجود این ما همچنان این سوله‌ها را برای طی کردن دوران نقاهت بیماران مبتلا به کرونا درآماده‌باش نگه‌داشته‌ایم و تابع تصمیمات وزارت بهداشت و ستادملی مقابله با کرونا خواهیم بود. ‌جای خوشحالی است که وضعیت در تهران به‌گونه‌ای نشد که نیاز به استفاده از این سوله‌ها باشد و با توجه به وضعیت موجود و گزارش‌های اعلامی از سوی ستادملی مقابله با کرونا نیز به‌نظر نمی‌رسد که در آینده نیز نیاز چندانی به این سوله‌ها باشد، اما همانطور که گفتم ما همچنان این سوله‌ها را در آماده‌باش نگه‌خواهیم داشت. بنابراین از نظر من مدیریت شهری تهران نه‌تنها در مقابله کرونا خوب عمل کرد، بلکه آمادگی لازم را برای موج دوم و پساکرونا هم دارد. اگرچه باید توجه کرد که اصلی‌ترین مشکل موجود در این زمینه به نا هماهنگی بین‌سازمانی و تشکیلاتی برمی‌گردد. موضوعی که در طرح ترافیک به‌وجود آمد نشان داد که اگر ارگان‌ها مدیریت هماهنگی داشته باشند و به نتیجه واحد برسند، قطعا به نتیجه مطلوب‌تری می‌رسند. پس هم‌اکنون باید به سمت انسجام، تعامل بیشتر و هماهنگی برویم.