بن‌بست تازه

مائده امینی_روزنامه نگار
 
دولت، امسال حساب دیگری روی مالیات باز کرده بود؛ 41درصد درآمدهای بودجه از محل مالیات پیش‌بینی شده بود. کابینه روحانی که بازار نفت را از‌دست‌رفته می‌دید، برای جبران کسری بودجه خود، به جایگزین‌ کردن موارد مختلفی پناه‌برد. مالیات یکی از اصلی‌ترین گزینه‌های روی میز، نه برای ایران که برای همه اقتصادهای جهان است. حالا اما به‌نظر می‌رسد همه درها (شاید جز بازار سرمایه) به روی دولت بسته است. مقایسه بودجه سال 98 و سال‌جاری نشان می‌دهد که سیاستگذاران تمرکز و توجه زیادی به مالیات نشان‌‌داده‌اند؛ در لایحه بودجه سال 1399، درآمدهای مالیاتی در مقایسه با لایحه بودجه سال98 حدود 29درصد افزایش پیدا کرده و به حدود 180هزار‌میلیارد تومان رسیده است؛ سناریویی که حالا به‌نظر می‌رسد تحقق آن بسیار سخت شده باشد. شیوع ویروس کرونا، پرداخت مالیات را برای بنگاه‌های اقتصادی که هنوز به حیات خود ادامه می‌دهند، سخت و برای آنها که در مرز ورشکستگی ایستاده‌اند غیرممکن کرده است. وحید شقاقی‌شهری، اقتصاددان و امیدعلی پارسا، رئیس سازمان امور مالیاتی بر این باورند که در سال‌ جاری،اگر بسیار خوش‌بینانه به ماجرا نگاه کنیم، حداکثر 140هزار‌میلیارد تومان از درآمد مالیاتی کشور، محقق و به خزانه دولت واریز خواهد شد و حداقل 22درصد از درآمدهای مالیاتی دولت از دست خواهد رفت.
ضربه‌های تازه‌ به بدنه اقتصاد بی‌جان 
تعداد زیادی از افراد جامعه این روزها نسبت به این خبر بی‌تفاوت‌اند؛ «درآمدهای دولت بسیار کم شده است» گزاره‌ای که پیامدهای شوم تازه‌ای برای اقتصاد ایران با خود به همراه دارد که کمترین آن افزایش نرخ تورم است. پیش از اینها، فروش نفت منبع اصلی درآمدی دولت‌ها بود و مالیات در جایگاه دوم قرار می‌گرفت. امروز اما ورق‌برگشته است. نفت دیگر برای ایران، آب و نان ندارد. در لایحه بودجه 99، فروش روزانه یک میلیون بشکه نفت با نرخ 50دلار درنظر گرفته شده و این در حالی است که نه خبری از نفت 50دلاری است نه ایران می‌تواند یک‌میلیون بشکه (حداقل به شکل قانونی)‌نفت به کشوری بفروشد. تا پیش از شیوع ویروس کرونا و کابوس‌های نفت ارزان، ایران با تخفیف‌های ویژه مشتریانی برای نفت خود پیدا کرده بود اما حالا قیمت‌ها در بازار جهانی به اندازه‌ای پایین آمده که دیگر تخفیف دادن محلی از اعراب ندارد؛ واقعیتی که اقتصاد ما را دوباره تکان خواهد داد؛ چرا که مجموع درآمدهای دولت افت محسوسی را تجربه کرده و با کسر بودجه شدیدی روبه‌رو خواهد شد.

سال موفقیت مالیاتی تکرار نخواهد شد 
پیش‌بینی کردنش چندان سخت نیست. درآمدهای مالیاتی که به‌عنوان یکی از پایه‌های محکم درآمدی در بودجه به‌حساب می‌آمد، به‌دلیل شیوع ویروس کرونا واثراتی که بر کسب‌و کارها داشته، به‌شدت کاهش پیدا خواهد کرد. تقریبا تمامی اصناف یک‌صدا از دولت می‌خواهند مالیات امسال را به آنها ببخشد؛ چرا که آنها درآمدی نداشته‌اند که مالیاتش را بپردازند. امیدعلی پارسا، رئیس سازمان امور مالیاتی گفته است در یک سناریوی خوش‌بینانه، از 180هزار میلیارد تومان درآمدی که از محل مالیات‌ها در قانون بودجه سال‌جاری پیش‌بینی شده، 140هزار میلیارد تومان، قابل وصول است؛ البته چنانچه میزان تأثیر کرونا بر کسب‌و‌کارها در همین فصل بهار باشد و کار به فصل‌های دیگر نکشد. این در حالی است که بر اساس آخرین اعلام دژپسند، وزیر اقتصاد، با توجه به اینکه طبق بودجه سال گذشته درآمدهای مالیاتی معادل 153هزار‌میلیارد تومان در نظر گرفته شده بود، در مجموع 143هزار‌میلیارد تومان وصول مالیات و 25هزار‌میلیارد تومان عوارض از محل قانون ارزش افزوده به ثبت رسید و موجب شده که درآمدهای مالیاتی معادل 102درصد تحقق پیدا کند؛ تجربه موفقی که موجب شد دولت حساب ویژه‌ای روی درآمدهای مالیاتی امسال باز کند، اما کرونا، آمد و همه محاسبات را به هم زد.

صاحبان اصناف توان پرداخت مالیات ندارند، دولت توان بخشیدن 
مالیات بر مشاغل، اصلی‌ترین محل اصابت ویروس کروناست. در لایحه بودجه99، پیش‌بینی دولت بر این است که از محل مالیات بر درآمد 32هزار‌میلیارد تومان درآمد برای کشور حاصل شود در حالی‌ که در بودجه 98سقف مالیات بر درآمد 24هزار میلیارد تومان پیش‌بینی شده بود. مالیات بر درآمد در بودجه99 رشد 29درصدی نسبت به بودجه98 داشته است. اگر بخواهیم جزئی‌تر نگاه کنیم، مالیات بر مشاغل در لایحه بودجه99، با حدود 50درصد رشد از 9هزارو850میلیارد تومان به 14هزارو700میلیارد تومان رسیده است. با این تفاسیر می‌توان گفت یکی از بخش‌هایی که بار افزایش کل درآمد مالیاتی در لایحه 99 را به دوش کشیده «مالیات بر مشاغل» است؛ مشاغلی که صاحبان آن حالا توان پرداخت مالیات نخواهند داشت و احتمالا چشم به راه بخشش دولت نشسته‌اند.  گفتنی است براساس اعلام رئیس سازمان امور مالیاتی، تسهیلات و خدماتی که تاکنون سازمان امور مالیاتی برای اصناف و واحدهای تولیدی آسیب‌دیده از ویروس کرونا در نظر گرفته شامل امهال بدهی‌های مالیاتی، امهال اظهارنامه‌های مالیاتی و بخشودگی جرایم مالیاتی است اما اینکه اصل مالیات وصول نشود تا به‌ حال در سازمان بحث خاصی صورت نگرفته و باید منتظر ماند و دید برآیند کلان مجموعه سیاست‌های اقتصادی کشور چه خواهد بود.

بس است استراحت، شما هم مالیات بدهید!
دیگر نه نفت، نه صادرات بنزین، نه گردشگری دست‌و‌پا شکسته و... ؛ دولت هیچ راهی برای درآمدزایی ندارد؛ چه این جمله برای ما که درگیر گذران زندگی سخت خود هستیم، ‌باورپذیر باشد یا نه. دولت به بن‌بست درآمدزایی رسیده است. شاید بهتر باشد که در این شرایط نهاد‌های حاکمیتی  که (به هر علتی و با هر سازوکاری) در تمام این سال‌ها معاف از مالیات بودند، برای کمک به افزایش درآمد‌های دولت، جلوگیری از افزایش نرخ تورم، یاری‌رساندن به اصناف و... حداقل یک امسال مالیات بر درآمد خود را پرداخت کنند.

دیگر نه نفت، نه صادرات بنزین، نه گردشگری دست‌و‌پا شکسته و... ؛ دولت هیچ راهی برای درآمدزایی ندارد؛ چه این جمله برای ما که درگیر گذران زندگی سخت خود هستیم، ‌باورپذیر باشد، چه نه. دولت به بن‌بست درآمدزایی رسیده است. شاید بهتر باشد که در این شرایط نهاد‌های حاکمیتی که (به هر علتی و با هر سازوکاری) در تمام این سال‌ها معاف از مالیات بوده‌اند، برای کمک به افزایش درآمد‌های دولت، جلوگیری از افزایش نرخ تورم، یاری‌رساندن به اصناف و... حداقل یک امسال، مالیات بر درآمد خود را پرداخت کنند