سنگینی پل جوادیه بر دوش محله

رابعه تیموری- زهرا بلندی|خبرنگار

منطقه 16

سرازیرشدن بار ترافیکی بزرگراه‌های شهید تندگویان و شهید نواب صفوی به معابر محله جوادیه گره‌ای چندین ساله بود که امان اهالی را بریده و رفت‌وآمد در مسیر جنوب به شمال شهر را دشوار کرده بود. وقتی ایده ساخت پل جوادیه از سوی مدیریت سابق شهری مطرح شد، دورنمای اجرای طرح رفع این مشکل چندین ساله و آسایش اهالی جوادیه را نوید می‌داد، اما اکنون پس از گذشت 9 سال از بهره‌برداری پل، نه تنها این اهداف محقق نشده، بلکه برای ساکنان محله جوادیه مشکلات ترافیکی و پیامدهای اجتماعی و فرهنگی تازه‌ای به بار آورده است. «‌‌حجت نظری» عضو کمیسیون اجتماعی و فرهنگی شورای اسلامی شهر تهران به دعوت ما به جوادیه سری زد تا مشکلات این محله اصیل جنوب شهری را از زبان اهالی بشنود. 

ساختمان قدیمی و متروکه سینما توسکا را که در مجاورت پل جوادیه قرار گرفته، به‌عنوان مکان شروع بازدید انتخاب کرده‌ایم. شورایاران از اوایل صبح به استقبال مهمانان ویژه خود آمده‌اند. خواب نیمروزی خیابان 20 متری جوادیه سنگین است وسروصدای تک و توک خودروهایی که از روی پل عبور می‌کنند نمی‌تواند این آرامش را بر هم زند. حجت نظری و همراهانش خوش‌قول هستند و بدون لحظه‌ای تأخیر سر می‌رسند. استقبال شورایاران گرم و صمیمانه است و قدردان توجه این عضو شورای‌شهر به اوضاع و احوال محله جوادیه هستند. به اندازه خوش‌وبشی کوتاه مقابل سینمای متروکه درنگ می‌کنند و سپس به پیشنهاد شورایاران در امتداد پل قدم می‌زنند تا نظری مشکلات آن را از نزدیک ببیند.

انگشت‌شماربودن تعداد خودروهایی که از پل جوادیه گذر می‌کنند توجه نظری را جلب کرده است. «‌‌محمدآزادی» دبیر شورایاری محله جوادیه می‌گوید: «این پل برای کاهش ترافیک محله ساخته شد، اما نه تنها بار ترافیک محله جوادیه را کم نکرد، بلکه بزرگراه شهید نواب را هم به مسیری شلوغ وپرترافیک تبدیل کرده است.» او که به قول خودش بچه سر پل جوادیه است، می‌گوید: «این پل، محله جوادیه را به جزیره تبدیل کرده است. محله جوادیه در محاصره خط آهن، بزرگراه شهید نواب، پل جوادیه و بزرگراه شهید تندگویان قرار گرفته و به محله‌های دیگر راه ندارد.» 

بازاری که از رونق افتاد 

صحبت‌های آزادی سر بحث را باز کرده است. «‌‌رضا آسترکی» از شورایاران و قهرمانان ورزشی محله جوادیه است. او می‌گوید: «ساخت این پل برای اهالی شمال شهر خالی از فایده نبود و مسیر جنوب به شمال را کوتاه کرد، اما برای اهالی جوادیه دردسرهای زیادی به وجود آورد.» درددل‌ اهالی سرریز کرده و گاهی به گلایه تبدیل می‌شود. در این مواقع نظری با متانت و صبوری، شکوه‌های آنها را می‌شنود. تعطیلی مغازه‌ها و فروشگاه‌‌های کوچک و بزرگ، خیابان را دلگیر کرده است. وقتی به بازار سوت‌وکور 10 متری اول جوادیه می‌رسیم، نظری پا نگه می‌دارد. آفتاب نیمروزی تا سینه‌کش خیابان جوادیه بالا رفته، اما کرکره هیچ یک از مغازه‌های بازار بالا نرفته است.

آزادی می‌گوید: «تا وقتی پل قدیمی را خراب نکرده بودند، کار و کسب اهالی رونق زیادی داشت. آوازه جگرکی‌ها و بستنی‌فروشی‌های سر پل جوادیه بلند بود و دم غروب این بازار غلغله می‌شد، ولی از زمانی که این پل را ساختند، بازار از رونق افتاد و دیگر دخل کاسبان به اجاره مغازه‌هایشان هم نمی‌رسد.» آسترکی حرف‌های آزادی را پی می‌گیرد و می‌گوید: «ساخت پل املاک محل را هم از سکه انداخته و قیمت خانه‌ها و املاک تجاری افت زیادی کرده است. در سال‌های اخیر درمحله‌های اطراف جوادیه قیمت زمین و ملک چند برابر شده، اما املاک اینجا افزایش بهای زیادی نداشتند. ارزانی مسکن پای مهاجران و افراد ناباب را هم به محله باز کرده و بسیاری از اهالی قدیمی جوادیه از اینجا رفته‌اند.»

دستفروشان سبب سدمعبر می‌شوند

تغییر بافت جمعیتی، افزایش ناامنی، جرم و بزهکاری که از پیامدهای نامبارک مهاجرپذیری محله‌های جنوب شهر به شمار می‌آید، از دغدغه‌های این عضو کمیسیون اجتماعی و فرهنگی شورای‌شهر است که بارها و از ‌تریبون‌های مختلف عنوان کرده است. او می‌گوید: «نداشتن پیوست‌های اجتماعی مشکل اغلب پروژه‌های شهری تهران است و رشد آسیب‌های اجتماعی در گوشه و ‌کنار شهر هم از این مسئله سرچشمه می‌گیرد.» سردی و خاموشی بازار 10 متری اول کار و بار دستفروشان را رونق داده و در امتداد پل تعداد زیادی از آنها به کاسبی مشغول هستند. آسترکی می‌گوید: «دستفروشان باعث سدمعبر و بی‌نظمی می‌شوند و ترافیک محله را چند برابر می‌کنند.» در طول مسیر بسیاری از اهالی جوادیه با نظری و شورایاران همراه شده‌اند و با شنیدن دلیل حضور نظری در جوادیه امیدوار می‌شوند که این گره کور چندساله با تلاش او باز شود.

وقتی مقابل زیرگذری که به‌عنوان مکمل در بخش میانی پل جوادیه ایجاد شده، می‌رسیم «رحیم نیک نفس» که از اعضای شورایاری محله جوادیه است، می‌گوید: «این زیرگذر سال 1395 راه‌اندازی شد تا مسکنی برای مشکلات اهالی جوادیه باشد اما ضعف‌های زیادی داشت و کارساز نبود. اینجا قرار بود محل عبور و مرور وسایل نقلیه از جوادیه به راه‌آهن یا برعکس باشد، اما این‌گونه نشد.» نیک‌نفس درباره مشکلات ناشی از کم‌عرض بودن زیرگذر می‌گوید: «بعد از افتتاح متوجه شدیم خط امدادی برای زیرگذر تعریف نشده و خودروهای امدادرسان و اتوبوس‌ها امکان عبور از آن را ندارند.» 

زیرگذرها معابری ناامن هستند

چند عابر سالخورده در حال عبور از زیرگذر هستند که «هادی رجبی» شورایار محله با اشاره به آنها می‌گوید: «بسیاری از عابران پیاده برای کوتاه‌شدن مسیر رفت‌وآمدشان از زیرگذر استفاده می‌کنند، اما زیرگذر امن نیست و حضور معتادان، سرقت و خفتگیری، شب و روز، عابران را تهدید می‌کند.» نظری می‌گوید: «ساخت زیرگذر به‌عنوان مسیر عبور و مرور همیشه با افزایش ناامنی و بزهکاری همراه بوده و استفاده از زیرگذر به‌عنوان معبر شهری تجربه ناموفقی است.» رجبی صحبتش را ادامه می‌دهد و می‌گوید: «مدت کوتاهی بعد از ساخت زیرگذر با هدف اصلاح این شرایط، برای‌‌ تردد عابران پیاده یک پل کابلی ساخته شد.

این پل کابلی هم به دلیل مکانیزه نبودن نواقصی دارد و برای استفاده سالمندان و معلولان مناسب نیست.» با نزدیک شدن به خروجی زیرگذر، گلایه‌ها از تصادف و درگیری‌های پی در پی در این محدوده شروع می‌شود. چندان نمی‌گذرد که شاهد از غیب می‌رسد. موتورسیکلتی در حال خروج از زیرگذر به دلیل بی‌توجهی به تابلو دور زدن ممنوع‌! با خودرو برخورد کرده و نقش زمین می‌شود. دبیر شورایاری محله می‌گوید: «در خروجی زیرگذر تابلو دور زدن ممنوع نصب شده، اما اغلب رانندگان به آن توجهی ندارند و برای کوتاه‌کردن مسیرشان تخلف می‌کنند.» آزادی ادامه می‌دهد: «تنها خروجی محله جوادیه خیابان 10 متری اول است و ورود به خیابان بزرگی مانند شهید دارابی که روبه‌روی زیرگذر است و می‌تواند در کاهش بار ترافیکی نقش داشته باشد، ممنوع است.»

این مشکل راه‌حل دارد

نیک‌نفس با تأیید گفته‌های آزادی وارد بحث می‌شود و می‌گوید: «3سال پیش به مسئولان پیشنهاد داده‌ایم انتهای خیابان دشت آزادگان را که به خروجی زیرگذر ختم می‌شود، به میدانگاه تبدیل کنند. 
ساخت میدانگاه بسیاری از مشکلات ترافیکی و پیامدهای جزیره‌شدن محله را حل خواهد کرد، ولی چون این طرح با صرف هزینه وتملک تعدادی از املاک این محدوده امکان‌پذیر است مدیران شهری استقبال نمی‌کنند. حتی پیشنهاد نصب دوربین ثبت تخلف یا حضور مستمر مأمور راهور را هم برای کنترل این خروجی مهم عنوان کردیم که هنوز مورد توجه قرار نگرفته است.» 

گویا صحبت از تخریب پل، جسورانه به نظر می‌رسد و شورایاران و اهالی اگرچه به اندازه مثنوی هفتاد من کاغذ از وجود پل گلایه دارند بااحتیاط و به پچ‌پچی دوستانه این گزینه را مطرح می‌کنند. یکی از آنها می‌گوید: «هزینه زیادی برای ساخت این پل صرف شده، اما وقتی مشکلی را حل نکرده و خودش هم به گره‌ای در کار مردم تبدیل شده، چرا نباید به تخریب آن فکر کرد؟ در منطقه 17 و درمورد پل امین‌الملک این اتفاق افتاد و با تخریب پل رونق و ‌آبادی به محله‌های امامزاده‌حسن(ع) و یافت‌آباد بازگشت، پس چرا نباید به تکرار این اتفاق در محله جوادیه فکر کنیم؟» 


نگاهی به ویژگی‌های پل جوادیه 
این پل سومین نماد پایتخت است 

پل قدیمی و نوستالژیک جوادیه که 30 سال قدمت داشت و این محله را به میدان راه‌آهن و محله‌های همجوار متصل می‌کرد، با طرح توسعه راه‌آهن در تعارض بود. این امر در کنار مشکلاتی مانند سنگینی بار ترافیک محله جوادیه و انتقال لرزش پل قدیمی به خانه‌های اطراف سبب شد ایده ساخت پل جدید شکل بگیرد. ساخت پل مدرن جوادیه توسط گروهی از مهندسان و مشاوران ایرانی در سال 1386 آغاز شد و سال 1389 به پایان رسید. این پل به دلیل طراحی منحصربه‌فرد و داشتن نمای زیبا به‌عنوان یکی از 3 نماد مهم شهر تهران و نخستین پل معلق کشور شناخته شده است. پل جوادیه دارای سازه پیچیده‌ای است که برای نخستین بار در ایران اجرا شده و تاکنون نمونه مشابهی نداشته است. 3 پایه بتنی نشیمنگاه پل شامل 2 نشیمنگاه در سمت چپ و یک نشیمنگاه در سمت راست است.
پایه‌های فلزی پل جوادیه از نوع باکس فلزی طراحی شده و عرشه پل اصلی از کابل‌های فولادی و به‌صورت آویزهایی شبیه سوزن راه‌آهن به وجود آمده است. قوس عظیم 3 پایه پل جوادیه که صدها تن ورق فولادی در ساخت آن به کار رفته، از پایداری شکلی و مقاومت بالایی در مقابل زلزله برخوردار است. این معبر برای عبور ۶ خط سواره‌رو با حاشیه ایمنی لازم و پیاده‌روهایی به عرض ۲‌متر در طرفین طراحی شده است. تعداد خطوط راه‌آهن موجود زیر پل جوادیه ۶ خط است و ظرفیت توسعه آنها به ۱۰ خط می رسد. انرژی مورد نیاز روشنایی و نورپردازی پل جوادیه با استفاده از انرژی باد و خورشید تأمین می‌شود. طراحان پل جوادیه را نماد «ورود معماری به عرصه پل‌سازی کشور» نامیده‌اند، اما گروهی از صاحب‌نظران به دلایل فنی این نظریه را نپذیرفته‌اند.


دریچه  
مشکلات جوادیه را پیگیری می‌کنم 

حجت نظری|عضو کمیسیون فرهنگی شورای‌ اسلامی شهر تهران

وقتی از عضو کمیسیون اجتماعی و فرهنگی شورای اسلامی ‌شهر تهران که شنونده صحبت‌های شهروندان بوده می‌خواهیم با توجه به معضلات و آسیب‌های اجتماعی که در کنار مشکلات ترافیکی این پل شکل گرفته راه‌حلی پیشنهاد کند، می‌گوید: «به دلیل عدم تخصص در حوزه ترافیک و حمل‌ونقل نمی‌توانم نظرات سازنده‌ای در این زمینه داشته باشم، اما همه مشکلاتی را که شهروندان مطرح کردند به همکارانم در حوزه تخصصی شورا و شهرداری منتقل خواهم کرد. ما سعی می‌کنیم کارگروه موقتی هم برای بررسی مشکلاتی که راه‌اندازی این پل به وجود آورده تشکیل دهیم تا راهکارهای جایگزین برای آن معرفی شود.» وی با اشاره به اینکه باید به تمام مصوبات و قوانین موجود احترام گذاشت و همسو با آن اقدام کرد، ادامه می‌دهد: «باید در مراحل اجرای هر طرح از اهالی محل به‌ویژه شورایاران، سازمان‌های مردم‌نهاد فعال و دفاتر نوسازی و... که با ظرفیت‌ها، نیازها و آسیب‌های محله آشنایی کامل دارند کمک گرفت و برای رفع آسیب‌ها تلاش کرد.» نظری وعده می‌دهد: «برای بهبود شرایط اینجا حتماً پیگیری‌های لازم را انجام می‌دهم و نتیجه پیگیری‌ها را اطلاع‌رسانی می‌کنم.»