در مرز مرگ‌های سه‌رقمی

زهرا جعفرزاده - حمیدرضا بوجاریان

آمار فوتی‌های کرونا در مرز سه‌رقمی‌شدن قرار گرفت. از ابتدای بهمن تاکنون، مرگ‌های ناشی از ابتلا به ویروس کرونا، روند رو به رشدی پیدا کرده؛ به‌طوری‌که از 84نفر در نخستین روز به 98نفر در روز گذشته رسید و به‌نظر می‌رسد سیر صعودی ادامه‌دار باشد. حالا متخصصان هم پیش‌بینی‌ می‌کنند اگر سیاست‌های سختگیرانه‌تری اعمال نشود و محدودیت‌ها با جدیت گذشته رعایت نشود، بار دیگر با شرایط قبل از قرنطینه و اوج دوباره کرونا در کشور مواجه خواهیم شد. همه اینها در شرایطی است که به‌گفته فرمانده عملیات ستاد مقابله با کرونای تهران، ویروس ضعیف نشده و وضعیت تهران همچنان زرد است. در همین شرایط است که حمید سوری، رئیس کمیته کشوری اپیدمیولوژی کووید-19در گفت‌وگو با همشهری، برگزاری جلسه‌ فوری و تصمیم‌گیری‌ اضطراری برای کنترل وضعیت شیوع و جلوگیری از افزایش آمارها را خواستار شد. به‌گفته او، اگر ستاد ملی مقابله با کرونا اقدام سریع و قابل اجرایی برای جلوگیری از شیوع بیشتر نداشته باشد، با روند افزایشی موارد ابتلا و مرگ کرونا مواجه خواهیم شد. او با اشاره به قرار‌گرفتن در مرز سه‌رقمی‌شدن آمار فوتی‌های کرونا می‌گوید که همه‌‌چیز در گرو اجرای سیاست‌ها و مشارکت و همکاری مردم است. اگر این بخش نتواند نقش خود را به‌خوبی اعمال کند، با توجه به قابلیت‌‌های بیولوژیک ویروس با شدت‌گرفتن شیوع مجدد و بالا‌رفتن آمارها مواجه می‌‌شویم. به‌گفته او، هر چقدر برای کنترل شیوع، مقررات کمتر رعایت شود، امکان بازگشت به شرایط قبلی وجود دارد: «الگوی شدت‌گرفتن شیوع در همه استان‌ها دیده نمی‌شود.  در برخی استان‌ها با شرایط وخیم‌تری مواجه هستیم که کاملا تابع رفتار مردم و رعایت پروتکل‌هاست، هم‌اکنون خیابان‌ها به‌شدت شلوغ است و در مطب‌ها، فروشگاه‌ها، بازار و... با تراکم جمعیت مواجهیم. قربانی بعدی کسانی هستند که پروتکل‌ها را رعایت نمی‌کنند. شاید تعدادشان 10درصد کل جمعیت باشد، اما از آنجا که هر بیمار 7نفر دیگر را می‌تواند مبتلا کند، 70درصد به اضافه آن 10درصد، یعنی ابتلای 80درصد جمعیت.» به‌گفته این متخصص، در بسیاری از کشورها، قوانین سفت و سختی برای کنترل شیوع درنظر گرفته شده و هنوز هم ادامه دارد: «ما نمی‌گوییم که همه رعایت نمی‌کنند اما برای همان عده کم هم باید قوانین سختگیرانه‌تری اعمال شود.» او این سؤال را مطرح می‌کند که آیا دولت در کنترل این شرایط ناتوان است؟ آیا می‌خواهد دست روی دست بگذارد تا تخت‌های بیمارستان‌ها پر شود؟ شرایط فعلی نیاز به یک اقدام فوری دارد. براساس اعلام رئیس کمیته کشوری اپیدمیولوژی کووید-19، جامعه با ایمنی جمعی مواجه نشده؛ اینها را آمارها نشان می‌دهد، چرا‌که وقتی قرنطینه و طرح شهید سلیمانی اعمال شد، شیب کاهش آمار خیلی تند بود، درحالی‌که درصورت ایجاد ایمنی، شیب باید ملایم‌تر می‌شد و حالا دوباره با افزایش موارد ابتلا و فوت مواجه نمی‌شدیم. بنابراین به هیچ‌وجه ویروس ضعیف نشده و ایمنی ایجاد نکرده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که ایمنی ناشی از ابتلا به ویروس، بین 3 تا 6‌ماه است: «هنوز بخش‌هایی از طرح شهید سلیمانی مثل رصد‌کردن بیماران و اعمال محدودیت‌های جدی اجرا نشده، این در حالی است که در حال نوشتن فاز دوم طرح هستیم که به صفر رساندن آمار مرگ‌ومیر ناشی از کرونا را دنبال می‌‌کند. به صفر رساندن به معنی پایان بیماری یا حذف آن نیست.»

شدت آمار از ابتدای بهمن
از ابتدای بهمن، آمار مرگ‌های کرونا، روند صعودی به‌خود گرفته است. در نخستین روز از این ماه، 84نفر جانشان را از دست دادند و در ششمین روز 98نفر که نشان‌دهنده شیب صعودی فوتی‌های این ویروس است. این در حالی است که روند شیوع در دی، کاملا معکوس عمل کرد، به‌طوری‌که در نخستین روز از دی، آمار فوتی‌ها 191نفر و در آخرین روز 87نفر بود که نشان‌دهنده سیر نزولی فوتی‌ها در کشور است. اما از میانه دی با برگزاری مراسم‌ها و بالا‌رفتن ترددها و سفرهای برون‌شهری، بار دیگر نمودار شیوع، روند قابل ملاحظه‌ای پیدا کرد. شدت‌گرفتن آمارها اما مسئولان نظام سلامت را هم نگران کرده است، به‌طوری‌که سخنگوی وزارت بهداشت، روز گذشته نسبت به شیوع فراگیر موج چهارم کرونا در کشور هشدار داد. به‌گفته سیما لاری،سخنگوی وزارت بهداشت، کشور با توقف روند کاهشی در موارد بستری و مرگ‌ومیر ناشی از کرونا مواجه است. براساس اعلام او، هم‌اکنون، 18شهرستان کشور در وضعیت نارنجی، 154شهرستان در وضعیت زرد و 276شهرستان در وضعیت آبی قرار گرفته‌اند. تهران همچنان وضعیت نگران‌کننده‌ای دارد؛ به‌طوری‌که براساس اعلام فرمانده ستاد مقابله با کرونا، تهران در وضعیت زرد قرار دارد. هر چند که با استناد به آمارهای تست کرونا، گردش ویروس در پایتخت، کاهش پیدا کرده اما ویروس ضعیف نشده است. به‌گفته علیرضا زالی، در ۲۴ ساعت‌ گذشته، میزان بستری در تهران از مرز ۱۹۰۰ نفر عبور کرد. همچنین روز یکشنبه، 260بیمار جدید به مراکز درمانی تهران مراجعه کردند که نسبت به‌مدت مشابه روز قبل از آن، 1.4درصد رشد داشته ‌و نسبت به 2روز قبل‌تر، 3.6درصد افزایش را نشان می‌دهد.

فریب نخورید
رئیس مجتمع بیمارستانی امام خمینی(ره) تهران   می‌گوید که بیماری شدت بیشتری پیدا نکرده اما نکته اینجاست که با کاهش آمارها مردم تصور می‌کنند وضعیت به حالت عادی درآمده و کمتر پروتکل‌ها را رعایت می‌کنند که نتیجه آن بالا‌رفتن آمارهاست. این تجربه را در موج دوم شیوع کرونا داشتیم که در حال تکرار همان تجربه هستیم. خسرو صادق‌نیت به همشهری می‌گوید که آنها نگران نظام درمان و جهش‌های ویروس و پیک چهارم بیمای‌اند. او می‌گوید: «آماری که روزانه از تعداد جان‌باختگان در رسانه‌ها منتشر می‌شود به این معنا نیست که بیماری شدت بالاتری پیدا کرده ‌یا از شدت آن کاسته شده است.» به‌گفته او، کسانی که نیازمند استفاده از خدمات بیمارستانی هستند یا در بخش مراقبت‌های ویژه بستری می‌شوند، دست‌کم به 2هفته مراقبت پزشکی برای درمان نیاز دارند.    ممکن است برخی بستری‌شدگان در روزهای آغاز روند درمان جان خود را از دست بدهند اما ممکن است عده‌ای هم با گذشت زمان و حتی بعد از 2هفته بستری در بخش مراقبت‌های ویژه فوت کنند. صادق‌نیت می‌گوید: ممکن است در یک روز آمار جان‌باختگان افزایش پیدا کند. به این دلیل نمی‌توان با بررسی آمار جان‌باختگان در یک ‌یا چند روز، به این نتیجه رسید که بیماری شیوع دوباره پیدا کرده است بلکه باید آمارهای مربوط به چند هفته را با هم مقایسه کرد تا به چنین نتیجه‌ای رسید. او با اشاره به اینکه روند بستری بیماران مبتلا به کرونا در بیمارستان امام خمینی(ره) ثابت بوده است و شاهد افزایش معنادار و نگران‌کننده   تعداد مبتلایان نیازمند به بستری در بیمارستان و استفاده از خدمات پزشکی نبوده‌ایم، می‌گوید: روند بستری تعداد بیماران در روزهای اخیر به‌گونه‌ای شده است که برخی بخش‌ها و تخت‌های مراقبت ویژه در این بیمارستان که پیش‌تر در اختیار بیماران کرونایی بود، از وضعیت فوق‌العاده قبلی خارج شده و اکنون تنها یک بخش و 33تخت مراقبت‌های ویژه در این بیمارستان به بیماران مبتلا به کرونا اختصاص یافته است.
 
نگران آینده‌ایم
روزهای ابتدای شیوع ویروس کرونا، بسیاری بر این باور بودند که افراد سالمند بیشتر از سایر گروه‌های سنی درگیر کرونا می‌شوند. تصوری که همچنان در بسیاری از لایه‌های جامعه دیده می‌شود و به این دلیل، برخی جوان‌ترها را مجاب به این کرده است که کرونا نمی‌گیرند. محمدرضا هاشمیان، فوق‌تخصص مراقبت‌های ویژه بیمارستان مسیح دانشوری اما چنین عقیده‌ای ندارد و به همشهری می‌گوید  از همان ابتدای شیوع پاندمی کسی در مقابل ویروس مصون نبوده است: «همواره در تخت‌های مراقبت‌های ویژه در بیمارستان‌ها شاهد بستری‌شدن افراد در گروه‌های سنی مختلف بوده‌ایم. هرچند باید پذیرفت به‌دلیل ساده‌انگاری از سوی جوانان، اکنون با اندکی رشد در ابتلای این گروه سنی به ویروس روبه‌رو هستیم اما این افزایش به‌معنای قدرت ویروس در درگیر کردن ریه جوان‌ها نیست.» او می‌گوید ویروس جهشی نداشته ‌و تاکنون هم گزارشی از جهش ویروس که بتواند جوانان را درگیر خود کند، منتشر نشده است: «اخیرا مقاله‌ای در آمریکا منتشرشده ‌که در آن در مورد تأثیر جهش ویروس بر جوانان به نکاتی اشاره شده است. با این حال، تخت‌های بیمارستان‌هایی که تا پیش از این مملو از بیمار بود، بسیار کمتر از قبل اشغال شده‌اند.» این فوق‌تخصص مراقبت‌های ویژه بیمارستان مسیح دانشوری، با تأکید بر اینکه اکنون در وضعیتی قرار داریم که هرگونه ساده‌انگاری می‌تواند به شکست کامل اقدامات پیشگیرانه در حوزه کاهش ابتلا به کرونا منجر شود، می‌گوید شیوع کرونا در وضعیتی بسیار شکننده قرار دارد: «نباید تصور کنیم با درپیش‌گرفتن رفتارهای نادرست اجتماعی و کاهش توجه به استانداردهای بهداشتی بتوانیم کرونا را که اکنون کم‌جان‌تر از همیشه شده است، شکست دهیم. با کاهش آمار ابتلای افراد به ویروس و کم‌شدن نسبت‌ آمار جان‌باختگان، مقدار رعایت پروتکل‌های بهداشتی رو به کاهش است؛ کاهشی که مانند تیغی دو‌لبه عمل می‌کند و می‌تواند ما را به سمت آغاز شیوع پیک چهارم بیماری ببرد.