گزارش
کوه بیبیشهربانو آب می‌شود
کارخانه‌های تولید مصالح در منطقه بی بی شهربانو متهم بهرهبرداری از کوه این منطقه هستند
پریسا امیرقاسم‌خانی- خبر‌نگار
سکوت است و سکوت، حتی صدای باد نمی‌آید. درون حفره عمیق دره‌مانندی به وسعت چند‌هزار مترمربع، ایستاده‌ایم. یک سمت دره دیوار سنگی تکه‌تکه شده به ارتفاع حدود 150متر قرار دارد. بالای دیواره کنده‌شده، خورشید وسط آسمان است. بر لبه دیوار، بولدوزری با چنگال‌های آهنی به جان کوه افتاده است. تصویر بولدوزر در فضای ضد‌نور، سیاه، دور و کوچک است، ولی وقتی به هیبت دره که توسط بولدوزر خورده شده، چشم می‌دوزید، بولدوزر هر لحظه بزرگ و بزرگ‌تر می‌شود تا جایی که بلندی صدایش در فضا می‌پیچد. سمت دیگر دره، تکه‌سنگ‌های شکسته روی هم تلنبار شده‌اند. در انتهای سنگ‌ها و امتداد دره، نگاهتان می‌رسد به اتوبان، بعد ردیف ماشین‌های در حال عبور، انبوه ساختمان‌های سر به فلک کشیده و آسمان دود‌گرفته و هوایی که توان چرخیدن ندارد. گویا تکه‌سنگ‌های شکسته بر تصویر شهر آوار شده‌اند.
اینجا کوه تاریخی بیبیشهربانو، میراث طبیعی شهر ری و جنوب پایتخت است. هسته اصلی معماری بیبیشهربانو در کوه، بنای تاریخی مربوط به دوران ساسانیان است. از بالای کوه که بلدوزرها و ماشین‌آلات سنگین تکه‌تکه‌اش کرده‌اند نگاه که می‌کنید، آثار باستانی شهر ری مانند دژ رشکان، رصد‌خانه قدیمی و... به چشم می‌خورند که با کوه بیبیشهربانو یک مجموعه و قطب گردشگری شهر ری را به‌وجود می‌آورند. تصویر جالب‌تر در کوه بیبیشهربانو رویت گونه‌های زیستی گیاهی و جانوری مانند پرستوها، عقاب طلایی، انواع گیاهان و... هستند که می‌توانند بر جاذبه گردشگری کوه بیفزایند، ولی در میان کوه نشانه‌ای از علائم گردشگری مشاهده نمی‌کنید. در مقابل با حفره‌های عمیق دره‌مانند، ماشین‌آلات بزرگ سنگین و... روبه‌رو می‌شوید که روایت روشن بهرهبرداری از معدن سیمان کوه بیبیشهربانو هستند. در عبور از کوه تصویر کامیون‌ها، وانت‌ها، سوراخ‌های سیاه داخل کوه که در اثر انفجار برای دستیابی به معدن‌های سیمان به‌وجود آمده‌اند، سگ‌های نگهبان و کارگران دیده می‌شوند. در جایی روی تابلوی زرد‌رنگ نوشته شده است: «حق تقدم با خودروهای سنگین است» روی سطل‌های پلاستیکی یا میله‌های آهنی که فضای کوه را از جاده خاکی جدا می‌کنند هم جملات تبلیغاتی برای کارهای ساختمانی را مشاهده می‌کنید.
در انتهای آخرین پیچ جاده خاکی مسیر سر‌بالایی کوتاه که به بقعه بیبیشهربانو می‌رسد، راه در حال آسفالت‌شدن است، اما به فاصله 100 قدم مانده به پلاکارد راهنمای بقعه بیبیشهربانو، تصویر گودال‌ها و ماشین‌آلات سنگین و... باز هم هجوم می‌آورند؛ جایی که در انتهایش نمای کاملی از کارخانه‌های سیمان به چشم می‌خورد. محله امین‌آباد در مجاورت کوه بیبیشهربانو قرار گرفته است. «سلامت حدیدی» یکی از اهالی امین‌آباد درباره اثرات استفاده از معادن سیمان کوه بیبیشهربانو بر زندگی مردم همجوار کوه، به همشهری می‌گوید: «در هفته یک یا 2بار بخشی از کوه را منفجر می‌کنند تا از معادن داخل آن سیمان استخراج کنند. انفجار برای مردم آلودگی صوتی ایجاد می‌کند. هفته پیش آنقدر صدای انفجار بلند بود که خانم من فکر کرد زلزله آمده است.»
«سعید طهماسبی» یکی دیگر از اهالی امین‌آباد می‌گوید: «ریز‌گردهای کارخانه سیمان تنفس را برای مردم سخت کرده و باعث آلودگی شدید هوا در منطقه شده است. شاید باور نکنید اما روی ماشین‌های ما، روی سطح دیوارهای بیرونی خانه و داخل حیاط خانه‌ها پر از گرد سیمان است. خیلی از اهالی اینجا مشکل ریوی پیدا کرده‌اند.»
کجای دنیا کوه را از بین می‌برند تا سیمان تولید کنند
حسن خلیل‌آبادی، رئیس شورای شهرستان ری و عضو شورای شهر تهران، درباره تخریب کوه‌های اطراف پایتخت به‌خصوص بیبیشهربانو، می‌گوید: کوه بیبیشهربانو در منطقه سوق‌الجیشی از لحاظ آثار باستانی و بام جنوبی تهران به شمار می‌رود. بقعه بیبیشهربانو یک مقصد گردشگری مهم و حتی جهانی است. در زمان گذشته کارخانه سیمان شهرری نزدیک آنجا احداث شده بود که اکنون دیگر فعال نیست و قرار است به موزه صنعت تبدیل شود، ولی کارخانه سیمان دیگری در پشت کوه هنوز فعال است و اکنون از معادن سیمان کوه بیبیشهربانو بهرهبرداری می‌کند. برای بهرهبرداری در کوه مواد منفجره می‌گذارند چون می‌خواهند سیمان را از داخل معدن‌های آن استخراج کنند. خلیل‌آبادی ادامه می‌دهد: در کشور، معادن سیمان زیادی داریم که روزانه هزاران تن سیمان از آنها استخراج می‌شود. کوه بیبیشهربانو میراث تاریخی و طبیعی مردم است، نباید میراث طبیعی و تاریخی مردم را برای استخراج سیمان و منفعت‌های اقتصادی از بین برد.» این عضو شورای شهر تهران ادامه می‌دهد: «برای استخراج سیمان در زمستان از آلاینده‌های سوخت مازوت استفاده می‌کنند که در هوای شهرری و تهران اثر تخریبی دارد. وقتی اعتراض کردیم که کارخانه 190روز در زمستان به جای گاز از مازوت استفاده کرده و یکی از علل آلودگی هوای تهران است، مسئولان کارخانه سیمان از ما شکایت کردند که چرا گفتید 190روز، ما 10روز از مازوت استفاده کردیم. استفاده از مازوت فعالیت ضد‌محیط‌زیست است، چه 10روز چه 190روز. اصلا وجود کارخانه سیمان در کنار کوه بیبیشهربانو و برداشت از کوه و تخریب بسیار گسترده با محیط‌زیست همخوانی ندارد. کوه و منظر طبیعی را از بین می‌برند. وقتی پای حق عامه و منافع مردم وسط باشد، باید از کسب درآمدهای اقتصادی بگذرند، به‌خصوص در شهری همچون تهران که با چالش‌های محیط‌زیستی روبه‌رو‌ست و وجود کوه بیبیشهربانو یک نعمت طبیعی بزرگ محسوب می‌شود. طبق قانون محیط‌زیست و برنامه سوم شهرداری تهران، صنایع مزاحم و آلاینده باید تعطیل و از حریم شهر خارج شوند. کجای دنیا کوه را از بین می‌برند و سیمان تولید می‌کنند. کارخانه‌ها نباید در حریم شهر باشند. فعالیت کارخانه‌ها و معادن را باید در محدوده حریم تهران متوقف کرد. شورای شهر این مسئله را تصویب کرده و فرمانداری هم تأیید کرده است؛ اما ما نمی‌دانیم چرا قانون اجرا نمی‌شود؟»
خلیل‌آبادی که ریاست کمیته گردشگری شورای شهر تهران را برعهده دارد، همچنین می‌گوید: «وقتی اعتراض می‌کنیم و پیگیر اجرای قانون می‌شویم، می‌گویند کارگران بیکار می‌شوند، درحالی‌که اگر کوه، مکان گردشگری شود، کارگران می‌توانند در حوزه گردشگری از مهمانان پذیرایی کنند و ما شاهد باشیم همزمان با توسعه گردشگری و توسعه پایدار، اقتصاد مردم منطقه هم رونق بگیرد و شاهد کاهش آلودگی‌های صنعتی و هوا در جنوب پایتخت باشیم.» خلیل‌آبادی می‌افزاید: «ما به‌دنبال ثبت میراث تاریخی و طبیعی کوه بیبیشهربانو هستیم، اما کوه باید از تعرض کارخانه سیمان به دور باشد.»
نادیده گرفته شدن روستاهای باقدمت
موضوع کوه‌خواری در اطراف شهر تهران درحالی مطرح می‌شود که معاون امور معادن و صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان تهران می‌گوید: «براساس قانون در حریم ۲۰۰ تا ۵۰۰مترمربعی معادن نباید مجوز ساخت‌وساز داده شود، ولی بسیاری از شهرداری‌ها به این امر توجه نکرده‌اند و با دادن مجوز ساخت‌وساز بافت مسکونی در حریم معادن، باعث نارضایتی شهروندان و در مواردی موجب تعطیلی معادن مختلف شده‌اند.» این درصورتی است که اطراف کوه بیبیشهربانو به‌طور خاص روستاهای با قدمت بیش از 100سال مانند امین‌آباد از قدیم وجود داشته و این کوه و روستاهای همجوارش قرن‌ها‌ست که محل زندگی و میراث طبیعی مردم بوده است. علی عبدی اما می‌گوید: «برداشت و بهرهبرداری معادن براساس ضوابطی خاص و به میزانی تعیین می‌شود که منابع طبیعی را تهدید نکند. اگر معدنی بیش از مقدار مجاز برداشت داشته باشد، از فعالیت آن جلوگیری می‌شود. این مراقبت درباره معادن و کارخانه‌های مجاور کوه بیبیشهربانو هم انجام می‌شود.»
