تصوف عطار و عرفان معتدل

علی اصغر محمدخانی ـ معاون فرهنگی شهر کتاب

مثنوی‌های عطار پر از قصه‌ها و حکایات فرعی است و قالب قصه برای شاعرانی چون عطار و مولوی برای بیان مقاصد عرفانی بسیار مورد توجه بوده است و در این روزها می‌توان با غور در حکایات عطار به مطالب عرفانی، اخلاقی و اجتماعی فراوان دست یافت و لحظات توأم با آرامش و آموزش را برای خود و دوستان فراهم کرد.
 ۲۵ فروردین روز بزرگداشت عطار نیشابوری است و با توجه به اینکه امکان برگزاری همایش و نشست و گردهمایی حضوری برای پاسداشت عطار نیشابوری فراهم نیست، شایسته است که در فضاهای دیگر یاد این شاعر برجسته ادب فارسی و جهانی گرامی داشته شود و فرصتی برای بازخوانی آثار او برای علاقه‌مندان فراهم و برای محققان، تصویری از کارنامه عطارپژوهی در سال ۱۳۹۸ ارائه شود. در واقع روز بزرگداشت عطار، فرصتی را فراهم می‌کند تا با بازخوانی آثار او، با اندیشه، هنر، عرفان و سلوک او بیشتر آشنا شویم و ببینیم که در یک سال گذشته انس ما با عطار چگونه بوده و چه گام‌هایی در راه شناخت بیشتر او برداشته‌ایم.
کارنامه عطارپژوهی در سال ۱۳۹۸ چندان پُر برگ و بار نیست و در این سال ۶۵ عنوان از آثار عطار و آثاری که درباره زندگی و اندیشه‌های او نوشته شده است به‌صورت چاپ اول و تجدید چاپ انتشار یافته است و شمارگان کل آثار او در این سال نزدیک به 30هزار نسخه است که بیشتر به منطق‌الطیر و تذکره‌الاولیای او اختصاص دارد. در یک سال گذشته در کتاب‌هایی که انتشار یافته است به موضوعاتی چون اخلاق عرفانی عطار، بررسی شریعت در آثار عطار، پیامبران در اشعار عطار، نیایش در آثار عطار، جلوه‌های کمال‌طلبی مانند حقیقت، زیبایی و خیر در آثار عطار، جلوه‌های وحدت وجود در آثار او، تحلیل حکایت‌هایش، داستان زندگی عطار و کمینه‌گرایی در آثار او پرداخته شده است. تصحیح تذکره‌الاولیاء عطار به همت دکتر محمدرضا شفیعی‌کدکنی در سال ۹۸ و استقبال خوب مخاطبان از این اثر را می‌توان مهم‌ترین حادثه در عرصه عطارپژوهی در سال گذشته دانست. همچنین 4کتاب از آثار عطار به‌صورت گزیده و بازخوانی برای کودکان و نوجوانان از مهدی آذریزدی و مژگان شفیعی منتشر شده است که چاپ شصت و ششم برگزیده از آثار شیخ عطار در مجموعه قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب نشان از موفقیت این مجموعه برای مخاطبان در انس با عطار است.
مرکز فرهنگی شهر کتاب از یکشنبه ۲۴فروردین و در آستانه روز بزرگداشت عطار، فایل‌های صوتی حکایات عطار و مقالات و یادداشت‌های عطارپژوهان را برای مطالعه و انس با عطار در سایت و کانال تلگرام شهر کتاب منتشر کرد تا علاقه‌مندان بتوانند به‌صورت غیرحضوری در طول یک هفته با عطار و آثار او همراه شوند.
عطار که به تعبیر استاد محمدرضا شفیعی‌کدکنی «شاعر سفرهای روحانی» است در این روزهایی که مردم ایران و جهان با تهدید کرونا مواجه هستند و اضطراب و نگرانی فراگیر شده است می‌تواند با سفرهای روحانی در لحظاتی از زیست روزانه‌مان با ما همراه باشد و آرامش و آسایش را به ارمغان بیاورد. تذکره‌الاولیاء او ما را با اولیا همدم می‌سازد و در مصیبت‌نامه با سالک فکرت همراهمان می‌شود و منطق‌الطیر او نیز رمزی است از سلوک عارفان و سیر معنوی ایشان در طریق معرفت.
به قول دکتر عبدالحسین زرین‌کوب، تصوف عطار، عرفان معتدلی است که نه زهد خشک آن را ملال‌انگیز کرده است و نه چاشنی کلام، حتی در مباحث الهی‌نامه و مصیبت‌نامه آن را از مزه انداخته است و در پروردن آن دل نیز به قدر سر تأثیر داشته است. تصوف عطار چیزی است که خیلی بیشتر از عرفان سایر متصوفه ما با شعر و دل سر و کار دارد و عبث نیست که شعر عطار نیز مثل عرفان او لطافت و سادگی بی‌مانند دارد و خیلی بیش از شعر سنایی و مولوی روح و ذوق را سیراب و متأثر می‌دارد.