اتحادیه اروپا چه کمکی به اقتصاد ایران می‌کند؟

دکتر حسین سلاح ورزی، نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران:

ایران در شرایط ویژه‌ای است که نیازمند پیداکردن و نگهداری متحدانی از درون اردوگاه غرب است تا بتواند در برابر تحریم‌های احتمالی آمریکایی‌ها ایستادگی کند.

اعضای مهم اتحادیه اروپا به‌ویژه آلمان و فرانسه تا امروز در برابر فشار ترامپ برای نادیده گرفتن برجام مقاومت کرده‌اند اما این دو کشور به دلایل گوناگون می‌خواهند علاوه بر این، به نگهداشت مناسبات خود با آمریکا نیز ادامه دهند.

این شرایط سخت برای غول‌های اروپایی موجب شده است که چشم یاری از دیگر اعضای اتحادیه اروپا داشته باشند. درصورتی که برخی از کشورهای اتحادیه اروپا با ایران وارد دوران تازه‌ای از روابط شوند از یک طرف به تقویت مناسبات ایران و اتحادیه اروپا کمک خواهد کرد و از دیگر سو کشورهای بزرگ این اتحادیه را در موقعیت برتر قرار می‌دهند. ورود مقام‌های عالی‌رتبه دیپلماسی هلند و اسپانیا را باید در وضعیت موجود به فال نیک گرفت و از ظرفیت‌ها و توانایی‌های این دو کشور اروپایی برای عبور از روزهای سخت آتی استفاده کرد.

این اتفاق نمی‌افتد جز اینکه دیپلمات‌ها و دستگاه دیپلماسی ایران در کلیت خود با اروپایی‌ها تعامل مفیدی داشته باشند. مهم‌ترین مسئله این است که اروپایی‌ها احساس کنند در ایران انسجام کافی و لازم برای تعامل با اروپا وجود دارد و اینگونه نیست که هر نهاد، گروه یا جریانی حرف خود را می‌زند و شرایط نباید طوری باشد که ترسیم یک چشم‌انداز یکپارچه از ایران را برای آنها غیرممکن کند. وجود چندپارگی در مواضع و دیدگاه‌ها مانع از توسعه روابط اقتصادی و سلب اعتماد از طرفین خواهد شد.

باید تأکید کرد که مقام‌های عالی‌رتبه اروپایی برای تفریح به ایران نمی‌آیند و باید برای گفت‌وگو با آنها، قواعد دادوستد واقعی و قاعده برد-برد را لحاظ کرد. اگر این دو کشور احساس کنند که ایرانیان و دیپلماسی آنها به‌دنبال رسیدن به توافقی واقعی و مشخص هستند، همتاهای خود را برای انجام سفرهای مشابه به ایران و توسعه روابط با این کشور ترغیب و تشویق خواهند کرد، در غیراین‌صورت به همتایان خود پیام منفی خواهند داد.

اما سؤال این است که ایران از اروپا چه می‌خواهد و هدفش از برقراری و توسعه روابط با این کشورها چیست؟ به‌نظر می‌رسد مهم‌ترین گرفتاری ایران هم‌اکنون، عدم‌گشایش روابط بانکی و وجود موانع در ارتباط با نظام بانکداری جهانی است. ایران باید از اروپا بخواهد که این مسئله را برطرف کند تا بتواند درآمدهای حاصل از صادرات نفت را با هزینه‌ای کمتر دریافت کند. علاوه بر این باید از مقامات اروپایی و مقامات هلند و اسپانیا بخواهیم که راه ورود ایران به شبکه جهانی بانکداری را هموار کنند.

سؤال دیگر این است که خواسته اروپا از ایران چیست؟ هدف آنها برای گسترش تعامل با ایران چیست؟ این سؤالی است که اطلاعات کافی برای پاسخ‌دهی به آن وجود ندارد اما می‌توان درباره آن گمانه زنی کرد. آیا دستگاه دیپلماسی ایران در کلیت خود حاضر است برخی خواسته‌های اروپایی‌ها را برآورده کند؟ واقعیت این است که اقتصاد ایران در یکی از بدترین دوران خود به سر می‌برد و توانایی و تاب آوری اوایل دهه 1390را در برابر تحریم‌های احتمالی ندارد.

بر این اساس، برای ما نباید زیان غرق شدن اقتصاد کشور بر دادن برخی امتیازهای نه‌چندان بزرگ به اروپا ترجیح داشته باشد. یادمان باشد که روسیه و چین و برخی از کشورهای شرقی ضمن علاقه‌ای که برای دادوستد با ایران دارند اما حاضر به فداکاری نیستند و توانایی‌های اقتصادی و سیاسی آنها نیز در جهان پر از تحولات ناشناس به اندازه اروپا نیست.