پا در آب و سر در آتش

چند سالی است که برخی سودجویان برای توسعه پهنه‌های کشاورزی و افزایش سطح کشت، نیزارهای اطراف رودخانه اترک را آتش می‌زنند و پس از شخم و شیار، آنها را به زمین کشاورزی خود ملحق می‌کنند. به گزارش ایرنا، نیزارهای تالاب «آق‌قشلاق» در منطقه آق‌تپه و روستای قشلاق حصار گرمخان بجنورد، چند سالی است که توسط برخی محلی‌ها سوزانده می‌شود. آتش زدن نیزارها در این سال‌ها افزایش یافته و به‌خصوص در اطراف رودخانه اترک از شیروان تا نزدیکی بجنورد و مسیر شاهجوب، جای سالمی از نیزارها پیدا نمی‌شود. در این میان برخی مسئولان شرکت آب منطقه‌ای استان، به نوعی به این آتش‌ها و حذف شدن نیزارها، چراغ سبز نشان داده و می‌گویند حذف این نیزارها چندان هم بد نیست، زیرا این گونه‌ها، پرآب طلب هستند و آب زیادی از رود اترک را مصرف می‌کنند. این در حالی است که اداره محیط‌زیست می‌گوید این نیزارها در کنترل سیل و فرسایش دیواره‌های رودخانه نقش ارزنده‌ای داشته و حذف آنها سبب تغییر رفتار رود و در نهایت خسارت به روستاییان و زمین‌های کشاورزی اطراف رود می‌شود. 


حذف نیزارها خیلی هم بد نیست

معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای خراسان شمالی گفت: بر اساس قانون، متولی رودخانه‌ها شرکت آب منطقه‌ای است و بازرسی و کنترل لازم از رودها را انجاممی‌دهد. «وحید واسطه» با بیان این‌که سوزاندن نیزارها به لحاظ‌ زیست‌محیطی آسیب‌هایی دارد، اظهار کرد: میزان مصرف آب توسط نیزارها بسیار بالاست و برای مدیریت مصرف رود، نیاز است بخشی از این نیزارها حذف شود، که البته اگر حذف نیزارها به صورت فیزیکی باشد، بهتر است. اگر نیزارها حذف نشوند، تامین آب کشاورزی تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد. معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای خراسان شمالی تصریح کرد: نیزارها سبب می‌شود سطح آب به هنگام سیلاب بالا بیاید و زمین‌های کشاورزی تحت تاثیر سیلاب و خسارت‌های آن قرار گیرد، از این رو کشاورزان نسبت به حذف و سوزاندن آن اقدام می‌کنند. 


سوزاندن نیزارها در زمین‌های مستثنیات 

کارشناس آبخیزداری و مدیریت جامع اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی هم درباره سوزاندن نیزارها در حوضه آبریز اترک گفت: نیزارهایی که سوزانده می‌شود با هدف توسعه عرصه‌های کشاورزی است و بیشتر در زمین‌های مستثنیات اتفاق می‌افتد. «رضا رضانژاد» خاطرنشان کرد: سوزاندن نیزارها، زیستگاه جانوران را به خطر انداخته و از بین رفتن پایداری رود اترک و خشک شدن تالاب‌های استان به‌یقین تبعات زیست‌محیطی جبران ناپذیری به دنبال دارد که خشک شدن تالاب قشلاق یکی از این مخاطراتاست. وی با اشاره به پیگیری‌ها برای ثبت تالاب قشلاق به عنوان یک تالاب بین‌المللی، گفت: برای به ثمر رسیدن این اقدام و برخورداری از حمایت‌های بین‌المللی، باید بیش از پیش از تالاب‌ها به عنوان زیستگاه صیانت شود. کارشناس آبخیزداری و مدیریت جامع اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی تصریح کرد: در این باره باید با هم‌افزایی مسئولان و مشارکت تمامی دستگاه‌ها، بخشی از عرصه‌های آبخیز رود اترک، خریداری و به عنوان تالاب مدیریت شود. 


شرکت آب منطقه‌ای موضوع را بررسی کند

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست خراسان شمالی با انتقاد از سوزاندن نیزارهای حوضه آبخیز رود اترک گفت: حذف این نیزارها توسط کشاورزان و با هدف توسعه اراضی انجام می‌شود که انتظار می‌رود شرکت آب منطقه‌ای، جهاد کشاورزی و منابع طبیعی استان و سایر دستگاه‌های متولی در جلوگیری از این تخلف زیست‌محیطی که آلودگی آب، خاک و هوا را به دنبال دارد، مساعدت و همکاری کنند. «سیداصغر مطهری» با تاکید بر ضرورت مدیریت منابع آب اظهار کرد: برای حفاظت از گونه‌های گیاهی و صیانت از تنوع جانوری در حوضه اترک و تداوم حیات آبزیان و کنارآبزیان، باید به ایجاد شرایط پایداری رودخانه کمک کنیم. وی افزود: حضور متناسب زیستمندان، شاخصی برای سلامت آبگیرها و تالاب‌ها محسوب می‌شود اما اکنون تنوع قابل قبولی از ماهیان و آبزیان در رود اترک وجود ندارد. 

مطهری درباره پیگیری برای ثبت تالاب قشلاق یا آق‌قشلاق به عنوان تالاب بین‌المللی گفت: مطالعات ذخیره‌گاه بین‌المللی کپه‌داغ با تلاش همکاران در 2 سال گذشته تدوین شد و با مشارکت و تایید دستگاه‌های متولی استان، در یونسکو به ثبت رسید و تلاش داریم تا تالاب آق‌قشلاق به‌زودی به عنوان تالاب بین‌المللی (سایت رامسر) به ثبت برسد. وی خاطرنشان کرد: اما وجود تعارضات فراوان و تصرفات وسیع در این حوضه از نگرانی‌های مهم و چالش‌های جدی در ثبت و مدیریت آینده این تالاب است. مدیرکل حفاظت محیط‌زیست خراسان شمالی افزود: نیزارها، مأمن پرندگان است و سوزاندن نیزارها، علاوه بر ایجاد آلودگی هوا، زیستگاه طبیعی آنها را نیز تخریب کرده است. 

وی با بیان این‌که تالاب‌ها و نیزارها علاوه بر کنترل سیلاب‌ها و گردوغبار، به ترسیب کربن به عنوان عامل مهم سلامت شهر و روستا، کمک می‌کنند، افزود: برای ایجاد بسترهای مناسب در زمینه ثبت بین‌المللی تالاب آق‌قشلاق، نیاز است تا بخشی از زمین‌های مستثنیات حوضه آبریز اترک تملک و از سایر متصرفات آن خلع ید شود. مدیرکل حفاظت محیط‌زیست خراسان شمالی گفت: ایجاد زهکشی، خشکاندن تالاب‌های منطقه (پیتلند) و توسعه کشاورزی، مانع تداوم بقای جانوران در این زیستگاه می‌شود و علاوه بر آن، طبق قانون هوای پاک، سوزاندن این نیزارها و سوزاندن اراضی کشاورزی جرم محسوب می‌شود. حوضه آبخیز اترک با ۱۴ هزار و ۹۰۰ کیلومترمربع وسعت، یکی از مهم‌ترین حوضه‌های آبخیز کشور است که ۷۵ درصد جمعیت و ۵۵ درصد مساحت خراسان شمالی را شامل می‌شود و مرغوب‌ترین زمین‌های کشاورزی و مراتع استان در این حوضه واقع شده است.