محدودیت کشت در قطب کشاورزی ایران

علیرضا شریفی
 اهواز - خبرنگار

خوزستان از زمستان سال گذشته تا بهار امسال شاهد بارش‌های شدید و جاری شدن سیلاب‌های بی‌سابقه بود، اما گویا قرار نیست تهدید بی‌آبی و محدودیت کشت گریبان کشاورزان را رها کند. این در حالی است که کشاورزان خوزستان با بروز 2 سیلاب در بهمن سال گذشته و فروردین امسال خسارت‌های بسیاری دیدند. از سوی دیگر در سال‌های اخیر در خوزستان، به دلیل خشکسالی، محدودیت کشت اعمال شده بود و بسیاری از کشاورزان برای کشت محصول مورد نظر خود با محدودیت منابع آبی مواجه بودند.
 امسال به برکت بارش‌های زمستان و بهار کشاورزان امیدوار بودند برای کشت با هیچ محدودیتی مواجه نباشند، اما ظاهرا چنین نیست. بهمن سال گذشته هم به دلیل باز نشدن آب سدها برای کشت و اعمال محدودیت‌های زیاد در بخش کشاورزی، سیلی ویرانگر به راه افتاد.

افزایش 6 برابری بارش‌ها
مدیر دفتر برنامه‌ریزی منابع آب سازمان آب و برق خوزستان با تایید موضوع پرآبی کنونی خوزستان می‌گوید: طی ۴ ماه گذشته در خوزستان به طور متوسط ۳۶۵ میلی‌متر بارش صورت گرفته است. این شرایط در استان‌های همجوار مانند لرستان، کرمانشاه و ایلام که سرشاخه‌های رودخانه‌های منتهی به خوزستان در آن‌ها قرار گرفته هم حاکم است و در نتیجه آن، میزان آب رودخانه‌ها در این وقت سال افزایش چشمگیری یافته است.
داریوش بهارلویی با بیان این‌که متوسط بارش در حوضه‌های آبخیز خوزستان حدود ۴۲۰ میلی‌متر است، که نسبت به سال گذشته ۶ برابر شده، می‌افزاید: سد‌های خوزستان پس از بارش‌های موثر وارد دوره‌ تر و مرطوب در سال آبی جاری شده‌اند. با توجه به پربارش بودن ماه‌های آبان تا دی سال گذشته، میزان ورودی آب به سد‌های استان حدود ۱۳ میلیارد متر مکعب بود که معادل ۵۹ درصد ظرفیت ذخیره مخازن این سد‌هاست.
این مسئول با بیان این‌که بیشترین افزایش ورودی آب در سدهای دز و کرخه و کمترین میزان آن در سد جره نسبت به دوره بلندمدت ثبت شده است، ادامه می‌دهد: طی ۶۰ سال گذشته رکورد بیشترین میزان بارش به ۴ ماه اول سال آبی امسال اختصاص یافت و در همین مدت بارشی به اندازه یک سال استان را شاهد بودیم.
بنا بر اعلام سازمان آب و برق خوزستان، میانگین بارش‌ها در سال آبی گذشته حدود 187 میلی‌متر بود در حالی که این رقم در سال آبی جاری به 521 میلی‌متر رسیده که نشان‌دهنده رشد 7/2 برابری بارش‌هاست. همچنین آورد آب رودخانه‌ها از 13 میلیارد متر مکعب در سال آبی گذشته به 35 میلیارد متر مکعب رسیده است. با این حال، سازمان آب و برق به دنبال اعمال محدودیت کشت در بخش‌هایی از خوزستان است.

محدودیت‌ کشاورزی برقرار است
با وجود خبرهای خوب در زمینه ذخیر آب استان، مدیرعامل سازمان آب و برق خوزستان می‌گوید: با وجود پرآب بودن مخزن سد مارون، به دلیل وسعت زمین‌های کشاورزی پایین‌دست و لزوم تامین آب مورد نیاز نخیلات، در این حوضه محدودیت کشت پرمصرف وجود دارد و فقط 3 تا 4 هزار هکتار کشت پرمصرف می‌توان انجام داد.
فرهاد ایزدجو با این وجود به وضع حوضه‌های آبخیز دز، کارون و کرخه اشاره و تاکید می‌کند که مشکلی برای تامین آب کشت تابستانه وجود ندارد، اما می‌گوید: کشاورزانی که آبیاری سنتی انجام می‌دهند هیچ محدودیتی برای برداشت آب از رودخانه‌ها و انجام کشت‌های پرمصرف ندارند، اما با توجه به طراحی شبکه‌های آبیاری بر اساس الگوی کشت خاص در این شبکه‌ها محدودیت کشت‌های پرمصرف اعمال می‌شود.

محدودیت را نمی‌پذیریم
اعمال محدودیت در کشت‌های تابستانه موجب اعتراض سازمان جهاد کشاورزی خوزستان شده است. مدیر کل این سازمان می‌گوید: با تلاش نیروهای سازمان تاکنون آب از ۱۶۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی خارج و ۶۱ هزار هکتار از آن آماده کشت شده است. کیخسرو چنگلوایی می‌افزاید: با توجه به ذخیره ۲۲ میلیارد متر مکعبی آب پشت سدها محدودیتی از نظر الگو و سطح زیر کشت برای تابستان وجود ندارد و ۴۳۰ هزار هکتار زمین در خوزستان زیر کشت تابستانه خواهد رفت. وی درباره اعلام محدودیت کشت تابستانه از سوی سازمان آب و برق خوزستان بیان می‌کند: جهاد کشاورزی خوزستان به ‌هیچ ‌وجه محدودیت و ممنوعیت کشت تابستانه را نمی‌پذیرد. ذخیره آب سد مارون یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون متر مکعب است و حداقل ۴۵ هزار هکتار کشت تابستانه در حوضه آبخیز این سد پیش‌بینی شده است.

مشکل آب در دوره ترسالی شایسته نیست
همچنین مدیر کل مدیریت بحران استانداری خوزستان هم درباره محدودیت‌های اعمال شده از سوی سازمان آب و برق خوزستان برای کشاورزی در این استان می‌گوید: نمی‌شود مردم هم در خشکسالی و هم در ترسالی مشکل آب داشته باشند.
کیامرث حاجی‌زاده با بیان این‌که امسال نسبت به سال گذشته با ۳۶۷ درصد افزایش ورودی آب به سدها مواجه بوده‌ایم و از ابتدای مهر سال ۹۷ تاکنون ۴۲ میلیارد متر مکعب آب وارد سدها شده است، اظهار می‌کند: با این شرایط مشکل کمبود آب در خوزستان پذیرفتنی نیست.
وی ادامه می‌دهد: شهر‌های شمال شرق و روستاهای استان دچار تنش آبی هستند. همچنین زیرساخت‌های آب‌رسانی به مناطق سیل‌زده باید هرچه سریع‌تر بازسازی شوند تا آب با کیفیت مطلوب به دست مردم برسد. البته همه این مشکلات دلیلی برای اعمال محدودیت‌های کشاورزی نیست.
حاجی‌زاده می‌گوید: در زمان خشکسالی احشام از آب آشامیدنی استفاده می‌کردند، اما حالا که روخانه‌ها و تالاب‌ها پر از آب هستند، روستاییان می‌توانند از ظرفیت این آب‌های آزاد برای سیراب کردن احشام خود استفاده کنند.
وی می‌افزاید: طبق دستور استاندار درباره محدودیت در کشت تابستانه در همه حوضه‌های آبخیز و طبق پیش‌بینی‌های هواشناسی مبنی بر طبیعی بودن سال جاری از نظر بارندگی، باید آب مورد نیاز مردم برای کشت از ذخیره سدها تامین شود.



جایگاه نخست خوزستان در تولید کشاورزی

137 نوع محصول به دلیل تنوع اقلیمی در خوزستان تولید می‌شود و 5/13 درصد تولیدات کشور به خوزستان اختصاص دارد. 8/17 درصد کل محصولات زراعی از جمله گندم، جو، کلزا، چغندر‌ قند و نیشکر در خوزستان کشت می‌شود در حالی‌که اراضی زیر کشت خوزستان کمتر از 9درصد کشور است. در حال حاضر سرانه تولید محصولات کشاورزی این استان 3400 کیلوگرم است در حالی که سرانه کشور 1490 کیلوگرم است. خوزستان 7 سال پیاپی نخستن تولیدکننده گندم در کشور بوده و 8/1 میلیون تن گندم در استان در سال تولید شده است که به 23 استان کشور صادر می‌شود. حدود 750 هزار نفر از مردم خوزستان از کشاورزی ارتزاق می‌کنند. خوزستان با وجود خشکسالی شدید و محدودیت‌های کشت با تولید 900 هزار تن شکر، 190 هزار تن خرما، 420 هزار تن ذرت دانه‌ای، 55 هزار تن کلزا و 3 میلیون تن سبزی و صیفی سال‌ها جایگاه نخست کشاورزی کشور را در اختیار داشته است.