بزرگ‌ترین فیلم عامه‌پسند تاریخ سینما

سعید مروتی | روزنامه‌نگار:

«بزرگ‌ترین فیلم عامه‌پسند تاریخ سینما»؛ این لقبی است که به «بربادرفته» داده شده است. حماسه فیلم 4ساعته‌ای که در آن، میان عشق و جنگ پیوند برقرار شده، اقتباسی وفادار از رمان معروف مارگارت میچل است. دیوید سلزنیک امتیاز سینمایی رمان بربادرفته را پیش از انتشارش خریداری کرد و فیلمنامه‌نویس‌های زیادی را به استخدام درآورد تا فیلمنامه بربادرفته را بنویسند. ظاهرا 15 فیلمنامه‌نویس روی فیلمنامه بربادرفته کار کرده‌اند که میانشان نام‌های شاخصی چون بن‌هکت فیلمنامه‌نویس برجسته آن سال‌های هالیوود و اسکات فیتزجرالد نویسنده رمان «گتسبی بزرگ» به‌چشم می‌خورد. سلزنیک به‌عنوان تهیه‌کننده شخصا روی تمام مراحل تولید نظارت داشت و در نهایت نسخه نهایی فیلمنامه توسط سیدنی ‌هاوارد نوشته شد. درحالی گری کوپر نخستین گزینه برای بازی در نقش رت‌باتلر بود، با ردشدن نقش توسط کوپر، فرصت به کلارک گیبل رسید تا مهم‌ترین نقش زندگی‌اش را ایفا کند. برای نقش اسکارلت، همه ستارگان زن هالیوود خود را گزینه مطلوب می‌دانستند، از بتی دیویس تا کاترین هپبورن که سلزنیک در نهایت سراغ هیچ چهره آشنایی نرفت و پس از گرفتن انبوهی فیلم آزمایشی در نهایت ویویان‌لی جوان و گمنام را برای بازی در نقش اسکارلت انتخاب کرد.

بربادرفته با کارگردانی جرج کیوکر آغاز شد؛ کارگردانی که شهره به فراهم‌کردن فضای مطلوب برای بازیگران زن بود ولی بعد از چند روز با نارضایتی ستاره مرد فیلم، کیوکر اخراج شد و جای خود را به ویکتور فلمینگ داد. این‌بار کلارک گیبل راضی بود ولی ویویان‌لی و اولیویا دوهایلند که با کیوکر رابطه خوبی داشتند، ابراز نارضایتی کردند. دشواری‌های تولید، فلمینگ را هم ازپا درآورد. پس از آن ویلیام کامرون منزیز و سیدنی فرانکلین بخشی از فیلم را کارگردانی کردند و درنهایت هم سام‌وود بربادرفته را به اتمام رساند. به این ترتیب 15فیلمنامه‌نویس و 5 کارگردان روی بربادرفته کار کردند ولی به‌شکلی شگفت‌انگیز نتیجه نهایی، منسجم و یکدست ازکار درآمد. احتمالا به این دلیل که خالق و مؤلف اصلی بربادرفته نه انبوه سناریست و کارگردان‌هایی که در خدمت این پروژه درآمدند که دیوید سلزنیک تهیه‌کننده بود. مقتدرترین و باهوش‌ترین تهیه‌کننده هالیوود در دوران اوج نظام استودیویی که عادت داشت به همه عوامل خلاق فیلم‌هایش به چشم تکنیسین‌هایی گوش به فرمان نگاه کند. در مورد بربادرفته این اقتدار سلزنیک درنهایت به نفع فیلم تمام شد.  

سکانس برگزیده: ملانی (اولیویا دو هایلند) در هنگامه جنگ دچار درد زایمان شده، ولی خبری از دکتر مید (هری دیو نپورت) نیست، چون دکتر در حال معالجه زخمی‌های جنگ است. اسکارلت (ویویان لی) سراسیمه به جست‌وجوی دکتر مید می‌پردازد. دوربین در نمای متوسط اسکارلت را کنار زخمی‌ها نشان می‌دهد و در یکی از باشکوه‌ترین پلان‌های تاریخ سینما، دوربین عقب می‌کشد و بالا و بالاتر می‌رود و ما با چشم‌اندازی تکان‌دهنده مواجه می‌شویم. با انبوهی از زخمی‌ها و کشته‌های جنگ. در لانگ‌شاتی خیره‌کننده درنهایت به قابی می‌رسیم که در سمت چپ بالای کادر، پرچم جنوبی‌ها به چشم می‌خورد. در عمق میدان موجی از سربازان مجروح یا کشته شده را می‌بینیم. مجروحانی که دکتر مید به‌تنهایی می‌کوشد بر زخم‌هایشان مرهم بگذارد و طبیعی است که حاضر به پذیرش درخواست اسکارلت نشود و این‌همه مجروح را به حال خود رها نکند تا به زایمان ملانی برسد. در فیلم بر باد رفته، این فصل جایگاهی ویژه دارد. جایگاهی که محصول ذوق بصری فیلمساز در چیدمان یکی از به‌یادماندنی‌ترین نماهای متحرک تاریخ سینماست.