چالش گفت‌وگو در دانشگاه

فرزانه آیینی/خبرنگار

 16آذرماه و بزرگداشت روز دانشجو فرصتی است برای حساب و کتاب خروجی جنبش‌های دانشجویی و پویایی دانشگاه و دانشجویان. از خروجی مناظره‌ها و میزگردها و کرسی‌های آزاد‌اندیشی که پیش و پس از روز دانشجو برگزار می‌شود، می‌توان فهمید که شعار پویایی دانشگاه و زنده بودن جنبش‌های دانشجویی مورد وثوق جریان‌های سیاسی داخل کشور است و همه صاحب‌نظران داخلی به کلیت و ضرورت توجه به آن رأی موافق دارند.
 در بین شعارهایی که در سودای زنده ماندن جنبش دانشجویی داده می‌شود، اصلی وجود دارد که کمتر به محل نقد و مناظره گذاشته شده است و می‌شود؛ آن اصل این است که به‌رغم تأکیدات مکرر مقام معظم رهبری بر ضرورت توجه به کرسی‌های آزاد‌اندیشی و برپایی باشکوه‌تر آن و استمرار این نگاه در شورای‌عالی انقلاب فرهنگی اما کرسی‌های آزاد‌اندیشی آنچنان که باید و شاید در دانشگاه‌ها یا برپا نمی‌شوند و یا اگر با تلاش فراوان به راه بیفتند از سوی جمعی مشخص، اغلب محدود و گاه لغو می‌شوند و در نهایت با دانشجویانی که آزادانه و بدون قید و ممیزی‌های سیاسی در این کرسی‌ها نقد می‌کنند، برخورد‌هایی صورت می‌گیرد.
 در همین راستا محمود صادقی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی به همشهری می‌گوید: «وجود کرسی‌های آزاد‌اندیشی باید تقویت‌کننده جایگاه دانشگاه و دانشجویان باشد اما به اهرمی بدل شده است که دانشجویان پویا را با مشکلات عدیده‌ای مواجه می‌کند. بارها دیده‌ایم که دانشجویی به اسم فضای نقد و آزاد در کرسی‌های آزاد‌اندیشی حاضر می‌شود اما خیلی زود با برخورد سلبی و امنیتی برخی نهاد‌ها مواجه می‌شود که در نهایت منجر به صدور احکام قضایی برای وی می‌شود.»
او تأکید می‌کند: «این طنز تلخی است که ما شعار برگزاری کرسی‌های آزاد‌اندیشی در دانشگاه‌ها را می‌دهیم اما در احکام دانشجویان قید می‌شود اظهارنظر و بیان موضوعات سیاسی در کرسی‌های آزاد اندیشی.»
باید‌ها و شاید‌های برپا کردن کرسی‌های آزاد‌اندیشی و پویایی دانشگاه موضوعی است که آن را در گفت‌وگوهای اجمالی با علی مطهری، نایب‌رئیس مجلس و نماینده تهران و محمدرضا عارف، رئیس فراکسیون امید و رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات در میان گذاشتیم. مطهری بر نبود فضای مطلوب خرده گرفت و عارف هم تشکل‌های دانشجویی برای ارتقای نشاط در دانشگاه‌ها را اصل مهمی در تقویت این امر دانست. مشروح گفت‌وگو‌ها در پی می‌آید:


مطهری:
برخی از آزادی بیان در کشور می‌ترسند


علی مطهری، نایب‌رئیس مجلس با انتقاد از برخوردهای سلبی با نشست‌های دانشجویی معتقد است که فضای دانشگاه در دولت روحانی نسبت به دولت قبل بدتر شده است. او به همشهری می‌گوید: جمعی از آزادی بیان در کشور می‌ترسند و فکر می‌کنند اگر آزادی بیان در کشور وجود داشته باشد و برخی مسائل گفته شود، کشور آسیب می‌بیند.
در سال‌های اخیر شاهدیم که ممیزی‌های بیشتری شامل کرسی‌های آزاداندیشی، سخنرانی‌ها و میزگردهای دانشگاهی شده است. این محدودیت‌ها چرا شدت بیشتری گرفته‌ است؟
واقعیت این است که فضای دانشگاه‌ها از نظر آزادی بیان نه برای دانشجویان و نه سخنرانان خوب نیست؛ ‌مثلا من همین چند روز پیش برای سخنرانی در دانشگاه قم دعوت شدم اما ورود خبرنگاران ممنوع ‌شد؛ حتی اجازه تبلیغات درست و اطلاع‌رسانی را به دانشجویان برگزار‌کننده مراسم ندادند و محدودیت‌ها و برخورد‌هایی با دانشجویان مدعو نشست صورت گرفت. به‌صورت کلی می‌توانم بگویم فضای نقد در دانشگاه‌ها فضای خوبی نیست؛ مخصوصا برای دولت روحانی که با شعار آزادی بیان روی کار آمده مناسب نیست؛ همینطور این شرایط برای وزیر علوم و تحقیقات که داعیه‌دار امور دانشجویان است شایسته نیست. شاید بتوان گفت فضای دانشگاه در دولت روحانی از دولت قبل بدتر شده است. 
برای رفع این برخوردها چه باید کرد؟
هیچ نهادی اجازه ندارد و نباید این محدودیت‌ها را اعمال کند؛ البته در بخشی از ماجرا دولت می‌تواند برای رفع این تنگ‌نظری‌ها تدبیر داشته باشد.
این محدودیت‌ها از سوی چه کسانی اعمال می‌شود؟
از سوی برخی نهاد‌ها و سازمان‌های امنیتی است و باید از رشد این نگاه‌ها و برخوردها جلوگیری شود.
هدف از این اعمال محدودیت‌ها چیست؟ اشاره کردید که فضای دانشگاه‌ها در دولت روحانی بدتر از دولت قبل شده است. آیا می‌خواهند عملکرد دولت را در فضایی که قسمت قابل‌توجهی از پشتوانه اجتماعی روحانی آنجاست، زیر سؤال ببرند؟
نه، اینطور نیست. متأسفانه جمعی هستند که به‌طور کلی از آزادی بیان می‌ترسند و فکر می‌کنند اگر آزادی بیان در کشور وجود داشته باشد و برخی مسائل گفته شود کشور آسیب می‌بیند. در صورتی که اینطور نیست و اتفاقا برعکس است؛ هرچه آزادی بیشتری در جریان باشد به نفع نظام خواهد بود. 
همین بحث آزادی بیان در ایده گفت‌وگوی ملی هم مطرح است. برخی معتقدند چون برخی گروه‌ها اجازه نمی‌دهند همه مباحث سیاسی را به گفت‌وگو گذاشت، این ایده پا نمی‌گیرد؟
کجا گفت‌وگو کنند در دانشگاه‌ها که اجازه گفت‌وگو داده نمی‌شود؟ این گفت‌وگو‌ها کجا انجام شود؟ در خانه‌های افراد؟ افراد در خانه‌هایشان بنشیننـد و موضوعات را مطرح کنـند؟ مگر می‌شود از ایـده گفت‌وگو حــرف زد و فضایی برای انـجـام آن نباشد، مقدمه چنین طرحی فراهم بودن بستر گفت‌وگو در کشور است. 
اسباب و لوازم فراهم آوردن بستر ایجاد گفت‌وگو برعهده کیست. دولت باید میدان‌دار شود؟
نه دولت کاری نمی‌تواند بکند؛ همان‌هایی که ایده را پیشنهاد داده‌اند باید در این‌باره فکری داشته باشند. 

محمدرضا عارف:
می‌خواهیم بین تشکل‌های دانشجویی تفاهم ایجاد کنیم

محمدرضا عارف، رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس و رئیس فراکسیون امید به همشهری می‌گوید: دلسوزان نظام باید به کرسی‌های آزاد‌اندیشی بها داده و اجازه دهند در فضای صمیمی دانشگاه‌ها بحث‌های روز دنبال شود و عامل اصطکاک نباشند. او می‌افزاید: به‌زودی تشکل‌های دانشجویی را به کمیسیون آموزش دعوت می‌کنیم تا بتوانیم با برقراری انسجام و وحدت بین آنها سبب پویایی دانشگاه شویم.

امسال روز دانشجو در حالی برگزار شد که برخورد با دانشجویان و برنامه‌های آنها برای بزرگداشت این روز بیشتر از قبل خبرساز شده است. دلیل این برخوردها چه بود؟
16آذر روز بسیار مهمی است؛ چراکه هم جنبش‌های دانشجویی عملکردهای یکساله‌شان را ارزیابی می‌کنند و هم با کنکاش‌هایی که در قالب میزگردها و مناظره‌ها و سخنرانی‌هایی که در حوزه آموزش عالی می‌شود مسائل و اشکالات پیش پای جنبش‌های دانشجویی مشخص و شناسایی می‌شوند؛ بنابر این از سوی دلسوزان دانشگاه و دانشجو مورد توجه قرار خواهد گرفت تا نواقص و کاستی‌ها مرتفع شود.
من شخصا برای روز دانشجو ارزش و اعتبار بسیاری قائلم و همواره سعی کرده‌ام که با کمک دوستان مسائل این حوزه در کمترین زمان مورد رسیدگی و حل و فصل قرار گیرد؛ چراکه بر این باورم که دانشگاهیان باید به این روز بها داده و اجازه دهند تا کارشناسان و نخبگان فرصت بیان نقطه‌نظرات و دیدگاه‌هایشان را نه فقط در مسائل دانشجویی و آموزش عالی بلکه در مورد کل مسائل کشور داشته باشند؛ چراکه در پایان، جمع‌بندی‌ای که از نگاه کارشناسان و نخبگان حاصل می‌شود می‌تواند برای دولت، مجلس و دیگر نهاد‌های کشور راهگشا باشد. 
چه کسانی در این امر مغرض‌اند و چه سودی از سکوت دانشگاه می‌برند؟
کرسی‌ها جزو تصمیمات بسیار خوب شورای‌عالی انقلاب فرهنگی بود و الان یکی از مطالبات جدی مقام معظم رهبری است. ایشان در جلسات متعددی که با اعضای شورای‌عالی انقلاب داشته‌اند بر ضرورت توجه به این کرسی‌ها و ضرورت ایجاد بستری برای طرح بحث‌های جدی در یک فضای آزاد و محیط دانشگاهی تأکید کرده‌اند. به‌نظرم همه کسانی که دل در گرو انقلاب دارند و ارتقای علم و فناوری را دنبال می‌کنند و دنبال تحقق منویات مقام معظم رهبری هستند باید به کرسی‌های آزاد‌اندیشی بها داده و اجاز بدهند در فضای صمیمی دانشگاه‌ها بحث‌های روز دنبال شود و عامل اصطکاک نباشند.
در مجلس برای فراهم ‌شدن این فضا چه کرده‌اید؟
ما در این‌باره در کمیسیون آموزش و تحقیقات جلسات خوبی  داشته‌ایم؛ مثلا با رؤسای دانشگاه‌های بزرگ اخیرا جلساتی را برگزار کرده‌ایم. همچنین با نهادها و مؤسسات دست‌اندرکار آموزش عالی در این‌ باره مذاکرات و نشست‌هایی داشته‌ایم که نهادهای علمی، سیاسی و حتی امنیتی مهمان کمیسیون بودند. ما در این نشست‌ها به‌دنبال این بودیم که فضا را به سمتی سوق بدهیم که محدودیت‌های اعمال شده بر فضای دانشگاه‌ها کمتر شود. 
برای تسهیل این روند و بازشدن بستر گفت‌وگو در دانشگاه‌ها به‌عنوان رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس و یک چهره شناخته‌شده دانشگاهی چه برنامه‌ای دارید؟ 
ما یک برنامه جدی و خوب در این‌باره داشتیم و می‌خواستیم که در ابتدای سال آموزشی نشستی با همه نمایندگان تشکل‌های دانشجویی داشته باشیم اما ترافیک شدید برنامه‌ها و گرفتاری‌های کمیسیون این اجازه را به ما نداد و ما امیدواریم که در هفته‌های آینده به‌زودی این نشست را برگزار کنیم تا با توجه به شرایط و ضرورتی که وجود دارد بتوانیم انسجام، وحدت و تفاهم خوبی را بین تشکل‌های دانشجویی ایجاد کنیم تا خروجی این تفاهم منجر به نشاط و پویایی بیشتر دانشگاه شود و جایگاه دانشگاه و دانشجو ارتقا یابد.