خوددرمانی و مصرف خودسرانه دارو

شهاب‌الدین جنیدی‌جعفری/ داروساز
مصرف خودسرانه دارو توسط مردم یکی از نگرانی‌ها و دغدغه‌های نظام سلامت است. در کشورهای مختلف این مورد و مشکل فراوانی متفاوتی دارد. در واقع میزان چنین پدیده‌ای در جوامع گوناگون بسته به سطح فرهنگ، آموزش‌‌های عمومی و رسانه‌ای گستردگی نظام سلامت و دسترسی به امکانات درمانی، متفاوت است. البته باید توجه داشت که منظور از مصرف خودسرانه دارو و خوددرمانی، استفاده از داروهایی است که فروش آنها بدون نسخه و تجویز پزشک ممنوع است، وگرنه در همه کشورها با تشخیص مراکز بهداشتی داروهایی هستند با عنوان OTC که مصرف آنها تنها نیازمند مشورت با مسئول فنی داروخانه است. برخی از مسکن‌ها، داروهای گوارشی، ویتامین‌ها و تقویتی‌‌ها و مکمل‌ها، فراورد‌ه‌های موضعی معمولی و محلول‌های شست‌وشو جزو این دسته‌‌اند.

استفاده خودسرانه از سایر داروها، چنانکه گفتیم نیازمند دستور و تجویز پزشک است و مصرف خودسرانه آنها عواقب بسیار وخیمی دارد که گاه می‌تواند به قیمت جان مصرف‌کننده تمام شود.

از سوی دیگر این داروها با تغییر علائم بیماری روند درمان را مخدوش و تشخیص بیماری را ناممکن می‌کنند. عوارض شدید و نیاز به حضور در اورژانس و درمان‌های جانبی هزینه‌های هنگفتی را متوجه مراکز درمانی و بهداشتی می‌کند. اما چیزی که تا حدی عجیب و موجب شگفتی است اینکه در کشور ما با وجودی که مصرف خودسرانه و بدون نسخه دارو رایج است، اما مصرف دارو برای بیماری‌های مزمن مانند دیابت پایین‌تر از سرانه جهانی است. این آمار نشان می‌دهد دارو در جایی که لازم نیست و نباید، مصرف می‌شود و درجایی که لازم است، مصرف نمی‌شود.