پانسیون‌های میلیونی شب امتحان

لیلا شریف | روزنامه‌نگار 

تب پانسیون‌های مطالعاتی این روزها آنقدر بالا گرفته که انگار درس خواندن در خانه یا در سکوت کتابخانه از مد افتاده و دانش‌آموزان بدون حضور در اتاق پانسیون‌ها که وعده سکوت مطلق را می‌دهند، نمی‌توانند درس بخوانند و برای امتحان مدرسه و حتی کنکور آماده شوند. اما واقعیت چیز دیگری است و تبلیغ خوش آب و رنگ این فضای مطالعه جدید، بخشی از زنجیره ناپیدای تجارت کنکور و امتحانات مدارس است و در این زمین بازی تلاش می‌شود هر روز یک نیاز جدید برای درآمدزایی کاسبان کنکور و امتحانات نهایی خلق شود. هراس از آینده فرزندان و عذاب وجدان جاماندن از قافله کنکور موجب شده است که خانواده‌ها برای رسیدن فرزندشان به رؤیای رتبه برتر، خود را به آب و آتش بزنند و هزینه سنگین پانسیون‌ها را هم در کنار لیست هزینه‌های تحصیل فرزندشان پرداخت کنند. بازار پررونق پانسیون‌های مطالعه نشان می‌دهد بسیاری از دانش‌آموزانی که در خانه فضای مناسب برای درس خواندن دارند هم فقط برای اینکه احساس جاماندن از سایر همکلاسی‌های خودشان را نکنند، پشت میز این مراکز می‌نشینند.

فعالیت چراغ خاموش
تبلیغات پانسیون‌های دانش‌آموزی هر روز چهره جدیدی به‌خود می‌گیرد و حالا با وعده اینترنت پرسرعت و حضور مشاوران درسی افراد بیشتری را جذب می‌کنند. نکته کمترگفته شده در مورد این پانسیون‌ها مربوط به بحث مجوز است؛ موضوعی که با اوج گرفتن فعالیت پانسیون‌های مطالعاتی و دردسرهای خاص  آنها بیش از قبل مورد توجه قرار گرفته اما واقعیت نشان می‌دهد که هنوز بسیاری از پانسیون‌ها بدون مجوز رسمی مشغول فعالیت هستند. فعالیت بدون مجوز پانسیون‌ها چنان حاشیه‌ساز شده که دبیرکل سابق نهاد کتابخانه‌های عمومی در این رابطه دست به شفاف‌سازی‌ زده است:«پانسیون‌های مطالعاتی یا سالن‌های مطالعه خصوصی برای فعالیت باید از نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور مجوز دریافت کنند. ما با همکاری پلیس اماکن از فعالیت غیرقانونی پانسیون‌های مطالعاتی فاقد مجوز جلوگیری می‌کنیم.»

تجارت میلیونی برای مطالعه
این فضای مطالعه جدید در لیست خدماتشان با اندکی تغییر، دسته‌بندی‌هایی با نام CIP، VIP و عمومی را ابداع کرده‌اند تا از این طریق جذابیت بیشتری به تبلیغات خود بدهند. قیمت این پانسیون‌ها از شهری به شهر دیگر متفاوت است، به‌عنوان مثال مسئول ثبت‌نام یک پانسیون در شهر اصفهان در پاسخ به خبرنگار همشهری گفت:«اتاق‌های مختلفی برای مطالعه داریم که بعضی از آنها به‌خاطر اینترنت پرسرعت و فضای راحت‌تر گران‌تر و بعضی‌ هم به‌خاطر اینکه با 15تا 20نفر مشترک هستند، برای دانش‌آموزان و داوطلبان کنکور ارزان‌تر در می‌آیند.» به‌گفته این مسئول ثبت‌نام، هزینه اتاق‌های مطالعه‌ با امکانات خاص‌تر، ماهانه 7میلیون و 300هزار تومان می‌شود که این قیمت برای اتاق‌های مشترک به 5میلیون و 300هزار تومان می‌رسد. این فضاهای مطالعه به دانش‌آموزان و پشت‌کنکوری‌ها اجازه می‌دهد تا ساعت 11شب از فضای پانسیون استفاده کنند. به‌گفته مسئول ثبت‌نام این پانسیون استقبال از این فضاهای مطالعه خیلی بالاست و همه ظرفیت‌ها پر شده و خانواده‌ها برای فصل امتحانات بعدی باید نوبت بگیرند.

جاذبه‌های ساختگی
در شرایطی که تعداد قابل توجهی از دانش‌آموزان تک فرزند هستند یا امکان استفاده از سالن مطالعه مدارس و کتابخانه‌ها را دارند، پانسیون‌ها با جاذبه‌های ساختگی به‌دنبال جذب مشتری هستند. معلم یکی از مدارس معروف تهران در این رابطه به همشهری گفت:«کم نیستند دانش‌آموزانی که با هزینه ماهانه 12تا 15میلیون تومان به پانسیون می‌روند. من نمی‌دانم این پانسیون‌ها برای درس خواندن خوب هستند یا نه اما به هر حال هر روز جاذبه‌ای می‌سازند که بچه‌ها راغب‌تر شوند. او درباره علت جذابیت این پانسیون‌ها بین دانش‌آموزان توضیح داد:«با اینکه خیلی از بچه‌ها تک فرزند هستند اما به پانسیون می‌روند و می‌گویند آنجا چون حالت استارت‌آپی دارد و قهوه و غذای آماده می‌دهند و تخت برای استراحت دارند و مهم‌تر اینکه با دوستانشان هستند، از فضای خانه و کتابخانه بهتر است.» در میان گزینه‌های CIP برخی از پانسیون‌ها، یک اتاق شیشه‌ای که با عنوان فضای شخصی مطالعه طراحی شده، با وعده اینکه هیچ صدایی در این اتاقک رد و بدل نمی‌شود با هزینه بالاتر این خدمات را به دانش‌آموزان ارائه می‌دهند. یکی از پانسیون‌ها در توضیح این خدمات نوشته است:«اگه تمرکزت در محیط ساکت و خلوت بیشتره، پلن CIP برای تو طراحی شده. یه ورک پاد دونفره با فضای آکوستیک و میزهای مجزا، مناسب برای کسایی که با تنهایی بهتر می‌درخشن.» جست‌وجو در پانسیون‌های تهران هم نشان می‌دهد که یک دانش‌آموز برای حضور در چنین فضایی باید حداقل 5میلیون تومان و حداکثر 15میلیون تومان در‌ماه هزینه کند و این رقم را اگر به تمام سال بخواهیم تسری بدهیم، در واقع هزینه‌ 60تا 180میلیون تومانی به لیست هزینه‌های یک دانش‌آموز اضافه می‌شود.

اما و اگرهایی 
که کمتر شنیده شدند
کارشناسان آموزشی به فعالیت پانسیون‌های مطالعاتی با تردید نگاه می‌کنند، چراکه نبود نظارت قوی، نداشتن مجوز و وجه تبلیغاتی این پانسیون‌ها موجب شده که هر روز ابهامات بیشتری با فعالیت‌ این پانسیون‌ها گره بخورد؛ درست مانند هشداری که چند سال پیش در همان روزهایی که هنوز درس خواندن در پانسیون‌ها مد نشده بود از زبان مسعود ثقفی، سخنگوی وقت آموزش و پرورش مطرح شد.
او در گفت‌وگویی، بدون هیچ معذوریتی از نقاط تاریک فعالیت این پانسیون‌ها پرده برداشت و گفت:«در برخی از این پانسیون‌ها به‌دلیل زمان خاص برگزاری کلاس‌ها بعد از ساعات مدرسه و خستگی دانش‌آموزان از مواد روانگردان استفاده شده است. خانواده‌ها درصورت مشاهده و شناسایی این اماکن مراتب را در اسرع وقت به حراست آموزش و پرورش شهر تهران اطلاع دهند. از اداره اماکن نیروی انتظامی و قوه قضاییه نیز درخواست ورود به پدیده غیرقانونی پانسیون‌های مطالعاتی و برخوردهای قانونی با متخلفان را داریم.»
هر چند نمی‌شود بر تمام گفته‌های این مسئول سابق آموزش و پرورش، چه در آن زمان و چه زمان حاضر صحه گذاشت اما فعالیت بدون مجوز و قیمت‌های عجیب این پانسیون‌ها نشان می‌دهد که این فضا به‌دلیل حضور دانش‌آموزان نیازمند ساماندهی و نظارت جدی است. مسئولانی که نامشان با عنوان ناظر بر فعالیت پانسیون‌ها گره خورده در کنار آموزش و پرورش و خانواده‌ها باید حواسشان به بازار جدید شکل گرفته پیرامون تحصیل دانش‌آموزان باشد.