گزارش
وقتی میوه‌ها آرایش می‌کنند
گفت‌وگوی همشهری با عضو هیأت‌رئیسه اتحادیه ملی محصولات کشاورزی درباره میوه‌های بزک‌شده با رنگ و واکس
رابعه تیموری | روزنامه‌نگار
قطعا شما هم در هفته گذشته ویدئوی مربوط به رنگ‌کردن پرتقال را با رنگ مایع در فضای مجازی دیده‌اید؛ آنجا که مردی بالای دستگاه رنگرزی درباره فرایند تبدیل پرتقال‌های نارنجی کمرنگ به نارنجی پررنگ براق توضیح می‌دهد. این ویدئو واکنش‌های زیادی در فضای مجازی داشت تا جایی که سازمان غذا و دارو مجبور به شفاف‌سازی درباره آن شد. از سال 1386 که رنگ‌آورهای وارداتی به بازار میوه‌ها و محصولات کشاورزی راه پیدا کردند، مرکبات و صیفی‌جات بزک‌شده در سفره و سبد غذایی خانواده‌های ایرانی جایی قرص و محکم پیدا کردند، اما از همان زمان تا امروز شک و تردیدهایی که در مورد سالم‌بودن این مواد خوراکی دستکاری شده خوش بر و رو به وجود آمده، بی‌جواب مانده است.
میوه‌های خوش بازار
میوه‌های خوش‌بر‌و‌رو سال‌هاست که در اغلب پیشخوان میوه‌فروشی‌ها جا خوش کرده‌اند. حمید لطفی در یکی از این فروشگاه‌های پربرو و بیا مشغول است؛ فروشگاهی در مرکز شهر که از مرکبات تولید وطن تا میوه‌های صادراتی در قفسه‌های آن جلب توجه می‌کند. لطفی درباره ویدئوی رنگرزی پرتقال‌ها می‌گوید: «مشتریان میوه‌های براق و درشت را بیشتر می‌پسندند و حاضرند آنها را با قیمت بالاتری بخرند، اما میوه‌هایی که بزرگ و خوشرنگ نباشد، به عنوان میوه‌های کم‌کیفیت درجه2 می‌شناسند و انتظار دارند نرخ آنها پایین باشد؛ در حالی که قیمت عمده این میوه‌ها با هم تفاوت زیادی ندارد و آوردن میوه‌های کم‌مشتری برای فروشنده صرفه و سودی ندارد.»
ارگانیک‌ها خواهان دارند
در میان مشتریان لطفی تک و توک افرادی هم وجود دارند که خواهان میوه‌های کمرنگ و لعاب هستند و با این ذهنیت که این محصولات ارگانیک و بدون استفاده از مواد شیمیایی پرورش پیدا می‌کنند، به خرید آنها تمایل بیشتری دارند. جواد مولایی جزو این دسته از مشتریان لطفی نیست و در سبد خرید پر‌و‌پیمانش فقط میوه‌های براق بزک‌شده به چشم می‌خورد؛ « اگر میوه رنگ‌و‌رو نداشته باشد، نمی‌توانی جلوی مهمان بگذاری! اگر ظاهر میوه‌ای که پذیرایی می‌کنی، مناسب و چشمگیر نباشد، به‌حساب خست میزبان می‌گذارند.» اما همسرش پریسا با او هم‌سلیقه نیست؛ «بیشتر میوه‌هایی که با مواد شیمیایی براق شده‌اند، خوب شسته نمی‌شوند و هر قدر هم در محلول‌های شوینده بمانند، حالت چسبندگی‌شان از بین نمی‌رود. بسیاری از آنها هم طعمی کال و ملس دارند و به خوش طعمی میوه‌های دستکاری نشده نیستند.»
بزک‌کردن اغلب میوه‌ها با رنگ
رنگ و واکس‌زدن به میوه‌ها به پرتقال محدود نمی‌شود و این فرایند برای فروش نارنگی، لیموشیرین و میوه‌هایی مانند سیب و هندوانه و... به روش‌های مختلف انجام می‌شود. آزاد عمرانی، عضو انجمن ارگانیک و عضو هیات رئیسه اتحادیه ملی محصولات کشاورزی و اتاق بازرگانی ایران، درباره تاثیر رنگ پوست میوه‌ها بر مواد مغذی و آنتی‌اکسیدان‌های مفید قسمت خوراکی و داخلی آنها می‌گوید: «کمرنگ یا پررنگ‌بودن پوست میوه‌ها در طعم وکیفیت یا سلامت بخش خوراکی آنها اثری ندارد، اما بسیاری از مصرف‌کنندگان به دلیل کم‌اطلاعی به خرید میوه‌هایی تمایل دارند که رنگ آنها قرمز و پررنگ‌تر باشد.» میزان نور و سرمای شب عواملی هستند که در رنگ پوست میوه اثر دارند: «به دلیل اینکه نور و سرمای شب در مناطق مسطح مانند استان‌های شمالی کمتر است، در زمان برداشت به شاخص‌های طعم و رنگ استاندارد می‌رسد، اما در مناطق کوهپایه‌ای یا شیب‌دار مانند شهرهای استان کرمان که دمای شب پایین‌تر است، با آنکه میوه‌ها در زمان برداشت طعم و کیفیت مطلوبی دارند، رنگ پوست آنها بازارپسندتر و پررنگ‌تر نمی‌شود. در این شرایط صنعت رنگ‌آوری میوه‌ها به کمک دست‌اندرکاران تولید محصولات کشاورزی مناطق دشت و مسطح می‌آید تا از بازار رقابتی جا نمانند.»
خلأ وجود ناظر فنی
عمرانی به رایج‌بودن رنگ‌آوری میوه‌ها در کشورهای دیگر اشاره می‌کند و می‌گوید: «نکته مهم در فرایند مجاز و متداول بازارپسندکردن مرکبات و میوه‌ها، نظارت صحیح و اصولی است که اگر وجود نداشته باشد، پای سودجویان و دلالان به این حوزه را باز می‌کند.» او توضیح می‌دهد : «الزام واحدهای سورت و بسته‌بندی محصولات غذایی و میوه‌ها با استخدام ناظر فنی، روش نظارتی اصولی است و از آنجا که یک طرف این موضوع به سلامت مصرف کنندگان می‌رسد و طرف دیگرش به موضوع اشتغال و ارزآوری صادرات میوه ارتباط پیدا می‌کند، نظارت بر واحدهای بسته‌بندی از حساسیت ویژه‌ای برخوردار است. در این موارد اگر نظارت‌ها درست نباشد، رنگ‌آوری این محصولات به شکل زیرزمینی انجام می‌شود و ممکن است عده‌ای از سودجویان دور از چشم ناظران سلامت و تولید از موادی خطرناک مانند رنگ‌های صنعتی غیرمجاز یا واکس‌های شیمیایی برای بازارپسندکردن مرکبات و صیفی‌جات استفاده کنند یا حتی اصنافی مانند تولیدکنندگان رنگ خودرو و... به طمع سود بیشتر به تولید رنگ‌آورهای ناسالم بپردازند، اما اگر همه واحدهای بسته‌بندی این محصولات به شکل قانونی به استخدام ناظر فنی ملزم شوند، رنگ‌افزایی مواد غذایی در چارچوب قانونی و بی‌خطر انجام می‌شود تا علاوه بر تأمین سلامت مردم از متضرر‌شدن تولیدکنندگان و تهدید درآمدهای ارزی هم جلوگیری شود.» خلاصه آنکه اگر این روزها سیب‌های براق، هندوانه‌ها و توت‌فرنگی قرمز، کیوی‌های یک‌دست قهوه‌ای و... دیدید، بدانید پای رنگ در میان است.
در همینه زمینه :
