زندگی از نو

پروانه بهرام نژاد| دبیرگروه شهری 

اگر روزگاری مادر خانواده‌ای به جای قرارگرفتن در کنار فرزندانش به‌دلیل مشکلاتی، ایامی را در زندان سپری می‌کرد، حالا چند سالی است با تدبیر ویژه دستگاه قضا حکم «رأی‌باز» ‌به زنان زندانی این امکان را ‌‌می‌دهد ‌که‌ در‌ کنار گذراندن دوران محکومیت، ضمن مهارت‌آموزی و درآمدزایی‌، نقش مادری‌ خود ‌را‌ نیز ‌ایفا‌ کنند، ازاین‌رو مدیریت شهری ششم برای حمایت از این گروه از شهروندان دست‌به‌کار شده و به کمک قوه قضاییه و زندان زنان، بازتوانی بخشی از این افراد را برعهده گرفته است تا ضمن تأمین معیشت آنها کمک کند که این بانوان با عزت‌نفس و اعتمادبه‌نفس به زندگی جدید دست یابند و دوباره به جامعه قدم بگذارند. مریم اردبیلی، مشاور شهردار تهران و رئیس مرکز زنان و خانواده شهرداری تهران درباره چندوچون این اقدام و تلاش مشترک نهادها برای بهبود شرایط بازگشت زندانیان واجد شرایط به جامعه توضیحات بیشتری داده که در ادامه می‌خوانید. 

ایجاد بستر تحول برای زنان زندانی
برخی از بانوان به‌دلیل مشکلات خانوادگی و چالش‌های زندگی به سال‌ها زندان یا حبس ابد محکوم شده‌اند. در این میان مواجهه مدیریت شهری با زندانیان رأی‌باز صرفا یک مدل حمایتی، معیشتی و در جهت رفع مسائل خرد و کلان خانواده‌ها نبوده، بلکه مربوط به ایجاد بستر تحول است. بنابراین با همکاری قوه قضاییه و زندان زنان این افراد مورد توجه ویژه قرار گرفته‌اند و زنانی که به مرکز زنان و خانواده شهرداری تهران معرفی می‌شوند، تحت مشاوره قرار می‌گیرند. سپس براساس ویژگی‌های شخصیتی و نقاط قوت و ضعف، سناریویی برای آنها تعریف می‌شود. برخی از این زنان در مسیر کار پیشرفت و در مراکز کارآفرینی فعالیت می‌کنند. به‌این‌ترتیب تاکنون بسیاری از این زنان زندانی به زندگی واقعی بازگشته‌ و توانسته‌اند با افتخار سر خود را بالا بگیرند؛ چراکه شغل دارند. 

مهارت‌آموزی و ایجاد اشتغال برای زنان 
مهارت‌آموزی و ایجاد زمینه‌های مناسب برای اشتغال زنان از مهم‌ترین فعالیت‌های حمایتی شهرداری تهران برای این گروه از شهروندان است. هدف از این حمایت‌ها ایجاد فرصتی است برای اینکه این گروه از زنان بتوانند حین گذراندن دوران محکومیت، شغل سالم و درآمد مناسب داشته باشند و درنتیجه بتوانند وضعیت زندگی خود را اصلاح کنند. درحال‌حاضر 120مرکز توانمندسازی کوثر، بازارچه و مرکز کارآفرینی در شهر فعال است و 40هزار زن سرپرست خانوار و فرزندان آنها در این مراکز تحت حمایت قرار دارند. خدمات 360درجه به این خانواده‌ها در قالب‌های مختلف ارائه می‌شود. 

احیای زیرساخت‌های حمایت از زنان در دوره ششم مدیریت شهری 
در ابتدای دوره ششم 62مرکز کوثر وجود داشت که بخش زیادی از آنها تعطیل بود، اما امروز 120مرکز کوثر در پایتخت فعال است. در ابتدای این دوره برخی زنان که قبلا مورد حمایت بودند از زنجیره حمایت خارج شده و به زندان برگشته بودند، چراکه از کار بیکار شده و به جرم روی آورده بودند. درحال‌حاضر در بیش از 65مرکز کوثر، زنان زندانی رأی‌باز مشغول‌به‌کارند و به‌این‌ترتیب ثابت شد که این انگاره که زنان زندانی به زندگی سالم برنمی‌گردند، اشتباه است. 

لایحه‌ای برای بازگشت به خانواده 
باید این نکته را هم افزود که حقوق این افراد طبق قانون کار پرداخت می‌شود و بیمه آنها نیز برقرار است. این زنان پس از پایان ساعت کاری به منزل بازمی‌گردند و تا پایان دوره محکومیتشان این وضعیت ادامه دارد، مشروط بر اینکه رفتارشان مثبت ارزیابی شود. تفاهم‌نامه‌ای بین شهرداری و زندان زنان در حال تنظیم است و مرکز زنان و خانواده شهرداری تهران لایحه‌ای را برای بازتوانی و بازگشت آنها به خانواده آماده کرده که به‌زودی در شورای اسلامی شهر تهران ارائه خواهد شد. حکم «رأی‌باز» تدبیر ویژه دستگاه قضا و شایسته تقدیر است. 

تخفیف اجاره‌بها برای کارآفرینان حمایت‌گر 
در بسیاری از مراکز اشتغال بانوان، زنان زندانی رأی‌باز در کنار زنان سرپرست خانوار به کار و کسب درآمد مشغولند و تلاش شده با محرمانگی وضعیت آنها کرامت این گروه از زنان حفظ شود. شهرداری زیرساخت‌های لازم را فراهم می‌کند. در این میان برای حمایت از کارآفرینان شهردار تهران دستور داده که تمام کارآفرینانی که از زنان زندانی رأی‌باز حمایت کرده‌اند، مشمول تخفیف در اجاره‌بها شوند.

حمایت و اشتغال‌زایی برای زنان زندانی رأی‌باز چه مراحلی دارد؟ 
 تصمیم قاضی زندان، تشخیص شرایط زندانی و اعلام حکم رأی‌باز برای او
 ارجاع فرد  از زندان به مرکز زنان و خانواده شهرداری تهران یا سایر نهادهای حمایتی
 ارائه مشاوره‌های روانشناسی و مددکاری
 ارزیابی‌های مختلف شخصیت‌شناسی
 ارائه مشاوره شغلی و کسب اطلاعات درباره مهارت‌های فردی
غربالگری سلامت در مراکز شهر سالم
  تعریف سناریوی ویژه فردی براساس توانمندی‌ها
  مهارت‌آموزی و اشتغال زنان زندانی در مراکز کوثر و کار‌آفرینی

تلاش همه نهادها برای بهبود شرایط بازگشت زندانیان به جامعه 
مریم اردبیلی، مشاور شهردار و رئیس مرکز زنان و خانواده شهرداری تهران: مرکز زنان و خانواده شهرداری تهران باید همه اقشار و رده‌های سنی و مراکز صنفی بانوان را مورد حمایت قرار دهد و زنان زندانی رأی‌باز یکی از این اقشار هستند. حکم «رأی‌باز» یک‌سیاستگذاری مناسب و تدبیر ویژه دستگاه قضاست و شایسته تقدیر است، چراکه ‌به زنان زندانی این امکان را ‌‌می‌دهد ‌که‌ در‌ کنار گذراندن دوران محکومیت، ضمن مهارت‌آموزی و درآمدزایی‌، نقش مادری‌ خود ‌را‌ نیز ‌ایفا‌ کنند. ما هم در مرکز زنان و خانواده شهرداری تهران تلاشمان بر این است که امکان تجربه امرار معاش سالم برای این زنان فراهم شود. تاکنون بخش زیادی از این بانوان تحت حمایت شهرداری قرار گرفته‌اند، البته مرجع رسمی آمار و ارقام وضعیت زنان زندانی قوه قضاییه است. در این میان اگر حمایت شهردار تهران و اعضای شورای اسلامی شهر تهران وجود نداشت، نمی‌توانستیم از عهده این کار برآییم. ما باور داریم بازگشت عادلانه، پایدار و انسانی افراد آسیب‌دیده به جامعه، بخشی از رسالت مدیریت شهری است و امیدواریم حمایت بیشتری از سوی نهادهای مختلف برای استمرار و گسترش این مسیر انجام شود.  شهری که گزینه برگشت برای افراد آسیب دیده و مجرم فراهم نکند، شهرکاملی نیست.