گزارش
خرافات، کسب‌وکارشان است
خرافات می‌تواند خطرناک باشد، به‌خصوص زمانی‌که در عرصه پزشکی یا تغذیه توصیه‌های غیرعلمی داده شود
گروه دانستنیها
جمعه گذشته در برنامه دانستنیها به موضوع «خرافات در علم» پرداختیم و درباره برخی باورهای غلط که پایه و اساس علمی و ثابت‌شده‌ای ندارد، گفت‌وگو کردیم. مهمان ما در این برنامه نیره توکلی، جامعه‌شناس بود که به پرسش‌هایی درخصوص خرافه و خرافه‌گرایی پاسخ داد. در اینجا چکیده‌ای از این گفت‌وگو در همشهری تی‌وی را ملاحظه می‌کنید. برای تماشای برنامه کد کنار عکس را اسکن کنید.
جامعه‌شناسی خرافات
در جوامع ابتدایی خرافات ابزاری برای کنترل و مهار پدیده‌های طبیعی و کاهش اضطراب مردم بوده است.
نظریه‌پردازان کارکردگرا می‌گویند هر پدیده اجتماعی کارکردی دارد و خرافات یکی از این کارکردها را انجام می‌دهد.
از دید دورکیم و کارکردگرایان، خرافات می‌تواند هویت جمعی و احساس اینکه «ما از یک نیا یا اصل مشترکیم» را تقویت کند.
نظریه مارکسیستی می‌گوید خرافات ابزار سلطه طبقاتی است و طبقات حاکم از آن برای تداوم قدرت استفاده می‌کنند.
تاریخ باستان‌شناسی نتایج دردناک خرافات و آیین‌های خرافی را نشان داده است.
جلوگیری از ترویج خرافه
تحصیلات رسمی بدون بینش نقادانه کافی نیست. افراد تحصیلکرده هم ممکن است خرافه‌گرا بمانند.
برای کاهش ترویج خرافات باید افشاگری، نقد رسانه‌ای و آموزش علمی و بینشی انجام شود.
نقش رسانه‌ها
رسانه‌ها و اطلاعات نوین گاهی عامل انتشار و تقویت خرافات می‌شوند.
برخی شبکه‌های ماهواره‌ای با برنامه‌های‌شان مروج خرافات شده‌اند.
نمادها
نظریه تعامل نمادین خرافات را در سطح خرد و در تعاملات روزمره به‌عنوان مجموعه‌ای از نمادها تبیین می‌کند.
از منظر تعامل نمادین، رفتارهایی مانند بالا بردن پرچم یا ژست «پیروزی» با نشان دادن V با دست، نمادهایی هستند که معانی اجتماعی می‌سازند.
خطرات در حوزه پزشکی
برخی خرافات کم‌ضرر و جزئی‌اند، مثل اجتناب از عدد ۱۳ یا دود کردن اسفند برای «چشم‌زخم».
خرافات می‌تواند خطرناک باشد، مخصوصا وقتی در عرصه پزشکی یا تغذیه توصیه‌های غیرعلمی داده شود.
فالگیری، رمالی و تجویزهای غیرمتخصصانه ممکن است سلامت جسمی و روانی افراد را به خطر بیندازد.
ماندگاری
دلایل ماندگاری خرافات شامل کاهش اضطراب، منافع اقتصادی برای مروجان خرافه و جذابیت نمادین برای مردم است.
کسانی که از خرافات کسب درآمد می‌کنند مثلا شبکه‌ها، فال‌فروش‌ها و... انگیزه تقویت آن را دارند.
علم و خرافات
هم خرافات و هم علم تلاش دارند بین پدیده‌های ناشناخته ارتباط برقرار کنند و برای توضیح درباره آنها فرضیه می‌سازند.
تفاوت کلیدی این است که فرضیات علمی با روش‌های راستی‌آزمایی آزمایشگاهی و تجربی سنجیده، پذیرفته و یا رد می‌شوند. خرافات معمولا به صحت یا عدم‌صحت فرضیه‌ها کاری ندارند و بدون راستی‌آزمایی پذیرفته می‌شوند.
با وجود توسعه علم و پیشرفت فناوری هنوز هم خرافات وجود دارد.
در همینه زمینه :
