اولین کتاب فارسی ایران

امروز اول مهرماه، درحالی‌که میلیون‌ها دانش‌آموز ایرانی با کیف‌ها و کتاب‌های نو راهی مدارس می‌شوند، شاید کمتر کسی بداند که سنگ‌بنای آموزش نوین زبان فارسی به کودکان، بیش از یک قرن پیش با چه کتابی گذاشته شد. تصاویر پیش‌رو، جلد و صفحه عنوان کتابی است که این راه را آغاز کرد: «نخست‌نامه»، این اثر ارزشمند که تألیف ماطاووس خان ملیکیانس، از پیشگامان فرهنگ و آموزش مدرن در ایران است، به‌عنوان نخستین کتاب درسی مدون برای آموزش زبان فارسی به کودکان شناخته می‌شود. چاپ اول آن در سال ۱۲۸۴ خورشیدی (۱۹۰۵ میلادی) در تهران و تبریز، انقلابی کوچک در نظام آموزشی سنتی آن زمان به پا کرد. «نخست‌نامه» با هدف ارائه یک چارچوب آموزشی ساده و کارآمد برای نوآموزان طراحی شده بود. همانطور که در تصاویر این نسخه (چاپ ششم، سال ۱۳۳۴ قمری) دیده می‌شود، کتاب با تزئینات و خطاطی زیبای دوران قاجار آراسته شده و مهرهای «کتابخانه فنی معارف» و «وزارت معارف» بر آن، نشان از جایگاه رسمی‌اش در نظام آموزشی وقت دارد. ابیات حکیمانه در بالا و پایین جلد، همچون «جور استاد به ز مهر پدر»، گواهی بر اهمیت جایگاه معلم و دانش‌اندوزی در فرهنگ ایرانی است. در روز بازگشایی مدارس، یادآوری «نخست‌نامه» و خالق آن، یادآوری مسیری طولانی و پرافتخار است که از کلاس‌های درس ساده آن روزگار تا مدارس امروزی پیموده شده است.