اطمینان از کیفیت زیرساخت‌های شهری

محمد سرابی؛ روزنامه‌نگار

در سال 1377 که آزمایشگاه مقاومت مصالح شهرداری تهران تحت عنوان مرکز مطالعات ژئوتکنیک و مقاومت مصالح تاسیس شد، کمتر کسی تصور می‌کرد زمانی فرابرسد که تمام آنچه به عنوان محصولات و عملیات عمرانی می‌شناسیم، از زیر ذره‌بین کارشناسان این مرکز عبور کند. مرکزی که حالا با عنوان معاونت ژئوتکنیک و مقاومت مصالح سازمان مشاور فنی و مهندسی شهر تهران شناخته می‌شود، روزانه صدها آزمایش مختلف را در زمینه بتن، زیرسازی و روسازی راه، قیر، شیمی و رنگ، جوش، فولاد و ژئوسنتتیک‌ها به سرانجام می‌رساند تا مجموعه زیرساخت‌هایی که به دارایی‌های این شهر افزوده می‌شوند، کیفیت و ماندگاری قابل قبولی داشته باشد.

آزمایشگاه بزرگ عمرانی
سال 1377 البته زمان اصلی آغاز به کار معاونت ژئوتکنیک نیست چراکه سابقه فعالیت آن تحت عنوان آزمایشگاه مکانیک خاک حتی تا سال 1349 نیز قابل پیگیری است. واقعیت آن است که روند رو به رشد فعالیت‌های عمرانی در کلانشهر تهران همواره در توسعه فعالیت‌ها و تجهیزات این آزمایشگاه بزرگ، به عنوان متغیر اصلی عمل کرده است. تعداد آزمایش‌های سالانه مربوط به کنترل کیفی محصولات و عملیات عمرانی، تا پیش از سال 1400 همواره بین 10 تا 12هزار مورد بوده است. با آغاز دوره ششم مدیریت شهری در سال 1400، تعداد این  آزمون‌ها  به 12 هزار و 812آزمایش رسید و در سال 1403 رکورد بی‌سابقه 33 هزار و 800‌آزمایش ثبت شد، به دلیل‌ رشد فعالیت‌های عمرانی در دوره اخیر مدیریت شهری که بیشترین نمود را در خدمات فنی و عمرانی مناطق شهرداری و اجرای کلان‌پروژه‌های عمرانی به خصوص تکمیل تقاطعات غیرهمسطح داشته است. در کنار تمام این گزاره‌ها، بد نیست این نکته را نیز بدانیم که در همین دوره مجموعه‌ای از تجهیزات نوین آزمایشگاهی به ارزش 2000 میلیارد ریال خریداری و به دارایی‌های فنی معاونت ژئوتکنیک افزوده شده است.

انجام 290 سنجه مختلف
مجموعه آزمایشگاه‌های معاونت ژئوتکنیک و مقاومت مصالح آنچنان وسیع است که بازدید از همه فعالیت‌های آن ساعت‌ها طول می‌کشد. سنجش هر نوع از مصالح عمرانی در این آزمایشگاه، بخش جداگانه‌ای دارد.در آزمایشگاه مکانیک خاک، نمونه‌هایی از گمانه‌های اکتشافی دیده می‌شود. اینجا مشخصات فیزیکی نمونه‌ها نظیر دانه‌بندی، هیدرومتری و تعیین درصد رطوبت سنجیده می‌شود تا خیال مجریان پروژه‌های عمرانی از میزان باربری بستر خاک آسوده شود. ‌ در آزمایشگاه قیر نیز کیفیت و مشخصات 3 نوع قیر برای استفاده در زیرسازی، درزگیری و ساخت آسفالت مشخص می‌شود. برای بتن، جوش و فولاد یا حتی آب به کار رفته در پروژه‌های بتنی، در اینجا تجهیزات و آزمون‌هایی ویژه کنترل کیفی تعریف شده است. به عبارت بهتر در این سالن‌های تو در تو، 290 نوع مصالح یا فعالیت مختلف عمرانی قابل سنجش است. ناگفته نماند ثبت درخواست برای نمونه‌برداری و آزمایش و ارائه نتایج از طریق سامانه جامع یکپارچه آزمایشگاهی و با استفاده از کد رهگیری انجام ‌می‌شود تا به این ترتیب، شفافیت و سلامت فرآیندهای آزمایشگاهی تضمین شود.

به رکورد صدهزار آزمایش رسیدیم
محمدصادق خیرخواه، مدیرعامل سازمان مشاور فنی و مهندسی شهر تهران: ما ضامن کیفیت اقدامات و محصولات عمرانی هستیم. در اینجا بیشترین انرژی، صرف کنترل کیفیت می‌شود اما این کیفیت باید برای آینده نیز تضمین شود. متولی ساخت، پروژه را به اجرا می‌رساند و تحویل می‌دهد اما ما در سازمان مشاور فنی و مهندسی شهرداری تهران در تمام سال‌های بهره‌برداری از پروژه همچنان در قبال آن مسئولیم و از آن مراقبت می‌کنیم. از این منظر، تمام محصولات عمرانی از بوته آزمایش می‌گذرد تا کیفیت آن در صورت اخذ تاییدهای لازم، تضمین شود.اخیرا شاهد ثبت صدهزارمین سفارش کنترل کیفی در معاونت ژئوتکنیک و مقاومت مصالح در دوره ششم مدیریت شهری بودیم‌. دلیل افزایش کار آزمایشگاه مقاومت مصالح، افزایش پروژه‌های عمرانی در این دوره مدیریتی و همینطور تلاش برای تکمیل و به اتمام رساندن پروژه‌های باقیمانده از دوره‌های پیشین است. مثلا پروژه احداث ادامه غربی بزرگراه یادگار امام(ره) به‌دلیل برخورد با معارض متوقف شده بود که در این دوره طی مذاکراتی با ارتش دوباره به جریان افتاد. اکنون کیفیت مصالح به‌کار‌رفته در این پروژه و همینطور سازه‌های در حال احداث آن زیر نظر معاونت ژئوتکنیک است.

افزایش دارایی‌های شهر 
آرش گوهری، معاون ژئوتکنیک و مقاومت مصالح سازمان مشاور فنی و مهندسی شهر تهران: کنترل کیفیت در نهایت سرمایه شهر را افزایش می‌دهد. وقتی یک قطعه یا یک سازه به‌جای 5 سال 40 سال عمر کند، باعث صرفه‌جویی در هزینه‌های شهر می‌شود. از طرف دیگر اگر یک پل در نتیجه عدم رعایت استانداردها و اصول کیفی فروبریزد خسارات جبران‌ناپذیری را به شهر و شهروندان تحمیل می‌کند.