دنیا از نگاه انسان باخدا و بی‌خدا

غالب علما و فلاسفه و کسانی که دل در گرو تفکر و اندیشه دارند، دوست دارند که درباره معنای زندگی و هدف زیستن نیز نکاتی را کشف کنند و با دیگران به اشتراک بگذارند؛ چراکه هر شناختی از جهان اطراف، منجر به ایجاد نظامی اخلاقی و معناجویانه در زندگی نیز می‌شود. علامه شهید مرتضی مطهری هم به‌عنوان یک پژوهشگر دینی بزرگ، در این زمینه نکاتی را لابه‌لای کتاب‌هایش ذکر کرده است که در حیطه معنا و هدف زندگی گنجانده می‌شود. این بخش از نگاه او که در کتاب «انسان و ایمان» نشر یافته را با هم مرور می‌کنیم:
«ایمان مذهبی از آن جهت که تلقی انسان را نسبت به جهان شکل خاص می‌دهد، به این نحو که آفرینش را هدفدار و هدف را خیر و تکامل و سعادت معرفی می‌کند، طبعا دید انسان را نسبت به نظام کلی هستی و قوانین حاکم بر آن خوش‌بینانه می‌سازد. حالت فرد با ایمان در کشور هستی، مانند حالت فردی است که در کشوری زندگی می‌کند که قوانین و تشکیلات و نظامات آن کشور را صحیح و عادلانه می‌داند، به حسن نیت گردانندگان اصلی کشور نیز ایمان دارد و قهرا زمینه ترقی و تعالی را برای خودش و همه افراد دیگر فراهم می‌بیند و معتقد است که تنها چیزی که ممکن است موجب عقب‌‌ماندگی او شود تنبلی و بی‌‌تجربگی خود او و انسان‌هایی مانند اوست که مانند او مکلف و مسئول‌ هستند.
از نظر چنین شخصی، مسئول عقب‌‌ماندگی او، خودش است نه تشکیلات و نظامات کشور و هر نقصی وجود دارد از آنجاست که او و امثال او وظیفه و مسئولیت خویش را انجام نداده‌اند. این اندیشه طبعا او را به غیرت می‌آورد و با خوش‌بینی و امیدواری به حرکت و جنبش وامی‌دارد.
اما یک فرد بی‌‌ایمان در کشور هستی، مانند فردی است که در کشوری زندگی می‌کند که قوانین و تشکیلات و تأسیسات کشور را فاسد و ظالمانه می‌داند و از قبول آنها هم چاره‌ای ندارد. درون چنین فردی همواره پر از عقده و کینه است. او هرگز به فکر اصلاح خودش نمی‌‌افتد، بلکه فکر می‌کند در جایی که زمین و آسمان بر ناهمواری است و سراسر هستی ظلم و جور و نادرستی است، درستی ذره‌ای مانند من چه اثری دارد؟! چنین کسی هرگز از جهان لذت نمی‌برد. جهان برای او همواره مانند یک زندان هولناک است. این است که قرآن کریم می‌فرماید:
«وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَه ضَنْکاً» (طه/۱۲۴). هرکس از توجه و یاد من روی برگرداند، زندگی‌ای تنگ و پر از فشار خواهد داشت.
آری، ایمان است که زندگی را درون جان ما بر ما وسعت می‌بخشد و مانع فشار عوامل روحی می‌شود.»