گزارش
فتوای محاربه علیه ترامپ و نتانیاهو
فتوای تاریخی آیت‌الله مکارم شیرازی صادر شد
محسن تولایی-روزنامه‌نگار
حدود یک‌هفته پس از آنکه آیت‌الله سیستانی، مرجعیت بزرگ عراق، در بیانیه‌ای تأکید کرد که تجاوز نظامی به جمهوری اسلامی ایران و هرگونه تهدید سوءقصد به رهبر عالی دینی و سیاسی این کشور به‌شدت محکوم است و نسبت به آن قاطعانه هشدار داد، آیت‌الله مکارم‌شیرازی نيز در فتوایی اعلام کرد که «تهدیدکنندگان رهبری و مرجعیت حکم محارب دارند و مقابله با آنان از وظایف شرعی است.»
آیت الله نوری همدانی نیز در پاسخ به پرسشی، اهانت و تعرض به مرجعیت و رهبر انقلاب اسلامی را در حکم محاربه و هرکس در این مسئله به متعرضان کمک کند را مشمول این حکم دانسته‌اند.
این واکنش‌ها بار دیگر توجه‌ها را به جایگاه فقه و مرجعیت در حوزه امنیت و سیاست معطوف کرده است؛ موضوعی که در تاریخ معاصر تشیع سابقه‌ای طولانی دارد. بررسی پیشینه صدور چنین فتاوا و احکامی، نشان می‌دهد چگونه مراجع تقلید در بزنگاه‌های حساس تاریخی با استفاده از ابزار فقهی، نقش‌آفرینی‌های سیاسی و اجتماعی مهمی داشته‌اند که پیامدهای گسترده‌ای در عرصه داخلی و بین‌المللی بر جای گذاشته است.
۱. فتوای میرزای‌شیرازی؛ تحریم تنباکو(۱۲۷۰ق/۱۸۹۰م)
منع انحصار تنباکو به‌دست انگلیسی‌ها
حکم: «استعمال تنباکو، محاربه با امام‌زمان است.»
آثار: قطع فوری استفاده از قلیان در سراسر کشور، از حرم و قهوه‌خانه تا دربار
نتیجه: لغو امتیاز تنباکو پس از چند روز
۲. فتوای آیت‌الله سیدعبدالحسین لاری؛
جهاد علیه انگلیس(۱۳۳۵ق)
در واکنش به خشونت‌ها و غارتگری پلیس جنوب
حکم جهاد، واجب و فوری خطاب به مردان و زنان
تشکیل «تفنگچیان فارس»، مقاومت مردمی و آزادسازی بخش‌هایی از جنوب ایران
۳. فتوای آیت‌الله سیدعبدالحسین لاری؛
تحریم کالاهای خارجی
تحریم مصرف چای، قند، ادویه، پوشاک خارجی
حکم بر آن بود که خروج ارز و وابستگی اقتصادی خلاف شرع است.
ایشان خود پوشاک داخلی می‌پوشید و کالاهای خارجی را حرام می‌دانست.
۴. فتواهای گسترده علیه تجاوز به
بوشهر و اشغالگران انگلیسی
علما از آذربایجان، کرمان، تبریز، مشهد و... فتوا دادند.
تقویت احساس مقاومت عمومی در برابر تجاوز فرهنگی و اقتصادی انگلیس
۵. نقش حیاتی علما در انقلاب مشروطه
(۱۲۸8–۱۲۸4ش)
علمایی چون آخوندخراسانی، سیدمحمد طباطبایی و سیدعبدالله بهبهانی فتاوایی صادر کردند.
رهبری معنوی و سیاسی مردم علیه استبداد قاجار و نفوذ غرب
۶. فتاوای متعدد علیه سلطه روس و انگلیس
فتوای شیخ‌میرزاابراهیم محلاتی در تحریم خرید از تجارتخانه‌های روسیه و انگلیس
نشانه استقلال‌خواهی اقتصادی علما
7. فتوای آیت‌الله محمدتقی شیرازی
جهاد علیه انگلیس در عراق (۱۳۳۸ق/۱۹۲۰م)
اشغال عراق پس از جنگ جهانی اول
فتوای دعوت به مقاومت مسلحانه
آغاز قیام ۱۹۲۰ عراق؛ مشارکت گسترده عشایر و عرب وکرد و استقلال نسبی عراق
8. فتاوای مقاومت علیه دخالت روس و انگلیس
مراجع: ملااحمد نراقی و سیدمحمد مجاهد
جهاد علیه روسیه در دریای خزر
شیخ‌شریعه‌اصفهانی: تحریم کالاهای خارجی برای حفظ استقلال اقتصادی و فرهنگی
آیت‌الله طباطبایی: ممنوعیت استفاده از کالاهای غربی برای مقابله با سلطه اقتصادی
9. فتاوای تحریم کالاهای خارجی
و حمایت از تولید داخلی
مراجع: سیدمحمدکاظم طباطبایی و آقا نجفی‌اصفهانی
واکنش به سیل واردات کالاها از بیگانگان
اثر: تقویت تولید داخلی، ایجاد شرکت‌های بومی و افزایش خوداتکایی اقتصادی
10. فتوای امام‌خمینی علیه سلمان رشدی(۱۳۶۷ش)
حکمی دینی و شرعی برای قتل سلمان رشدی به‌دلیل توهین به مقدسات؛ تأکید بر دفاع از قرآن و پیامبر(ص)
11. فتوای آیت‌الله سیستانی علیه داعش
اعلام ضروری بودن مقابله با داعش به‌عنوان گروه تروریستی و جهاد دفاعی
پیام‌های کلیدی
علمای شیعه همواره پیشگام مقاومت در مقابل بیگانگان بوده‌اند.
فتواها، ابزار قدرتمندی برای بسیج عمومی علیه استعمار فرهنگی، سیاسی و اقتصادی بوده‌اند.
از تحریم کالا تا
مجوز جهاد مسلحانه، فتاوای مؤثر در کسب استقلال ملی و اقتصادی ایران بوده‌اند.
نهال مشروطه و نهضت ملی شدن نفت نیز در سایه همین فتاوای مردمی پا گرفتند.
پیام اصلی
روحانیت شیعه با استفاده از مرجعیت خود، هم نقش تحریم و مقاومت مسلحانه را ایفا کرده و هم در تحکیم اقتصاد ملی و مبارزه با نفوذ فرهنگی- اقتصادی بیگانگان پیشتاز بوده است.
نتیجه: این فتاوای تاریخی نشان می‌دهند که در هر دوره، علما واکنش منظمی در برابر مداخلات بیگانگان داشته‌اند و نیروی اجتماعی را به میدان می‌آورده‌اند؛ از قهوه‌خانه‌ها تا میدان نبرد و مجامع اقتصادی.
