نه به تصادف چگونه به‌مقصد‌می‌رسد

آرش نهاوندی


آمار بالای تصادفات و فوتی‌های ناشی از آن در ایران و اهمیت اطلاع‌رسانی و هشدار به افراد جامعه درباره دقت در رانندگی و کاهش میزان تصادفات در کشور، سبب شده وزارت بهداشت پویش «نه به تصادف» را   از اسفند 1403راه‌اندازی و به‌طور ویژه موضوع بروز تصادف و عوامل مؤثر در جلوگیری از آن را مطرح کند. این شرط لازم است، اما کافی نیست و به‌نظر می‌رسد به‌کارگیری تدابیر و انجام اقداماتی برای افزایش اجتماعی استقبال از این پویش می‌تواند آن را به موفقیت نزدیک‌تر کند. دکتر سیدحسن موسوی‌چلک، معاون سلامت اجتماعی سازمان بهزیستی کشور درباره این پویش و اینکه چه عواملی می‌توانند استقبال اجتماعی از آن را بیشترکنند به نکات جالبی اشاره کرده که در ادامه می‌خوانید.

یک نمونه موفق
موسوی‌چلک به یک تجربه موفق خارجی در زمینه کاهش میزان فوتی‌های ناشی از تصادفات اشاره می‌کند و می‌گوید: «در تصادف چند عامل اصلی وجود دارد؛ خودرو، جاده و نیروی انسانی. کشورهای موفق در زمینه کاهش تصادفات و فوتی‌های ناشی از آن مانند آلمان ضمن به‌روزکردن خودروها و ایمن کردن جاده‌های خود عمده تمرکزشان را روی نیروی انسانی یعنی فرهنگسازی و آموزش راننده قرار داده‌اند.» او ادامه می‌دهد: «تلاش‌های آلمان در این زمینه ظرف حدود 30سال نتیجه داد و تعداد فوتی‌های ناشی از تصادفات در این کشور از 40هزار نفر به 2یا 3هزار نفر رسید. انجمن مددکاران اجتماعی ایران طی چند سال کمپین پیشگیری از تصادفات را برگزار کرد. در این مقطع یک دوره آموزشی برگزار و مدرسی از آلمان را دعوت کردیم. این مدرس از ایرانیان مقیم آلمان و فعالیتش در حوزه کاهش تصادفات و فوتی‌های ناشی از آن بود. او نیز بر این نکته تأکید داشت که آموزش و فرهنگسازی برای نیروی انسانی مهم‌ترین عامل در کاهش تصادفات است.»‌

استفاده از تمام ظرفیت‌ها
موسوی‌چلک با بیان اینکه در پویش‌هایی از این دست از همه ظرفیت‌ها باید استفاده کرد، تأکید می‌کند: «شاید ورود یک فرد مذهبی، فرد سیاسی، استاد دانشگاه، رسانه، خبرنگار یا سلبریتی در چنین پویش‌هایی بتواند تأثیر‌گذاری آن را بیشتر کند. هر چه تنوع افراد بیشتر باشد، پیام پویش «نه به تصادف» به شیوه مؤثرتری به مردم خواهد رسید.»
او ادامه می‌دهد: «طبیعتا روشی که در انتقال پیام پویش‌هایی از این دست اتخاذ می‌شود، در موفقیت آن مؤثر است. استمرار در اطلاع‌رسانی و ارائه اطلاعات درست نیز تأثیرگذار است و ما نمی‌توانیم با یک‌بار شرح توضیح درباره این پویش یا عکس گرفتن و بارگذاری در اینستاگرام کار این پویش را تمام‌شده بدانیم. نهادینه شدن موضوع پویش «نه به تصادف» مستلزم آن است که به‌طور مستمر اطلاعات درستی در این زمینه به مردم ارائه شود تا مردم برای مشارکت انگیزه پیدا کنند.»

اهمیت نیروی انسانی
معاون سلامت اجتماعی سازمان بهزیستی درباره اینکه چه عواملی می‌توانند استقبال اجتماعی از پویش «نه به تصادف» را بیشتر کنند، توضیح می‌دهد: «من هم به این پویش پیوسته‌ام؛ چراکه اعتقاد دارم نیروی انسانی عامل تعیین‌کننده و تأثیرگذار در کاهش آمار تصادفات و فوتی‌های ناشی از آن است. البته این مسئله نافی عواملی نظیر ایمنی خودرو و ایمنی جاده‌ نیست، اما می‌توانیم روی آموزش و فرهنگسازی نیروی انسانی متمرکز شویم تا نقش‌آفرینی این عامل در تصادفات و مرگ‌ومیر ناشی از آن کاهش پیدا کند یا به صفر برسد.» به‌گفته این جامعه‌شناس، افراد درواقع باید نسبت به این مسائل آگاه باشند که نباید با کج‌خلقی و لجبازی از هم سبقت بگیرند، از میان دیگر خودروها لایی بکشند و بوق بی‌جا بزنند.

چرا تخلف می‌کنیم؟
موسوی‌چلک درباره دلایل میل به تخلف رانندگی می‌گوید: «موضوع قانون‌گریزی دلایل متعددی دارد. اول اینکه فرد به آن قانون باور ندارد و دوم فرد ترسی از مجازات منطبق با زیر پا گذاشتن قانون ندارد. این دو دلیل مهم‌ترین دلایل قانون‌گریزی افراد است. در همه حوزه‌ها نیز این قانون‌گریزی‌ها مصداق پیدا می‌کند که رانندگی یکی از آنهاست. اینکه تصور کنیم با دور دور کردن هیجان‌های خودمان را به شکل مثبتی تخلیه کرده‌ایم، درست نیست. ما باید ببینیم چه فرصت‌های دیگری در جامعه برای تخلیه هیجانات خود داریم که از رانندگی پرخطر و دوردور کردن‌های خطرناک اجتناب کنیم.»  او تأکید می‌کند: «باید به‌دنبال فرصت‌های جایگزین سالم برای تخلیه هیجانات خود باشیم. در حال حاضر در جامعه ما شرایط عمومی و اجتماعی خیلی راضی‌کننده نیست. مردم در حال تجربه نوعی از خستگی هستند که البته مربوط به دولت‌ها نیست و ما نگاهی سیاسی در این زمینه نداریم، اما واقعیت این است که خیلی وقت است حس خستگی در مردم ایجاد شده است. هر کسی  هم به شیوه‌ای درصدد برطرف کردن خستگی خود است. یکی با رانندگی با هدف اینکه سرحال شود، این کار را می‌کند، فرد دیگری ورزش می‌کند و تفریحات سالم دارد و یکی هم نیکوکاری می‌کند. هرکدام از این افراد به‌دلیل اینکه در شرایط خود تغییر ایجاد کرده‌اند، لذت می‌برند.»

نگاه
6دلیل رانندگی پرخطر
تخلف در رانندگی با سرعت بالا، دوردور‌کردن و... عمدتا از سوی گروه‌های جوان‌تر شکل می‌گیرد و حادثه‌آفرین هم می‌شود. دکتر سیدحسن موسوی‌چلک، جامعه‌شناس و معاون سلامت اجتماعی سازمان بهزیستی درباره دلایل رانندگی پرخطر به چند نکته اشاره می‌کند.

بخشی از رانندگی پرخطر به‌دلیل این است که جوانان هیجان دارند و آن را یک کار متعلق به سن و سال خود می‌دانند.

 بخش دیگر به این دلیل است که برخی افراد که در وضعیت خاص قرار دارند واقعا نباید پشت فرمان بنشینند؛ مثلا کسانی که الکل مصرف می‌کنند و ممنوعیت رانندگی دارند. برای این افراد در سراسر دنیا مجازات‌های بسیار سنگینی درنظر گرفته می‌شود. مواد‌مخدر و مسکرات احتمال افزایش انجام رفتارهای خطر‌ساز در زمان رانندگی را بیشتر می‌کند.

بخش دیگری از دلایل رانندگی پرخطر هم مربوط به کل کل کردن و لج و لج‌بازی است.

بخش دیگری هم به عدم‌مدیریت زمان بازمی‌گردد. زمانی که ترافیک است باید به نوعی زمانبندی داشته باشید که زودتر حرکت کنید تا به‌موقع به مقصد برسید. مدیریت زمان در این زمینه مهم است.

دلیل دیگر رانندگی پرخطر خستگی راننده است. در گزارش‌ها می‌خوانیم که آمار تصادفات در فاصله نزدیک رسیدن به مقصد معمولا بیشتر است. خستگی ناشی از سفر و ‌رعایت نکردن توصیه‌هایی مبنی بر اینکه هر زمان که خسته شدید و احساس خواب آلودگی پیدا کردید، رانندگی را متوقف و به میزان کافی استراحت کنید، رعایت نمی‌شود و در نهایت منجر به بروز سوانح و تصادفات خطرناک جاده‌ای می‌شود.

عدم‌مدیریت زمان هم باعث رانندگی‌های پرخطر می‌شود. آمار خودروها به‌شدت افزایش پیدا کرده و جاده‌ها کشش این میزان خودرو را ندارند. خود من یک روز که می‌خواستم از طریق آزادراه تهران - شمال مسافرت کنم تا شهرستانک 5.5ساعت در ترافیک بودم و در نهایت هم مجبور شدم به‌دلیل ترافیک سنگین از شهرستانک به تهران بازگردم. ترافیک زیاد راننده را خسته می‌کند و به محض اینکه جاده باز می‌شود، بدون درنظرگرفتن مخاطرات پا را روی پدال گاز می‌گذارد و با سرعت خارج از کنترل، رانندگی می‌کند.