گنج‌های‌سبز‌تهران
بررسی محبوب‌ترین، خاطره‌انگیز‌ترین و منحصر به فردترین درخت‌های تهران، به مناسبت داغ شدن سنت درختکاری در کشور
فاطمه عباسی
اسفند‌ماه یک مناسبت ویژه دارد؛ روز و هفته درختکاری. این رویداد نه‌تنها فرصتی است برای بهبود فضای شهری، بلکه یادآور میراث دیرینه و فرهنگ غنی تهران است؛ میراثی که درختان قدیمی، همچون چهل چنارهای تهران از آن حکایت دارند؛ درختانی که با تاریخچه‌ای پربار و زیبایی بصری خود جایگاهی ویژه در دل شهروندان دارند و نمایانگر ارتباط عمیق نسل‌های گذشته با طبیعت هستند.
شاید جالب باشد که بدانید تا روزگار نه چندان دور، تهران را با چنارهای معروفش که برای عابران پیاده حکم جان‌پناه را داشت می‌شناختند. کاشت چنار در تهران قدیم اقدامی نمادین هم بود. چنارها معمولا کنار حسینیه‌ها و امامزاده‌ها کاشته می‌شدند و گاهی اوقات برای پنهان کردن گنج‌ها، محدوده اطراف چنارها را انتخاب می‌کردند. حکایت تولد و بقای چنارهای قدیمی تهران که عمر برخی از آنها نزدیک به هزار سال می‌رسد و با گذشت زمان به بخشی از هویت پایتخت بدل شده‌اند بسیار خواندنی است.
درختان هزار ساله
چنارهای جماران حدودا هزار ساله‌اند. 2یار و یاور قدیمی که قرن‌هاست یکی در کنار حسینیه بزرگ جماران و دیگری شانه به شانه مسجد قدیمی محله، تاریخ آبادی قدیمی شمیران را به تماشا ایستاده‌اند. اهالی جماران نه‌تنها از گذشته‌های دور برای نشانی دادن به مسافرها از این دو چنار استفاده می‌کردند، بلکه برخی از امور روزمره‌شان هم با همین چنارها گره خورده بود.
نشان دیدنی امامزاده
در میان درختان کهنسال محله کن، درختی که در امامزاده شعیب(ع) این محله هست، بسیار دیدنی و رشک‌برانگیز است؛ درختی کهن که طبق تاریخ شفاهی نقل‌شده از اهالی، چندصد سال قدمت دارد. این درخت یکی از جاذبه‌های گردشگری این محله تاریخی است. سال۱۳۹۹ همین درخت به‌عنوان درخت شاخص در هفته تهران شناخته شد و در بهمن‌ماه۱۴۰۰ به ثبت ملی رسید.
درخت پیر تهران
چنار امامزاده یحیی(ع) پیرترین موجود زنده تهران در محله عودلاجان است. این چنار ٩٠٠ساله که سال١٣٣٠ ثبت ملی شده است، به‌دلیل سن و سال بالا، کمی آسیب دیده و به‌وسیله زنجیر بسته شده تا بیش از این در هم نشکند. ارتفاع آن چندان زیاد نیست و شباهتی هم به چنار ندارد، اما با توجه به قطر ٧متری‌اش می‌توان به عظمت آن پی برد.
راز درخت تا
«تا» با تنه نیرومند، ریشه‌هایی که در پی آب به دل زمین سنگلاخی نفوذ می‌کنند و رازی که انگار در سینه‌اش دارد، هنوز هم جایگاهش را محکم و استوار در آبادی‌های شمیران حفظ کرده است. این درختان صبور و مقاوم که حالا تک افتاده‌اند و کسی از قصه‌هایشان خبر ندارد، روزگاری در فرهنگ عامه شمیرانی‌ها جایگاه ویژه‌ای داشتند و هدیه طبیعت به مردمان شمیران بودند تا دل زمین‌های سخت را برای کشاورزان بشکافند.
چنار 7شاخه
چنار 7شاخه محله سوهانک با گذشت قرن‌ها، به هویت این محله تبدیل شده است.
تاریخ‌شناس‌ها عمر این درخت را نزدیک به ۹۰۰سال تخمین می‌زنند و اگر حدس و گمان‌ها درست باشد چنار 7شاخه سوهانک را باید یکی از 3چنار قدیمی پایتخت بدانیم.
طبق روایت‌ها 7چنار سوهانک نخستین درختی بوده که در این محله جوانه زده و از دل خاک بیرون آمده است.
7چنار بخشنده
7چنار از درخت‌های مشهور شهر تهران در حوالی قلعه بریانک بود. داستان از این قرار بود که از یک ریشه آن و تنه اصلی درخت چنار، ۷ درخت چنار روییده بود که در باور عامه این رویش نشانه تقدس بود. باور عمومی به حرمت 7چنار باعث شده بود تا در همان حوالی سقاخانه‌ای دایر شود. اهالی در ایام مذهبی سال دور این درخت جمع می‌شدند و نذری و خیرات پخش می‌کردند. حالا از آن درخت عظیم و7تنه تناور آن، تنها ۳ چنار به یادگار مانده است.
مکث
کهنسال‌ترین چنار شمیران
چنار امامزاده صالح(ع) در تجریش یکی از نمادهای هویتی شمیران بود که با گذشت چند دهه از قطع شدن تنه آن، هنوز هم یاد آن میان اهالی قدیمی زنده و سبز است. هنوز هم وقتی نام چنار امامزاده می‌آید، قدیمی‌های تجریش یاد پیرمردی می‌افتند که در تنه این درخت تنومند بساط چای علم می‌کرد یا مردی که بعدها در تنه پوسیده این درخت کفاشی می‌کرد و از همه غم‌انگیزتر، روزی که این چنار ۹۰۰ساله بریده شد و جایش برای همیشه خالی ماند. چنار کهنسال امامزاده صالح(ع) چنان تنومند بود که حتی سیاحان خارجی هم مجذوب آن شده بودند. دیولافوا، سیاح خارجی در سفرنامه‌اش به ایران در سال ۱۸۸۱ میلادی می‌نویسد: «در بقعه امامزاده در تجریش، چنار عجیب و غریبی هست که نظیر آن کمتر در دنیا پیدا می‌شود. قطر فوق‌العاده آن را دقیقا نمی‌توان با رقم معین کرد. محیط آن تقریبا به ۱۵متر می‌رسد. هریک از شاخه‌های آن مانند تنه درخت کهنسالی در بالای بنای بقعه و اطراف آن سر به آسمان کشیده‌است.»
در همینه زمینه :
