يک ميليون ايرانی معتكف می‌شوند

فهیمه طباطبایی- روزنامه‌نگار

یک روز دیگر تا مراسم معنوی اعتکاف مانده است؛ روزهای کوتاهی که مختص خود آدم است و خدای خودش و دیگر هیچ، آن هم در خانه خدا که از همه دلمشغولی‌ها و هیاهوهای روزانه می‌شود فارغ شد و اندکی در خود و خدای خود تامل کرد. 3روزی از 365روز سال که در آن عبادت است و راز و نیاز و بعد می‌توان با سبک‌باری به زندگی برگشت. فردا نخستین روز اعتکاف است و هزاران مومن در این مراسم شرکت می‌کنند.

فلسفه اعتکاف
اسلام، دین انزوا و گوشه‌گیری نیست و حتی با آن به مخالفت پرداخته است؛ ولی از آنجا که دست و پا زدن در مسائل مادی و مشاغل روزمره و معاشرت با غفلت‌زدگان جامعه، تمایل به دنیا و تجمل‌گرایی را در انسان افزایش می‌دهد و گاه آدمی را از یاد حق و روی‌کردن به حقیقت و توجه به امور معنوی باز می‌دارد و به‌خود مشغول می‌کند، در اسلام برنامه‌ای داوطلبانه برای برطرف‌ساختن این آفت روحی تدارک دیده شده که «اعتکاف» نام دارد.

اعتکاف به روایت پیامبر و ائمه
احادیث زیادی از پیامبر و ائمه (ع) در توصیه به اعتکاف و خلوت‌گزینی وجود دارد. در جلد اول وسائل الشیعه آمده است: پیامبر اکرم صلّی‌الله علیه و آله فرمودند: «أفضَلُ النّاس مَن عَشِقَ العِبادَهَ فَعانَقَهَا وَ أحَبَّهَا بِقَلبِهِ وَ بَاشَرَها بِجَسَدِهِ و تَفَرَّغ لها... یعنی با فضیلت‌ترین مردم کسی است که عاشق عبادت باشد و عبادت را در آغوش کشد و از جان آن را دوست بدارد و اعضا و جوارح خود را با عبادت آشنا سازد و زمان فراغتی را برای عبادت قرار دهد.»
در غررالحکم نیز آمده که حضرت علی(ع) فرموده‌اند: «مُلازَمَهُ الخَلوَهِ دَأبُ الصُّلَحاءِ؛ خلوت‌گزینی، شیوه صالحان است. »
در جلد 98بحارالانوار هم به نقل از امام‌رضا‌(ع) آمده است: «اعتکافُ لَیلَه فی شَهر رَمضانَ یعدلُ حَجَّهً وَ اعتکافُ لیلهٍ فی مَسجِد رَسُولِ‌الله(ص) وَ عِندَ قَبرِهِ یعدلُ حُجَّهً وَ عُمرَهً؛ یک شب اعتکاف در ‌ماه رمضان معادل یک حج است و یک شب اعتکاف در مسجد رسول‌‌خدا(ص) و نزد قبر آن حضرت معادل یک حج و عمره است.»

توصیه مراجع درباره اعتکاف
معمولا برگزار‌کنندگان این مراسم معنوی یک برنامه مشترک و همگانی متنوع همچون خواندن نماز، قرآن، سخنرانی و...  برای معتکفان درنظر می‌گیرند اما علما و مراجع تقلید نیز توصیه‌های متعددی برای مناجات و عبادات کرده‌اند که برخی از آنها را در زیر می‌خوانیم:

مرحوم آیت‌الله بهجت، 29اسفند 1397:
«ان‌شاءالله آقایان که مشرف و موفق به اعتکاف می‌شوند، باید متذکر باشند که بالاترین دعا و مهم‌ترین دعا، تعجیل فرج است که مسلمان‌ها بلکه بشر در نجات خواهد بود و همچنین بعد از آن مطلب، این فِتَن حادثه؛ باید از خدا بخواهد که ظالم‌ها را به ظالم‌ها مشغول کند. مسلمان‌ها و مؤمنین را از این حوادث و از این فتن نجات دهد. بعد هم اگر حوائج شخصیه خصوصیه‌ای هر کسی دارد، مانعــی ندارد.»

آیت‌الله خامنه‌ای، مرداد 1384:
توصیه من این است که در این سه روزی که شما در مسجد هستید، تمرین مراقبت از خود بکنید. حرف که می‌زنید، غذا که می‌خورید، معاشرت که می‌کنید، کتاب که می‌خوانید، فکر که می‌کنید، نقشه که برای آینده می‌کشید، در همه این چیزها مراقب باشید رضای الهی و خواست الهی را بر هوای‌نفستان مقدم بدارید؛ تسلیم هوای نفس نشوید.

آیت‌الله جوادی آملی، اردیبهشت 1394:
انسان در حال اعتکاف وقتی خلوت کرد و او را عبادت کرد و با او مذاکره و زمزمه کرد، می‌یابد که آنچه در جهان خلقت است همه‌اش حجاب است، یا حجاب درون یا حجاب بیرون و این حجاب‌ها آیت و علامت و نشانه‌اند. هم حجاب‌های ظلمانی را و هم حجاب‌های نورانی را باید برطرف کرد. این همان تقرب الی‌الله است. وقتی که یک معتکف به‌خود آمد و عینک قرآن را بر چشم گذاشت می‌بیند همه این میناگری‌ها کار اوست.

استقبال 700هزار نفری از اعتکاف
واقعیت این است که پراکندگی مساجد و ثبت‌نام لحظه آخری بسیاری از معتکفان، هر سال باعث می‌شود که آمار دقیقی از آن تا بعد از مراسم، بیرون نیاید اما به روایت حجت‌الاسلام سیدعلیرضا تکیه‌ای، رئیس ستاد مرکزی اعتکاف، تا روز جمعه 700هزار نفر در سراسر کشور برای شرکت در این مراسم ثبت‌نام کرده بودند و پیش‌بینی این است که جمعیت معتکفان به یک میلیون نفر سال گذشته برسد. این جدا از آمار کسانی است که در روز آخر اعتکاف برای شرکت در مراسم «ام داوود» به مسجد می‌روند.

رشد 50درصدی ثبت‌نام نوجوانان
استقبال نوجوانان از اعتکاف در سال‌های اخیر از پدیده‌های جالب این مراسم است که در رسانه‌ای اجتماعی و رسمی درست دیده نمی‌شود. به‌گفته حجت‌الاسلام تکیه‌ای، رئیس ستاد مرکزی اعتکاف، «آمار ثبت‌نام اعتکاف دانش‌آموزی در برخی مناطق کشور در سال‌جاری ۵۰ تا ۳۰۰درصد رشد داشته‌است.» البته او آمار دقیق معتکفان نوجوان را نداده است اما روایت معاونان فرهنگی سازمان تبلیغات اسلامی استان‌ها این خبر را تأیید می‌کند.


استقبال 25هزار دانشجو از اعتکاف
تصور عام این است که بیشترین معتکفان را افراد میانسال تشکیل می‌دهند اما واقعیت چیز دیگری است و جوانان نیمی از معتکفان 13تا 15رجب هستند؛ جوانانی که اغلب در مساجد دانشگاه‌های مختلف کشور معتکف می‌شوند و فضای متفاوتی را رقم می‌زنند. به‌گفته حجت‌الاسلام محمد دادسرشت، مدیرکل فرهنگی و امور اجتماعی نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها، امسال ثبت‌نام دانشجویان برای شرکت در این مراسم دانشجویی رکورد سال گذشته را زده است.