گپ
بازگشت زندگی به خانه ای 200 ساله
گفت‌وگو با طراح مرمت و احیای خانه‌ای تاریخی در کاشان که رتبه اول جایزه معماری قاره‌ای را کسب کرد
راحله عبدالحسینی-روزنامه‌نگار
کاشان با داشتن 19عمارت تاریخی حفظ‌شده به شهر خانه‌های تاریخی معروف است.
این بار صحبت از احیا و مرمت خانه‌ای 200ساله در کاشان است که چند روز پیش رتبه اول و نشان طلای معماری قاره‌ای را برای هنرمند طراح، شیما شایگان، فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد معماری از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران به ارمغان آورد.
بسیاری از گردشگران کاشان را به قصد بازدید از خانه‌های تاریخی انتخاب می‌کنند. به نظرتان مرمت خانه تاریخی رزاس چه ویژگی خاصی در میان خانه‌های تاریخی کاشان دارد؟
معماری این خانه متروکه به زمان قاجار برمی‌گردد و گودال باغچه(باغچال) بوده که معماری اقلیم مناطق کویری است. در این معماری خانه‌ها بیشتر در گودی فرو رفته بودند تا دسترسی به آب روان داشته باشند و عمق باغچال همتراز آب قنات باشد. گودال باغچه به‌دلیل گود بودن در کنار درختان سرسبز و حضور حوض آب، محیطی خنک به وجود می‌آورده و علاوه بر این، پناهگاه مناسبی در برابر بادهای تند کویری بوده است. پس این خانه یک معماری تمام‌عیار کویری داشته. عنصری که آن را مستثنا می‌کرد وجود یک نیم‌طبقه بود که ارتباطی بین فضای خانه ایجاد می‌کرد. گویا معمار این خانه در 2قرن پیش این خلاقیت را داشته، وگرنه نیم‌طبقه در بناهای باغچال مرسوم نبوده. با این کار ارتفاع بنا و به‌دنبال آن عمق گودال باغچه هم بیشتر شده. این کار باعث می‌شد که جریان هوای بادگیر بیشتر شود و اهالی خانه از گرمای سوزان کویر در امان باشند.
همیشه شنیده‌ایم که مرمت باید مطابق اقلیم باشد. در مرمت این خانه تاریخی چقدر به اقلیم کویر کاشان وفادار بوده‌اید؟
خانه‌های قدیمی کاشان از خشت، گچ و چوب ساخته شده‌اند و اگر ما از سیمان، آهن یا هر مصالح دیگری برای مرمت استفاده کنیم، به نتیجه عکس می‌رسیم. اصطلاحا گفته می‌شود خانه مصالح را پس می‌زند، یعنی با هم پیوند نمی‌خورند.
چطور؟
ببینید! سرپناه در هر اقلیم یک تعریفی دارد. در کویر کاشان صدای آب قنات یا آب حوض به روح اهل خانه لطافت می‌دهد و خستگی را درمی‌کند. بازسازی و مرمت خانه‌های تاریخی هم با همین رویکرد انجام می‌شود.
رویداد جایزه معماری قاره‌ای بر معماری با زمینه‌سازی نوآورانه و متناسب با شرایط فرهنگی، اجتماعی و جغرافیایی تمرکز دارد. با مصداق برایمان بگویید که چطور یک خانه 200ساله در کاشان مطابق نیاز امروز ما مرمت شده.
کاربری این خانه بوتیک‌هتل شده، یعنی هتلی که سبک هنری و معماری خاصی دارد. به‌طور مثال بگویم که نورگیری حمام قدیمی این خانه تاریخی از سقف بوده.
در مرمت خانه سقف بالای دوش حمام به حالت نیم‌دایره با کاشی‌های سنتی دست‌ساز مرمت شده تا یادآور آسمان آبی کاشان باشد و بارش نور هم از شیشه‌های محدب دست‌ساز به کف حمام شبیه انعکاس آب شده. بادگیر تخریب‌شده هم مرمت شد و کاربری دقیق خودش را دارد و تزئینی نیست.
