آسیاب غایب

آسیاب دانگه در حوالی آستان مقدس امامزاده ابوالحسن و در همسایگی محله سرتخت از آن آسیاب‌های قدیمی پررونقی بود که امروز هیچ اثری از آن نیست. محسن ماجدی، ری‌پژوه درباره این آسیاب قدیمی و کاربری آن تعریف می‌کند: «در ری آسیاب‌های متعددی داشتیم که با انرژی آب کار می‌کردند. شهرری به نسبت تهران شیب تندی دارد و با توجه به اینکه اغلب آب قنات‌ها از محدوده‌ مشخصی در شهرری خارج می‌شدند، تعدادی آسیاب در آن محدوده شناسایی شده‌اند که یکی از آنها آسیاب دانگه است. آب مورد نیاز این آسیاب که در مسیر سابق تهران- قم قرار داشت از قنات دانگه که همیشه پر آب بود، تامین می‌شد. قنات دانگه آب روانی داشت و به‌دلیل اینکه شیب تهران به سمت حرم حضرت عبدالعظیم از غرب به شرق است و آب‌های روان هم در این مسیر حرکت می‌کنند، آسیاب دانگه که به نسبت حرم حضرت عبدالعظیم در سطحی بالا‌تر بود محله سر تخت را سیراب و آب مورد نیاز اهالی را تأمین می‌کرد. بیشتر کشاورزان هم از این آب بهره‌ می‌بردند؛چراکه آن زمان این اطراف پر از زمین‌های زیرکشت گندم و جو بود و اغلب کشاورزان برای آسیاب محصولاتشان از همین آسیاب استفاده می‌کردند.» به‌گفته ماجدی، مالک آسیاب دانگه فردی به نام حاج محمدعلی بود که بین اهالی مشهور بود، اما درباره زمان ساخت و قدمت آسیاب و اینکه به دوره قاجار یا پیش‌تر و حتی ساسانیان تعلق داشته است، اطلاعات دقیق یا منبع و سند موثقی در دسترس نیست. بیشتر نقل‌قول‌ها به‌صورت شفاهی است. اما آنچه از کلیت اسناد در این زمینه باقی مانده حاکی از این است که پیشینه قنات‌های شهرری حتی به دوره ساسانیان می‌رسد. به همین دلیل بعید نیست آسیاب دانگه که این روزها هیچ اثری از بنای آن باقی نمانده است قدمتی چند صد ساله داشته است.