نوشتن، از سوریه آغاز شد

زهرا خلجی-روزنامه‌نگار

همیشه این باور رایج وجود داشته که مصریان باستان نخستین کاشفان الفبا بودند‌ اما یافته‌های جدید و شوکه‌کننده باستان‌شناختی این فرضیه را به چالش می‌کشد و تاریخ نخستین نوشتار الفبایی شناخته‌شده را حدود ۵۰۰سال عقب می‌برد و حتی مکان آن را از مصر به سوریه تغییر می‌دهد. شاید کشفیات آینده باز هم یافته های کنونی را دستخوش تغییر کند.

حکاکی روی استوانه
پژوهشگران دانشگاه جانز هاپکینز اعلام کرده‌اند که قدیمی‌ترین متن الفبایی شناخته‌شده در جهان روی استوانه‌های کوچکی از جنس سفال حک شده‌اند. این استوانه‌ها که به اندازه انگشت دست هستند، در مکانی به نام تل ام‌المری که شهری باستانی در شمال غربی سوریه است، کشف شده‌اند. تل ام‌المری در گذشته نقطه تلاقی 2مسیر تجاری پررونق بوده است.

قدیمی‌تر از حد تصور
فنون زمان‌سنجی کربنی(عمر اشیای قدیمی به کمک ایزوتوپ‌های رادیواکتیو کربن14 تعیین می‌شود) نشان می‌دهند که این اشیا به ۴۴۰۰سال پیش، یعنی به سال۲۴۰۰ پیش از میلاد بازمی‌گردند که حدود ۵۰۰سال قبل از کشف هر نوع نوشتار الفبایی شناخته‌شده است. احتمالا از این استوانه‌ها و آنچه روی آنها حک شده بود به‌عنوان برچسب روی ظروفی که قرار بود جابه‌جا شوند استفاده می‌شد.
 به‌ گفته گلن شوارتز، استاد باستان‌شناسی دانشگاه جانز هاپکینز این نوشتار ممکن است نشان‌دهنده نام‌ها یا توضیحاتی درباره اموال باشد، اما نمی‌توان دقیق حدس زد که چه معنایی دارند. او حدس می‌زند که این استوانه‌ها ممکن است به ظروف متصل شده باشند تا چیزی در مورد محتوا، صاحب مبدأ یا مقصدشان را مشخص کند.

تغییر نحوه ارتباط انسان‌ها
پروفسور شوارتز که این استوانه‌ها را در سال۲۰۰۴ کشف کرد، معتقد است پیش از ابداع الفبا انسان‌ها به هیروگلیف‌ها متکی بودند. هیروگلیف به حروفی گفته می‌شود که با کشیدن تصویرهایی از جانوران و اشیا ایجاد می‌شدند. به‌ نظر می‌رسد حروف نسبتا قدیمی‌ از سومر یا عیلام در میان‌رودان سرچشمه گرفته باشد. به ‌گفته شوارتز، نوشتار الفبایی شیوه زندگی، تفکر و ارتباط انسان‌ها را تغییر داده است. این کشف جدید نشان می‌دهد که مردم خیلی زودتر از آنچه تصور می‌کردیم و در مکانی متفاوت در حال آزمایش فناوری‌های جدید ارتباطی بوده‌اند. پروفسور شوارتز همراه با همکارانش از دانشگاه آمستردام یک کاوش باستان‌شناسی ۱۶ساله را در تل ام‌المری به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین شهرهای خاورمیانه هدایت کرد.

کشفیات تل‌ ام‌المری
در تل ام‌المری باستان‌شناسان مقبره‌هایی کشف کردند که به عصر برنز اولیه بازمی‌گردند؛ دوره‌ای که حدودا بین ۳۵۰۰ تا ۲۰۰۰پیش از میلاد ادامه داشته است. یکی از مقبره‌هایی که به‌خوبی حفظ شده بود شامل 6اسکلت، جواهرات طلا و نقره، ظروف آشپزی، نوک یک نیزه و ظروف سفالی سالم بود. در کنار این ظروف سفالی، 4استوانه یا لوله سفالی که به‌طور ملایمی پخته شده بودند و به‌ نظر می‌رسید که روی آ‌نها نوشتار الفبایی حک شده است قرار داشتند. پروفسور شوارتز می‌گوید: پیش‌تر دانشمندان فکر می‌کردند که الفبا در مصر یا اطراف آن مدتی پس از ۱۹۰۰پیش از میلاد اختراع شده است. اما اشیایی که ما کشف کرده‌ایم قدیمی‌ترند و از منطقه‌ای متفاوت روی نقشه به ‌دست آمده‌اند که نشان می‌دهند داستان الفبا ممکن است منشأ کاملا متفاوتی نسبت به آنچه قبلا تصور می‌کردیم داشته باشد.