میراث فرمانفرما
موضوع: بزرگ‌ترین وقف درمانی تهران
ویژگی: این مرکز از جنگ جهانی تا امروز در مقابله با بیماری‌های واگیردار فعال است
***
نام خاندان فرمانفرما علاوه بر جایگاه‌شان در عرصه‌های سیاست، اقتصاد و فرهنگ در دوره‌های قاجار و پهلوی، با بزرگ‌ترین و بی‌نظیرترین وقف درمانی تهران گره خورده است. عبدالحسین فرمانفرما که در چهارگوشه شهر املاک و باغ‌های فراوان داشت، سنگ بنای تأسیس انستیتو پاستور را به‌عنوان بزرگ‌ترین مرکز درمانی وقفی در پایتخت نهاد. علیرضا زمانی، تهران‌پژوه درباره نقش عبدالحسین فرمانفرما در تأسیس انستیتو پاستور می‌گوید: «سال‌های پس از جنگ جهانی اول، شیوع برخی بیماری‌ها گریبان پایتخت‌نشینان را گرفت. آب تهران چنان آلوده بود که به منشأ بسیاری از بیماری‌های واگیردار ازجمله حصبه تبدیل شد. در همین دوران بود که عبدالحسین فرمانفرما مقدمات ساخت انستیتو پاستور را به‌عنوان مرکزی برای جلوگیری از شیوع بیماری‌های واگیردار فراهم کرد.» انستیتو پاستور در سال1300 خورشیدی افتتاح شد، اما ایده تأسیس آن به‌عنوان یک مؤسسه تحقیقاتی مشترک میان ایران و فرانسه در سال1298 شمسی کلید خورد. زمانی می‌گوید: «مرکز وقفی عبدالحسین فرمانفرما همان سال‌های نخست تأسیس هم خدمات بسیاری در حوزه بهداشت و درمان ارائه کرد. ازجمله در دسترس قرار دادن نسل نخست پنی‌سیلین که به‌صورت محلول تولید و در جای سرد نگهداری می‌شد.» عبدالحسین فرمانفرما زمین این مؤسسه را با همه امکانات در محدوده میدان پاستور کنونی برای ساخت انستیتو پاستور وقف کرد. در بخشی از سند وقف‌نامه زمین‌های انستیتو پاستور آمده است: «عبدالحسین میرزا فرمانفرما محض رفع احتیاج اهالی این آب و خاک و تسهیل امر آنها در فراهم شدن وسایل علاجیه، نخستین کسی بود که تصمیم فرمود و همت گماشت که طبعاً لمرضات‌الله تا یکدرجه اسباب آسایش عمومی و وسایل علاجیه آنان را در همین پایتخت فراهم نماید که با قرب‌الوسائل معالجه شوند.»
گویی ساخت مرکز درمانی در خاندان فرمانفرما موروثی بود. علاوه بر ملک‌تاج خانم نجم‌السلطنه، خواهر فرمانفرما که دارایی‌اش را صرف ساخت بیمارستان «نجمیه» کرد، ساختمان انستیتو پاستور شمیران در حوالی میدان تجریش که وقف انستیتو پاستور شده نیز موقوفه دکتر صبار فرمانفرماییان، فرزند عبدالحسین فرمانفرما است. زمانی می‌گوید: «دکتر صبار فرمانفرماییان سال١٣٨۵ درگذشت. او پیش از فوت به سیاق عبدالحسین فرمانفرما، ملک مسکونی خود را در حوالی تجریش برای تأسیس درمانگاه تخصصی و واکسیناسیون علیه بیماری‌های مسری و ساخت آزمایشگاه‌های تخصصی و تحقیقات پزشکی، وقف دائم انستیتو پاستور ایران کرد. این مرکز هنوز هم در این حوزه مشغول فعالیت است و در دوران کرونا نیز خدمات بسیاری ارائه کرد.»
در همینه زمینه :
