مخابره اخبار دنیا به گزارش اشرف‌السلطنه
موضوع: نخستین خبرنگار زن پایتخت
ویژگی: حضور اجتماعی یک بانو در جامعه مردانه تهران قدیم
***
عزت ملک‌خانم، ملقب به اشرف‌السلطنه، همسر اعتمادالسلطنه معروف، وزیر انطباعات دوره ناصرالدینشاه، نخستین زن خبرنگار در تهران قدیم است. البته از این بانو به‌عنوان نخستین زن عکاس هم یاد می‌شود. مهرشاد کاظمی، تهران‌پژوه، با بیان این مطلب می‌گوید: « سیدفرید قاسمی، پژوهشگر تاریخ مطبوعات ایران، در کتاب «مطبوعات ایرانی» با اشاره به این موضوع، از اشرف‌السلطنه به‌عنوان نخستین زن روزنامه‌نگار ایرانی نوشته؛ نخستین زن مطبوعات ایران عزت ملک‌خانم، دختر امامقلی میرزای عمادالدوله دولتشاهی است. در زمان حکمرانی پدرش در کرمانشاهان در سال 1241به دنیا آمد. در سال 1250با اعتمادالسلطنه که پیشخدمت شاه بود، ازدواج کرد و بعد از مدتی عنوان اشرف‌السلطنه گرفت و راهی تهران شد.»
به‌گفته کاظمی، اعتماد السلطنه و بانو اشرف‌السلطنه 25سالی زندگی مشترک داشتند و چون این بانو هرگز صاحب فرزندی نشد، بیشتر عمرش را به مطالعه گذراند و به تاریخ و طب علاقه فراوانی داشت و به‌دلیل موقعیت شغلی همسرش بر سیاست دربار و اتفاقات بین‌المللی مسلط بود. علاوه بر این، اشرف السلطنه دختر جسور و کنجکاوی بود و به همین دلیل به حرفه خبرنگاری علاقه‌مند شد و در کنار همسر در زمینه تولید خبر و مطلب و مواردی از این دست فعالیتش را شروع کرد. آن زمان اعتماد السلطنه عهده‌دار امور مطبوعاتی بود و علاوه بر آن، مترجم و کاتب خصوصی ناصرالدین شاه بود و چیزی حدود 9نشریه منتشر کرد و نامش به‌عنوان نخستین وزیر انطباعات در تاریخ به ثبت رسید.
به‌گفته کاظمی، کتاب خاطرات اعتمادالسلطنه به قلم همین بانوی خبرنگار به رشته تحریر درآمد. او همچنین در بخش دیگر صحبت‌هایش به تبحر این بانو در عکاسی گریزی می‌زند: «او عکاسی را از برادرش سلطان محمدمیرزا یاد گرفته بود. در روزگاری که ارتباط میان زنان و مردان در محیط خارج از خانواده ممنوع بود و عکس‌های کمی از زنان گرفته می‌شد، بعضی از عکس‌های درون دربار و همچنین عکس بسیار معروفی از ناصرالدینشاه را همین بانو گرفته است. اعتمادالسلطنه، همسر این بانوی خبرنگار در کتاب «خاطرات اعتمادالسلطنه» بارها از فعالیت‌های همسرش در حوزه عکاسی یاد کرده است. اعتماد السلطنه در سال 1275خورشیدی در 53سالگی از دنیا رفت و بانو اشرف السلطنه همه املاک شوهرش جز کتاب‌های خطی اعتمادالسلطنه در تهران را فروخت و راهی مشهد شد. او برای بار دوم به عقد حاج سیدحسین نایب‌التولیه آستان قدس رضوی درآمد و در 53سالگی از دنیا رفت و در قبرستان دارالسیاره مشهد به خاک سپرده شد.»
